Notes

OKULUN TARİHÇESİ

Okul Nedir?
Okul çeşitli bilgilerin okutulup öğretildiği yerdir. Okuma-yazma’dan başlayarak bilime, sanata kadar eğitimin öğrenimin her aşaması okullarda gerçekleşir.
____

Okul Fikri ve Gelişmesi
İnsanlara bilgi verme, onları küçükten alarak toplu bir halde aynı kurallara bağlı kalacak şekilde yetiştirme fikri çok eski çağlardan beri belirmiştir. İlkçağ’ın en eski devirlerinde bile okullar vardı. O zamanlar resmi öğretim yapan okullar tapınaklara bağlıydı. Bunlar önce din bilgileri verirler. Tapınaklarda çalışacak olan din adamlarını yetiştirirlerdi. Eski Yunan’ın Delfoi Tapınağı’nda Sparta, Girit tapınaklarında özel öğretim yapan okullar vardı. Sonraları, şehirlerde de okullar açılmaya başlandı.

Yunanistan’ın ünlü şairi Sopho, Lesbos (Midilli) Adası’nda yalnız kızlar için bir okul açtı. Burada onlara şiirle aşk usulleri öğretirdi. M.Ö. 5. yüzyılda Atina okullarının programlarında şiir, müzik ve jimnastik vardı. Zengin gençler öğrenimlerini ya bir dil bilgininin ya da bir filozofun yanında tamamlıyorlardı.

Roma’da ise okulun çok daha özlü, özel bir anlamı vardı. Her ev bir okuldu. Her evde çocuk bilgili bir kölenin eğitimiyle yetiştirilirdi. M.Ö. III. yüzyılda ilk defa olarak dilbilgisi okulları açıldı. Daha sonra felsefe okulları kuruldu. Yalnız Çiçero devrine gelinceye kadar Latinceyi doğru dürüst öğreten okul yoktu. Halka açık tutulan okullar ancak M.S. 69-70 yıllarında Vespasianus devrinde açıldı. Daha sonra şehir okulları, imparatorluk okulları diye üst dereceli okullar kuruldu.

Ortaçağ’da, okulların yeniden kiliseye, manastıra bağlandığını görüyoruz. Daha sonra kilise okullarının yanında okuma-yazma öğreten okullar kuruldu. Sonradan bu okullarda dünya ile ilgili bilimler de öğretilmeye başlandı. Genel olarak okullar dogmatik idi. Yani öğretmenin dediği dedikti, tartışılmazdı. En yüksek derecede okul olan üniversiteler kurulduğu zaman bile bu böyle olageldi. Buna da skolastik bilgi denildi.

Doğu dünyasın da okullar din müesseselerine bağlı olarak gelişmiştir. Buralarda da öğretimin ilk amacı dini bilgileri vermekti. XI. yüzyılın başlarından beri kurulan medreseler İslam dünyasının okul sistemini teşkil eder. Medreselerde bütün bilimler okutulur. Hekimler, müderrisler, mühendisler hep buralarda yetişirdi. XI. yüzyıldan önce medrese yerine cami, camia, külliye denirdi.

Bugünkü ilkokullarımızda öğrenciler en modern yeni eğitim ve öğretim usulleriyle yetiştirilmektedir. Eğitim ve öğretim toplumla yakından ilgilidir. Öğrenciler temsiller, toplu oyunlar, geziler, deneyler, inceleme gezileri vs. yardımıyla toplum içinde kendilerine faydalı olacak bilgileri kazanırlar.

"Lise" kelimesi Yunanca’dan güneşin adı olan Phoebus’ün lakabı Lykeios’tan gelir. Atina’da bir sokağın adıydı. Ünlü filozof Aristoteles M.Ö. 335 yılında bu sokaktaki bir evde öğrencilerine fizik, metafizik, ahlak, politika öğrettiği bir okul açmıştı. Onun ölümünden sonra öğretim ihtisas araştırmaları şekline girdi. Fransa’da XIX. yüzyılın başlarında bizde ise 1923’te lise teşkilatı kuruldu. Lise öğretiminden önce aynı derecedeki okullara idadi ya da sultani denirdi.

____
Mevlana
Mevlana veya Mevlana Celaleddin Rumi olarak bilinen büyük Türk düşünürü Celaleddin Muhammed, 30 Eylül 1207 ‘de horasan yöresindeki Belh şehrinde doğmuştur. Babası, kendi çağının büyük mutasavvıflarından ve din bilginlerinden Bahaeddin Veled idi. Celaleddin Muhammed’in eğitimini, Bahaeddin Veled’in dostu ve müritleri olan Semerkandlı Lala ve Tırmızli Seyyid Burhaneddin üzerlerine almışlar; dini ve tasavvufi bilgiler alanında bu zeki çocuğu mükemmel olarak yetiştirmişlerdi. Celaleddin Muhammed burada babasından ve onun yanında seyahat eden alimlerden ders almaya devam etti. Hocası Şerafeddin Lala’nı kızı Gevher Hatun ile evlendi; Sultan Veled ve Alaaaddin Çelebi adlı çocukları burada doğdu. O sırada Selçuklu tahtında oturan Alaadin Keykubat, sufilere büyük bir hürmet duyuyor ve onları Konya’ya toplamak istiyordu. Bu nedenle Larende’de bilgi ve ışık saçmakta olan Bahaeddin Veled ‘i Konya’ya davet etti. Baha Veled burada da padişahın saray davetini kabul etmedi ve Altunba Mederese’sine indi. Daha sonra kısa bir süre sonra Konya’da öldü.

Mevlana beş yıl boyunca medresesinde ders verdi. Bazen din bazen tasavvuf bilimleri alanındaki bu derslere birçok öğrenci katılıyordu. Halk ve öğrenciler onun bilgisine, konuşmasına, davranış ve hükümlerine meftun oluyor; derslerini ve meclislerini dolduruyordu. Mevlana ile Şems sürekli olarak birbirlerine iltifatlar ederek anlamlar evreninde seyahatlerini sürdürüyorlardı. Onlar birbirinin ruhunu açmada, kendi iç evrenlerinin büyüklüğünü keşfetmede birbirleriyle ile yarışırken, dışarıdaki halk da Şems’in bir büyücü olduğunu, Mevlana’yı kitaptan, sünnetten, namazdan, dersten, halktan uzaklaştırdığını söyleyerek kıskançlıklarını yaygınlaştırıyordu. Bu muhalefet karşısında Tebrizli Şems, Mevlana ile16 ay devam eden yoğun sohbetlerden sonra1246 yılında ansızın kayboldu.

Mevlana 17 Aralık 1273’te humma hastalığından vefat etti. Cenaze törenine değişik dinlerden ve değişik milletlerden binlerce insan katıldı. Hrıstiyanlar ve Yahudiler bile onun sözlerinde, onun ışığında, onun sıcak sevgisinde kendilerine bir yer buldular, Müslümanlarla yan yana geldiler (Ergün, 1993).

____
Hz. Muhammed
Peygambere ilk gelen vahiy oku’dur. Allah Kuran’da mealen “Kitap ve hikmeti öğreten bir Peygamber göndermekle Allah mü’minlere büyük bir lütufda bulunmuştur.” buyurmuştur. Hz. Muhammed bir sözünde “Allah beni bir muallim olarak göndermiş bulunuyor.” diyerek eğitim ve öğretime niçin çok önem verdiğini açıklamıştır.

Peygamberin işlerinde ve sözlerinde bilgi, öğretme, öğrenme, öğrenci ve muallime verilen değer çok fazladır. Hadis kitaplarında eğitim ve öğretim ile ilgili yüzlerce hadis vardır. Eğitim ve öğretime bu kadar önem vermesinin nedeni, Müslümanların dini konularda eğitilmesi, İslam’ın iyi öğrenilip anlaşılabilmesini sağlamaktır. Öğrenciler yetiştirerek, bu kişileri İslam’ı yayması için, diğer şehir ve kavimlere göndererek İslam’ı tebliğ etmektir.

Peygamberimiz bütün hayatı eğitim ve öğretimle geçmiştir. Hicretten sonra eğitim ve öğretimin merkezi Mescid-i Nebi olmuştur. Mescidin yanında Suffe adında bir bölüm vardı. Burada evi yeri olmayanlar veya ilimle meşgul olmak isteyenler kalırdı. Suffede 100’den fazla Müslüman kalırdı. Yatılı okul gibiydi. Onların eğitim ve öğretimleriyle bizzat Peygamberimiz kendisi ilgelinirdi. Suffede en iyi şekilde yetişen Müslümanlar çevre şehir ve beldelere İslamı anlatmak için gönderilmişlerdir. İslamın öğrenilmesinde ve yayılmasında bu okulun katkısı çok yüksektir.

Suffede sadece Kuran değil diğer ilimlerde öğretilmekteydi. Kuran eğitimi ile birlikte, matematik, tıp, savaş teknikleri, ziraat, binicilik atcılık gibi ilimlerde öğretilmiştir. Peygamberimiz Zeyd bin Sabit’ten İbranice öğrenmesini istemiş. Zeyd’de hemen bu isteği yerine getirmiştir.

Toplumla barışık, hoşgörülü, güzel ahlaklı Müslüman ancak eğitim ve öğretim ile sağlanabilir, Peygamberimiz de insanların eğitilmesine çok önem vermiş, muhteşem bir toplum ortaya çıkarmıştır. Onun eğittiği müslümanlar İspanya’ya kadar uzanmışlardır. Sahabe İslam bilgisi ve güzel ahlakı övülmektedir.

____________________________________________________________________________________
SÖZLER
Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum. (Hz. Ali)