Notes

OKULUN TARİHÇESİ

Okul Nedir?
Okul çeşitli bilgilerin okutulup öğretildiği yerdir. Okuma-yazma’dan başlayarak bilime, sanata kadar eğitimin öğrenimin çoğu aşaması okullarda gerçekleşir.
____

Okul Fikri ve Gelişmesi
İnsanlara bilgi verme, onları küçükten alarak toplu bir halde aynı kurallara bağlı kalacak şekilde yetiştirme fikri çok eski çağlardan beri belirmiştir. İlkçağ’ın en eski devirlerinde bile okullar vardı. O zamanlar resmi öğretim yapan okullar tapınaklara bağlıydı. Bunlar önce din bilgileri verirler. Tapınaklarda çalışacak olan din adamlarını yetiştirirlerdi. Eski Yunan’ın Delfoi Tapınağı’nda Sparta, Girit tapınaklarında özel öğretim yapan okullar vardı. Sonraları, şehirlerde de okullar açılmaya başlandı.

Yunanistan’ın ünlü şairi Sopho, Lesbos (Midilli) Adası’nda yalnız kızlar için bir okul açtı. Burada onlara şiirle aşk usulleri öğretirdi. M.Ö. 5. yüzyılda Atina okullarının programlarında şiir, müzik ve jimnastik vardı. Zengin gençler öğrenimlerini ya bir dil bilgininin ya da bir filozofun yanında tamamlıyorlardı.

Roma’da ise okulun çok daha özlü, özel bir anlamı vardı. Her ev bir okuldu. Her evde çocuk bilgili bir kölenin eğitimiyle yetiştirilirdi. M.Ö. III. yüzyılda ilk defa olarak dilbilgisi okulları açıldı. Daha sonra felsefe okulları kuruldu. Yalnız Çiçero devrine gelinceye kadar Latinceyi doğru dürüst öğreten okul yoktu. Halka açık tutulan okullar ancak M.S. 69-70 yıllarında Vespasianus devrinde açıldı. Daha sonra şehir okulları, imparatorluk okulları diye üst dereceli okullar kuruldu.

Ortaçağ’da, okulların yeniden kiliseye, manastıra bağlandığını görüyoruz. Daha sonra kilise okullarının yanında okuma-yazma öğreten okullar kuruldu. Sonradan bu okullarda dünya ile ilgili bilimler de öğretilmeye başlandı. Genel olarak okullar dogmatik idi. Yani öğretmenin dediği dedikti, tartışılmazdı. En yüksek derecede okul olan üniversiteler kurulduğu zaman bile bu böyle olageldi. Buna da skolastik bilgi denildi.

Doğu dünyasın da okullar din müesseselerine bağlı olarak gelişmiştir. Buralarda da öğretimin ilk amacı dini bilgileri vermekti. XI. yüzyılın başlarından beri kurulan medreseler İslam dünyasının okul sistemini teşkil eder. Medreselerde bütün bilimler okutulur. Hekimler, müderrisler, mühendisler hep buralarda yetişirdi. XI. yüzyıldan önce medrese yerine cami, camia, külliye denirdi.

Bugünkü okullarımızda öğrenciler modern yeni eğitim ve öğretim usulleriyle yetiştirilmeye çalışılmaktadır. Eğitim ve öğretim toplumla yakından ilgilidir. Öğrenciler temsiller, toplu oyunlar, geziler, deneyler, inceleme gezileri vs. yardımıyla toplum içinde kendilerine faydalı olacak bilgileri kazanırlar.
____
Mevlana
Mevlâna Celaleddin Rumi 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan Ülkesinin Belh şehrinde doğmuştur. Mevlana'nın babası Belh şehrinin ileri gelen bilginlerinden olup, "bilginlerin sultanı" unvanını almış olan Hüseyin Hatibi oğlu Bahaeddin Veleddir. Mevlana'nın eğitimini babasının dostu ve müritleri olan Semerkandlı Lala ve Tırmızli Seyyid Burhaneddin üzerlerine almışlar; dini ve tasavvufi bilgiler alanında bu zeki çocuğu mükemmel olarak yetiştirmişlerdi. Burada babasından ve onun yanında seyahat eden alimlerden ders almaya devam etti.

Mevlana'nın babası ölünce, talebeleri ve müridleri bu defa Mevlâna’nın çevresinde toplandılar. Mevlâna’yı babasının tek varisi olarak gördüler. Gerçekten de Mevlâna büyük bir ilim ve din bilgini olmuş, İplikçi Medresesi’nde vaazlar veriyordu. Vaazları kendisini dinlemeye gelenlerle dolup taşıyordu.

Mevlana beş yıl boyunca medresesinde ders verdi. Bazen din bazen tasavvuf bilimleri alanındaki bu derslere birçok öğrenci katılıyordu. Halk ve öğrenciler onun bilgisine, konuşmasına, davranış ve hükümlerine meftun oluyor; derslerini ve meclislerini dolduruyordu.

Mevlâna öğretmensiz bilgi öğrenilmeyeceği gibi ustasız da san’atın bellenmeyeceğine dikkat çeker ve teorik ve pratik eğitimin de gereğini vurgulayarak şöyle der:

“Dünyada en aşağılık sanat bile hiç ustasız elde edilebilir mi?
Her sanatın öncesi bilgidir, ondan sonra icra, amel gelir...
Ey akıl sahibi! Sanat öğrenmeye çalış; fakat o sanatı ehil olan kerem sahibi temiz bir kişiden öğren.
Kardeş, inciyi sedefin içinde ara, sanatı da sanat ehlinden iste!

Mevlana’ya göre eğitimle insanın içine ekilen tohum o kişinin gayretiyle daha önceden insan ruhunun ve zihninin iyi hazırlanması ve tohum ekildikten sonra da iyi bakılması suretiyle yeşerecek, büyüyecek, yeni ürünler verecek ve onların iyi olanları da başka insanların ruhuna ve zihnine ekilecektir.

Öğretmenin başarısı da öğrencinin istekli olmasıyla doğru orantılıdır (Mesnevî, VI/1656).

Görülüyor ki Mevlana eğitimi daha çok kişinin kendini geliştirmesiyle devam edeceğini ve bilgiyi sadece kendi kafasında depolayarak değil paylaşarak yani nesilden nesile aktarılarak daha da yeşereceğine işaret ediyor.

Mevlana 17 Aralık 1273’te Humma hastalığından vefat ettiğinde cenaze törenine değişik dinlerden ve değişik milletlerden binlerce insan katıldı. Hrıstiyanlar ve Yahudiler bile onun sözlerinde, onun ışığında, onun sıcak sevgisinde kendilerine bir yer buldular, Müslümanlarla yan yana geldiler.

___
Hz. Muhammed
Peygambere ilk gelen vahiy oku’dur. Allah Kuran’da mealen “Kitap ve hikmeti öğreten bir Peygamber göndermekle Allah mü’minlere büyük bir lütufda bulunmuştur.” buyurmuştur. Hz. Muhammed bir sözünde “Allah beni bir muallim olarak göndermiş bulunuyor.” diyerek eğitim ve öğretime niçin çok önem verdiğini açıklamıştır.

Peygamberin işlerinde ve sözlerinde bilgi, öğretme, öğrenme, öğrenci ve muallime verilen değer çok fazladır. Hadis kitaplarında eğitim ve öğretim ile ilgili yüzlerce hadis vardır. Eğitim ve öğretime bu kadar önem vermesinin nedeni, Müslümanların dini konularda eğitilmesi, İslam’ın iyi öğrenilip anlaşılabilmesini sağlamaktır. Öğrenciler yetiştirerek, bu kişileri İslam’ı yayması için, diğer şehir ve kavimlere göndererek İslam’ı tebliğ etmektir.

Peygamberimiz bütün hayatı eğitim ve öğretimle geçmiştir. Hicretten sonra eğitim ve öğretimin merkezi Mescid-i Nebi olmuştur. Mescidin yanında Suffe adında bir bölüm vardı. Burada evi yeri olmayanlar veya ilimle meşgul olmak isteyenler kalırdı. Suffede 100’den fazla Müslüman kalırdı. Yatılı okul gibiydi. Onların eğitim ve öğretimleriyle bizzat Peygamberimiz kendisi ilgelinirdi. Suffede en iyi şekilde yetişen Müslümanlar çevre şehir ve beldelere İslamı anlatmak için gönderilmişlerdir. İslamın öğrenilmesinde ve yayılmasında bu okulun katkısı çok yüksektir.

Suffede sadece Kuran değil diğer ilimlerde öğretilmekteydi. Kuran eğitimi ile birlikte, matematik, tıp, savaş teknikleri, ziraat, binicilik atcılık gibi ilimlerde öğretilmiştir. Peygamberimiz Zeyd bin Sabit’ten İbranice öğrenmesini istemiş. Zeyd’de hemen bu isteği yerine getirmiştir.

Toplumla barışık, hoşgörülü, güzel ahlaklı Müslüman ancak eğitim ve öğretim ile sağlanabilir, Peygamberimiz de insanların eğitilmesine çok önem vermiş, muhteşem bir toplum ortaya çıkarmıştır. Onun eğittiği müslümanlar İspanya’ya kadar uzanmışlardır. Sahabe İslam bilgisi ve güzel ahlakı övülmektedir.

____________________________________________________________________________________
SÖZLER
Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum. (Hz. Ali)