Notes

RIZIK
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

“Rızk” kelimesi , -رَزَقَ- fiilinin mastarı (kökü) olan - رِزْقٌ - kelimesinden dilimize nakledilmiştir. Hem mastar, (rızık vermek) hem ismi cins (rızık olarak verilen şey) anlamlarında kullanılmaktadır.
Luğatta :
Kendisinden faydanılan şey, diye tanımlanır. (Rağib El’İsfehani/El’müfredat fî garaibil Kurân)
Vaz edildiği mana bu olmakla birlikte, mecazen, “nasip, hisse, pay “ gibi (faydanılan şey) manasının lazımlarında dahi kullanılmıştır. Dini ıstılahta :
Allah’ın cc kullarına , yaşamlarını idame ettirmek için ihtiyaç duydukları her türlü faydayı yaratması, yada ismi cins yönüyle bu yarattığı faydanın kendisidir.
Asıl vaz’ı itibarıyla, faydanılacak şeyler, manasına geldiği haysiyetle, rızkın kapsamı altına neler girdiği hususunda Elmalılı Hamdi Yazır ra, şöyle bir izahat yapmıştır.
Yiyecek, içecek, giyecek, hava , ısı kaynakları, su kaynakları, meskenler, her nevi iyilik, nimet, gıda, deva, tedavi, ilaç, geçim, mal, mülk, evlat, aile, ilim, gayret ve kuvvet, iktidar gibi olgular, rızık kapsamı içerisindedir. Elmalılı’nın ra, bu taksimine göre rızık, sadece maddi değil, manevi olarak faydanılan nimetleri de kapsamaktadır. Kişinin mülkü yada gıda nevinden olsun veya olmasın, yenilen, içilen ve diğer suretlerde faydalanılan mallar, çocuklar, eşler, güç, imkan , gayret, iş, ilim hatta keyif , zevk ve eğlenceleri hatta feyz , aşk ve muhabbet gibi manevi varidatı dahi içermektedir.
Mesela :

(Şuayb as) onlara şunları söyledi: “Ey kavmim! Söyleyin bakalım, ben Rabbimden gelen apaçık bir hüccet üzerindeysem ve O beni lutuf ve kerem hazinesinden güzel bir şekilde (bununla, burhanlarla müeyyed risaletimle) rızıklandırmışsa, O’na nasıl karşı gelebilirim? Ayrıca ben, «Yapmayın!” diye sizi sakındırdığım şeyleri yapmak suretiyle çelişkiye düşmek istemem. Tek gâyem, gücümün yettiği kadar yanlışlarınızı düzeltmektir. Bu hususta başarılı olup olmamam da tamâmen Allah’ın elindedir. Ben yalnız O’na dayanıp güvendim ve yalnızca O’na yöneliciyim.
(Hud Suresi 88)

Ayeti celilesinde, rızık maddi bir değer olarak değil, nübüvvet (hidayet ve ilim) gibi manevi bir anlamda kullanılmıştır.
Yine Tirmizî hadisinde, dünya nimetlerine nail olan dört sınıf insanın taksimi sadedinde Peygamberimiz’in (Sallallahu aleyhi ve sellem)
“mal ve ilimle rızıklandırılmış kimse”
tabiri, rızkın, maddi ve manevi olmak üzere farklı nevilerde olabileceğini teyit eder niteliktedir. Rızık sadece dünyaya ait faydalardan da ibaret olmayıp, ahirette verilecek olanlar dahi ayet ve hadislerin de şehadeti ile rızık diye tesmiye edilmişlerdir.
Maddi anlamıyla dahi , rızkın bir çok çeşitleri mevcuttur. Böylece, bir çok nev’e şamil olmasıyla, rızık konusunu tek bir yönü ile ele almak, her bir nevini , aynı hüküm altında cem etmeye çalışmak, hatalı, yada eksik sonuçlar verecektir. Bununla birlikte, vahyin (nasların) sınırlarını delecek biçimde yapılan yorumlar fasit olacak, vahyin sınırlarında kalmakla birlikte, her yönüyle (bütüncül olarak) ele alınmadan yapılan izahlar eksik kalacaktır.
Selef ve mütekaddimîn alimleri, teslimiyetçi menhecleri ile, konuyu fazlaca irdelemeden, Allah’a cc izafe etmekle yetinmişler, aralarında, belli nevilerine işaret edenler bulunsa da , konuyu icmalen (özetleyerek ele aldıklarından) eksik kalmıştır , (gelebilecek itirazları ve problemleri) kemaliyle def etmek noktasında ikna edici olmaktan uzaktır. Yani sadece kamil iman sahibi, teslimiyet üzere , kendi vazifesine nazır kimseler için yeterlidir. Ancak zayıf müminlerin şüphe ve vesveselerine şifa olacak bir mahiyette değildir.
Yaşadıkları (en hayırlı asır) itibarıyla selefin tavrı yerindedir. Zira bilmedikleri (tam anlamıyla kavrayamadıkları) konuda vahyin sınırlarını muhafaza ve tefviz (Allah’a cc havale etme) kamil iman açısından en uygun yoldur.
Ancak İmamı Gazali ra hz lerinin de buyurduğu vechile, selefin bu tutumu, şüphe ve sorunsallar yayılmadığı , hastalık , bulaşıcı hale dönüşmediği vakitte, yada sadece, yakin sahipleri (şüphe hastalığından emin ve beri olanlar adına) en uygun yoldur.