Notes

David Mitrany Romanya asıllı İngiliz akademisyen, 1943 tarihinde yayımlanan “işleyen bir barış sistemi” (a working peace system) adlı kitabıyla bir entegrasyon teorisi olarak Fonksiyonelizm'in kurucusudur. Asıl amacı; dünya barışının sağlanmasına yönelik yöntemler önermektir. Mitrany'e göre; geçmişte kurumsallaşma ve ittifaklar yoluyla birbirine barış vaadeden devletlerin güç dengeleri değiştiğinde bu sözlerine uymadıkları görülmüştür. I. Dünya Savaşı'nın ardından İsviçre'de 10 Ocak 1920'de kurulan Milletler Cemiyeti bu duruma örnektir. Dolayısıyla , ayrı ayrı belirli bir politik ideolojiye sahip uluslararası kurumlar oluşturarak işleyen bir barışa ulaşmak mümkün degildir.

Fonksiyonelizm bölgesel degil evrensel entegrasyonu savunur. Çünkü bölgesel hareketler evrensel barış ve refahı garanti edemez. Örneğin eğer entegrasyon kapalı bir siyasal birim yaratırsa bu, uluslararası sistemi destekleyen degil ondan kopan bir gelişme olabilir. Bu nedenle bölgesel entegrasyonun nihai amacı, uluslararası sistemle bütünleşmeye yönelik açık bir siyasal birim yaratmak olmalıdır. Aksi taktirde ortaya çıkan sonuç Avrupa Milliyetçiliği yaratmak olacaktır.

Mitrany, ulus-devletin savaş sonrası Avrupa'sının yeniden inşasında yetersiz kaldığı gerekçesiyle spesifik işlevlere sahip ortak kurumsal yapılar oluşturulmasını önerdi. Fonksiyonelist yaklaşımla özdeşleşen temel slogan "şekil işlevi takip eder" (form follows function) olmuştur. Buna göre insan hayatını şekillendiren tüm kurumlar belirli bir ihtiyacı karşılamaya yönelik işlevler etrafında şekillenir. Zaman içerisinde ihtiyaçlar değiştikçe kurumların şekli de değişir. Dolayısıyla kurumlar ihtiyaca yönelik araçlar olarak ortaya çıkar ve bu ihtiyaçlar doğrultusunda dönüşür. Bu yüzden de önce kurumların oluşturulup bunların istenen sonucu doğurmasını beklemek yerine işbirliği ile başlayıp bu işbirliğinin kurumsallaşmasını sağlamak fonksiyonelizmde yapılmak istenendir.

Fonksiyonelist strateji, "entegrasyona nasıl ya da nereden başlanmalı?" sorusuna yanıt verebilmek için devletlerin işlevlerini teknik ve siyasal olarak ikiye ayırır. Başlangıç noktası ideal açıdan teknik işlevler olucaktır çünkü, bu konular fikir ayrılıklarının nispeten daha az olduğu ve kültürel ya da siyasal farklılıklar ne olursa olsun insanların gereksinim ve beklentilerinin örtüştüğü veya benzeştiği alanlardır. Bu nedenle teknik işlevler, işbirliğine daha yatkındır. Dolayısıyla toplumları bölen siyasal unsurlara odaklanmak yerine, farklı ulusların ortak çıkarlarını ve birlikte hareket gerekliliğini vurgulayan konulara odaklanmak gerekir. Bu bağlamda, öncelikle teknik işlevlerden başlayıp daha sonra siyasal işlevlere genişleyen bir entegrasyon stratejisi öngörülür.

Mitrany, yirminci yüzyılda teknik uzmanlık bilgisi gerektiren alanların sayısı artarken politikacıların giderek daha etkisiz hale gelmeye başladığını belirtmektedir. Çünkü politikacılar teknik bilgiden yoksundur. Bu sayede de ortak çıkar ve refaha hizmet eden ve uzmanlarca alınan
kararlar ön plana çıkmaya başlayacaktır.

Fonksiyonelizm entegrasyon için aşamalı bir gelişim stratejisi öngörmektedir. Bu çerçevede spesifik bir işlevde ortaya çıkan işbirliği süreci, diğer alanlarda işbirliğini kolaylaştıracak ve gerekli kılacaktır. Örneğin; ortak pazar; ücret, fiyat, sigortacılık, sosyal güvenlik gibi konularda benzer yapılanmaları doğuracaktır. Ağırlık merkezi politikacılardan uzmanlara doğru kaydığı için siyasetin doğasından kaynaklanan güç kaygıları yerine ortak çıkar ve refaha hizmet eden ve uzmanlarca alınan kararlar ön plana çıkmaya başlayacaktır. Üzerinde uzlaşılması zor siyasi argümanların yerine gündemi uzmanların teknik görüşleri belirlemeye başlayacak, bir başka deyişle herkes aynı dili konuşmaya başlayacaktır. insanlar aynı zamanda işbirliği yapmayı öğrenecek. Mitrany'nin tanımladığı bu süreç "dallanma doktrini" (doctrine of ramification) olarak bilinmektedir.

Sonuç olarak Mitrany, belli bir politik ideolojiye sahip kurumların oluşturduğu federal bir bütünleşme yerine kendini görevlerine adamış politik anlamda önemsiz gözüken fonksiyonel kurumların oluşturduğu teknokrasi ağırlıklı bir entegrasyonun daha işlevsel olduğu savunur. Belli fonksiyonları yerine getirmek üzere güç ve yetkiyle donatılmış bu kurumlara ulus-devletler yetki devredecektir. Ve bu süreç içerisinde devletlerden istenen, ulusal kimliklerinden vazgeçmeleri ya da egemenliklerini devretmeleri değil, belirli bir ortak işlevi yerine getirebilmek için yeterli miktardaki yetkiyi birlikte kullanmalarıdır. Bu nedenle fonksiyonelizm, ne devletlerin egemenlik yetkilerine ne de ulusların milliyetçilik duygularına zarar verir. Yani siyasal sektör asimile edilerek bir dünya toplumu yaratılacak ve kalıcı barış sağlanacaktır.
1952 yılında faaliyete geçen avrupa kömür çelik topluluğu işlevselciliğin varsayımlarının pratik düzeye aktarıldığı en güzel örnektir.