Notes

T.C
BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ
NECATİBEY EĞİTİM FAKÜLTESİ
TARİH ÖĞRETMENLİĞİ


ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE
MATERYAL TASARIM GELİŞTİRME


DANIŞMAN: Doç. Dr. Bülent PEKDAĞ


HAZIRLAYANLAR
Yeşim DOBRUCA
Eda TOPAL
Tuğba SOLAK
Reyhan SEVİNÇ
Türker KOÇAŞ 201519906084

I. MATERYALİN TASARIMI VE TANITIMI
1) Materyalin Adı
 Bilgin Kümesi (Mantar pano üzerine kümeler)
 Ben Ne Yaptım (Video)
2) Materyalin Genel Tanıtımı
Derste toplamda 3 tane materyal 1 tane çalışma kâğıdı sunduk. Bunlardan sırasıyla bahsetmek gerekirse öncelikle broşür dağıtıldı. Türk-İslam bilginlerini içeren broşürümüz öğrencilerin bir izlence olarak takip etmesi, sadece slayt ile eksik kalan bilgiyi pekiştirmektir. Öğrenciler orada hem bilginin bir fotoğrafını, hem de hangi eserleri verdiğine dair bilgi görmektedir. Toplamda 9 tane bilginin biyografik bilgilerinin olduğu broşür ders başında dağıtılıp, öğrencilerin konu içinde kaybolmamaları için verilmiştir.
Bir diğer materyalimiz İslam bilginleriyle ilgili bilgi verilmesinden sonra özet niteliğinde kaydedilmiş olan ses kayıtları ile birlikte videolardır. Bunlar kısa videolar şeklinde yine bilginin temsili bir resmi ile birlikte arka planda bir müzik çaldırılarak verilmiştir. Müzikler de özenle seçilmiş ve öğrencilerin kafasında o dönemin tahayyül edilmesi amaçlanmıştır. Arka plan müziğinin yanı sıra tok bir ses ile konuşan sanki bilginmiş havası verilmiştir. İslam bilgini ile ilgili temel bilgilerin verilmesinden sonra açılmış ve bir diğer bilginin anlatımına geçilmiştir.
Sadece İslam bilginleriyle ilgili değilse de, tarihin çok önemli bilginlerini kronolojik sıra ile içeren bir kâğıt öğrencilere dağıtılmıştır. Bu çalışma kâğıdının amacı sık kullanılan bir pano, duvar gibi bir yere asılarak sık sık görmeleri amaçlanmıştır.
Son olarak değerlendirme kısmı için hazırladığımız mantar pano üzerine fon kartonlarıyla ve elişi kâğıtları yardımıyla hazırladığımız materyaldir. Bu materyal değerlendirme niteliğinde olup dersin aktarılması kısmında kategorizasyon maksadıyla üzerinde durulan hangi bilginin hangi alanla uğraştığına dair verilen bilgilerin özetlenmesi amaçlanmıştır. Bilgin sayısı fazla ve verdikleri eserlerin de çok olmasından dolayı bunu daha basit bir şekilde kategori etme ve böylece değerlendirme ile daha akılda kalıcı hale getirmeye çalıştık. Bu materyalde bilginlerin uğraştığı alanları öncelikle 3 kısma ayırdık; İslami Bilimler, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler. Hangi bilgin hangi alanda eser vermiş, hangisiyle uğraşmışsa ödüllü bir yarışma düzenleyerek ilgili bilginin ilgili kısma yapıştırılması üzerine oluşturulmuştur.
3) Materyalin Tasarım Süresi
i. Zihinsel Tasarım
Öğretmenimiz Bülent PEKDAĞ tarafından 11 Mart tarihinde derste konuyu aldıktan sonra ne yapabileceğimiz üzerine bir süre araştırma ve düşünmeye karar verdik. Ders kitabından, internetten konunun çerçevesini tespit ederek neler yapılabileceğini analiz ettik. Materyalimizin öncelikle neyi hedeflediğini, daha sonra materyalin ne olacağına karar verilmesinin daha faydalı olacağını düşündük. Konumuz İslam bilginleri olduğu için olabildiğince somut hale getirmemiz gerekiyordu, çünkü kişiler ve eserler oldukça soyut durumda bulunmaktaydı. Tüm bu dinamikler göz önünde bulundurularak birkaç materyal olmasında karar kıldık.
Bunlardan bir tanesi “Bilgin Kümesi” idi. Bilgin kümesini önceleri keçeden yapmaya karar vermişsek de yapıştıracağımız şey üzerine veya yapışkanın tutmaması ve becerilerde daha ustalık gerektirmesi sebebiyle daha kolay şekillenebilir malzemeler kullanmaya karar verdik. Fon kartonu, elişi kâğıtları, hazır mantar pano gibi malzemeler kullanacağımızı yaklaşık 2 haftalık bir sürede düşünüp istişare ederek karar verdik.
İlk zamanlarında kişilerin konuşturulması olarak tasarladığımız video sonradan çeşitli fotoğraf ve sesle desteklenmiş bir şekilde düzenlendi. Yine konuyu aldığımız 11 Mart itibariyle bu konu üzerine de düşünmeye başlamış olup faydalanabileceğimiz çeşitli görsel materyallere göz atmış ve diğer materyal ile birlikte hemen hemen aynı süre içinde bu da tam olarak oturmuştur.
Son materyalimiz ise, broşür idi. Öğrencilerin elinde ders kitabı mevcut olmasına rağmen daha farklı ve görsel olması açısından bir broşürün de faydalı olacağını düşündük. Bir izlence olarak düşündüğümüz broşür dersin işlenişine göre tasarlanmış olup ders boyunca öğrencilerin kullanacağı bir materyal konumundadır. Bilhassa bu materyali A4 kâğıdına bastırdık, çünkü dersin işlenişi sırasında kenarlarına not alabilir, aklına gelen soruları yazar ve daha kalıcı hale getirebilir diye. Özetle konuyu almamızdan sonra yaklaşık 2 hafta içinde materyalin zihinsel tasarım kısmını tamamlayabildik.

ii. Fiziksel Tasarım
Materyalin ne olduğuna karar verdikten sonra malzemeleri alıp materyalleri yapım aşamasına geldik. Bu konuyla ilgili öncelikle malzeme olarak ne kullanacağımıza ve neler yapabileceğimize karar verdikten sonra piyasa araştırması yaptık. Maliyetin bir öğretmenin bütçesini aşmaması ve kullanışlılığı açısından uzun süre gitmesi gerekiyordu. Dolayısıyla öncelikle keçeden düşündüğümüz materyalin maliyetini de düşünerek fon kartonu ve elişi kâğıtları kullanmaya karar verdik. Fiziksel olarak bilgin kümesi daha çok vaktimizi aldı. Çünkü elimizde sınıf pergelinin olmaması, özellikle eşit oranda dairelerin çizimini zorlaştırdı. Yaklaşık 6 saatlik bir çalışmanın sonunda mantar pano üzerine daireleri ve diğer gerekli malzemeleri halledebildik.
Video için arkadaşımızın eşinden yardım alarak seslendirdik. Bu seslendirme için öncesinde belli resimleri, belli fon müzikleriyle birleştirerek ses kaydını da içine yerleştirmemiz gerekti.
2 hafta sonu buluşarak materyallerin tasarımını neredeyse bitirdik.
4) Maliyet
Küçük mukavva 1 TL
Çıktı 1 TL
Fon kartonu 2 TL
TOPLAM: 4 TL

5) Estetik
Yapmış olduğumuz “Bilgin Kümesi” adlı materyalde özellikle farklı renkler kullanarak dikkat çekmeye, bunların bir bütün halde bir küme ve kesişim, birleşim yerlerinin olduğunu göstermeyi amaçladık. Değerlendirme kısmında isimler yapıştırılacağı için renk seçmede biraz zorlandık. Ancak internet üzerinden yaptığımız araştırmaya göre sıcak renkler üzerine soğuk renkler kullanılır bilgisinden yola çıkarak renkleri seçmeye çalıştık. Görme problemi olan öğrencileri de hesaba katarak olabildiğince panoyu da büyük tutmaya çalıştık. Ancak kesişim yerlerinde birkaç bilim insanı bulunduğundan her ne kadar materyali büyük seçsek de isimler biraz küçük kaldılar. Görme problemi olan ve arka sıralarda oturan öğrencilerin görmesi biraz zor oldu. İsimlerin materyale tutturulması için renkli raptiyeler kullandık. Ancak raptiyeleri öğrencilerin tutturmasına fırsat vermeyerek herhangi bir tehlikeli durumun önüne geçmeye çalıştık.
Seslendirme videomuzda özellikle fon müziklerine dikkat etmeye çalıştık. Bahsedilen konu eski konu olduğu için müziğin de aynı zamanda öğrencileri alıp o güne götürmesi gerekiyordu. Müziğin yanında bilginlerin resimlerini kullandık. Aynı zamanda hem görsel hem işitsel hitap eden bir bilgi daha iyi hatırlanır diye düşündük.
6) İçerik
Materyalimiz 9. Sınıf Tarih kitabının “İslam Tarihi ve Uygarlığı (13. Yüzyıla Kadar)” isimli 4. Ünitesinin 4. Bölümü olan “Türk ve İslam Bilginleri konusunun;
 Türk ve İslam Bilginleri,
 Türk-İslam Bilginleri, Çalıştıkları Alanlar ve Eserleri,
konularını kapsamaktadır. Her iki konunun da öğretimi sırasında materyallerimizi kullanmaya özen gösterdik. Dersin bitiminde kazanımlara göre öğrencinin aklında ne kalacağına dair yoğunlaştık. Ses kayıt+video ile bilginin uzun süreli belleğe kodlanmasının görsel olmazsa, işitsel olarak akılda kalıcı olması açısından böyle bir materyal düşündük ve konuya da uygun olmasına özen gösterdik. Değerlendirme olarak da “Bilgin Kümesi” adlı materyal yine akılda görsel olarak kalması açısından tasarlanmıştır. Kategorize edilmiş, kümelenmiş, haritalandırılmış bilgiler daha akılda kalıcı olduğundan içerik olarak da kümeyi uygun gördük.

7) Kullanılabilirlik
Toplamda 3 tane materyalimiz bulunduğu için bunu ayrı ayrı değerlendirmek daha yerinde olur. Bunlardan birincisi broşür idi. Broşürü normal A4 boyutunda bastığımız için taşıması açısından sıkıntı çıkaracak bir boyutta değildi. Ağırlık olarak da içeriğinde sadece 9 sayfa ve kapak bulunduğu için yine öğretmene veya öğrenciye oldukça uygun durumda idi.
Bir diğer materyalimiz video idi. Videomuz elektronik ortamda kullanıma uygun olduğu için herhangi bir sınır yoktur. Dijital ortamda öğrencilere verilerek de, gelecek yıllarda başka sınıflara da dinletilerek ve izletilerek yıpranma ihtimali bulunmamaktadır. Ancak bulunduğu harddiskin, veya flaş belleğin zarar görmesi ile bu dosya zarar görebilir, ancak yaklaşık 80 Mb boyutuyla başka yerlere kopyalanılarak bunun önüne geçilebilir. Yine sosyal paylaşım sitelerinden veya internet üzerinde başka kanallar aracılığıyla öğrencilerle de paylaşılabilir.
Son materyalimiz ise “Bilgin Kümesi” adını verdiğimiz materyal idi. Bu materyal diğerlerine oranla taşımak gerekiyordu. Önceleri bu materyali keçeden düşünmüş olmamıza rağmen, herhangi bir olumsuz durumda (su değmesi, düşürülme) gibi durumlarda yapışkanlarının tutmayacağı düşüncesi ile mantar pano ile yapmaya karar verdik. Bu gibi olumsuz durumların meydana gelmesi sonucunda materyal zarar görebilir, ancak bu durumların olmaması ile materyal oldukça uzun süreler kullanılabilir. Mantar pano boyutlarımız 60-100cm idi. Bu açıdan rüzgârda taşımak biraz zor olsa da sınıfta kullanımı açısından uygun olduğunu düşündük. Olabildiğince büyük olması sınıfta görme problemi olan öğrencilerin de görmesi açısından oldukça faydalı olacaktı. Dolayısıyla sınıfa astığımızda bu materyalin aslında tam da olması gerektiği boyutta olduğuna kanaat getirdik.
8) Faydalılık
Materyalimiz öğrencilerde herhangi bir yanlış kavramaya sebebiyet vermemektedir. Konunun öğretimi sırasında video ile desteklenerek, önlerinde broşür ile izlenerek ve son olarak da değerlendirme materyalimiz ile ölçme yapılarak yanlış kavramaya neden olacak sonuçların önüne geçilmeye çalışılmıştır. Videoda oldukça tok ve profesyonel bir ses kullanılarak o günün havası verilmeye çalışılmıştır. Değerlendirme kısmında bütün öğrencilerin katılımı ile birlikte öğrencilerin ne kavradıkları anlaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre eksiklikler giderilecek ve konunun duruma göre tekrarı sağlanacaktır. Oldukça soyut olan Türk-İslam bilginleri ve eserleri adlı konu bu materyaller ile birlikte daha zengin ve akılda kalıcı hale getirilmeye çalışılmıştır.
II. MATERYALİN ÖĞRETİM ORTAMINDA KULLANIMI
1) Kullanılan Yöntem, Teknik ve Stratejiler
Türkiye’de de öğretmenlerin kullanmaya çalıştığı yapılandırmacı eğitim anlayışıyla materyali ve konuyu sunmaya çalıştık. Ancak konu biraz da kısır olduğundan, eserler okunmadan akılda kalmayacağından dolayı bunu tam olarak uygulamamız mümkün olmadı. Ön bilgisi olmayan öğrencilere bu konu buluş stratejisi ile anlatılamaz. Dolayısıyla aralarda çeşitli sorular sorarak, broşürden bazı kısımları okutarak onları da aktif tutmaya çalıştık. Öğrencilerin yoğunlaşma sürelerinin sonuna gelmek üzere olduğumuz zamanlarda konudan bağımsız ancak yine Tarih ile ilgili sorular sorarak öğrencilerin dikkatini yine ders üzerinde tutmaya çalıştık.
Derse başlamadan önce önceki derste anlatılan konulardan özet birkaç cümle ile bahsedilip ön organize ediciler verildikten sonra dersin sunuşuna geçildi. Ön organize ediciler verilerek öğrenciler hedeflerden haberdar edilmiştir. Bunun yanı sıra her ne kadar Tarih dersi anlatımı olsa da günlük hayat ile bağlantı kurulamadan yapılan anlatımlar da soyut kalacağından, günümüz bilim insanlarıyla ilgili konuya giriş yapılarak öğrencilerin bugünden de bir örnek bulması sağlandı. Daha sonra konunun önemine vurgu yapılarak tarihteki bu bilginlerin anlatımına geçildi. Burada sunuş stratejisinden konu anlatımında faydalanırken, buluş stratejisinden de soru cevap tekniğinde faydalanmaya çalıştık.
Dersin anlatımı sırasında öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasına yakın bir sürede Farabi’nin doğum yeri olan Farab (Otrar) ile ilgili daha önce anlatılan “Otrar Faciası’nı hatırlayan var mı?” diyerek soru soruldu. Bu soru ile öğrencilere meydan okumaları için fırsat verilmiş ve kendilerine meydan okuyacakları bir bilgi karşılarına çıkarılmıştır.
2) Materyalin Kullanım Süresi
Videomuz toplamda yaklaşık 8 dakika civarında olup, ders sırasında yine belirtilen süre boyunca kullanılmıştır.
Broşür bir izlence olarak sunulduğu için ders boyunca öğrencilerin takip etmesi için verilmiş ve ders boyu onlarda kalmıştır. Daha derli toplu bilgi içerdiği için dersin başından sonuna kadar kullanılmıştır.
Bilgin Kümesi adlı ölçme ve değerlendirme materyalimiz öğrencilerin seçilmesi, bilginlerin ilgili kısma tutturulması ile birlikte toplamda 7 dakika civarında kullanılmıştır.
Bazı kısımlarda Powerpoint sunumu gösterilmiş, bazı kısımlarda ise tahta kullanılmıştır.
3) Kullanım Zamanı
Bilginlerin ne yaptığını anlattığımız video konunun pekiştirilmesinde kullanılmıştır. Yani öğretmen bilginlerin hayatlarından ve ne yaptıklarından kısaca bahsettikten sonra bunu ses kaydı ve video ile destekleyerek öğrencilerin zihninde daha kalıcı hale getirmeye çalışmıştır. Eğer gerekiyorsa video devam ederken öğretmen gerekli açıklamaları da yapmıştır.
Bilgin kümesi adlı materyalimiz ise konunun değerlendirilmesine, anlaşılıp anlaşılmadığını yoklamak için ders sonunda kullanılmıştır.
Broşür ders boyu kullanılmış ve hem kenarına not alınması için hem de bir izlence olarak takip edilmesi için ders boyunca kullanılması planlanmıştır.
4) Kullanım Amacı
Broşür ders başında dağıtılmış ve dersin sonuna kadar kullanılarak, ders kitabı haricinde bir materyalde görmeleri sağlanmış, aynı zamanda öğrencilere kendi başlarına not tutma alışkanlığı kazandırmak maksadıyla kenar boşlukları tasarlanarak kullanılmıştır. Bu materyal giriş amaçlı kullanılmıştır.
“Ne yaptım ben” adlı materyalimiz bilginler bittikten sonra hemen ardından dinletilmiş ve böylece bir de kendi ağızlarından dinlenerek konunu pekişmesi ve somutlaşması sağlanmaya çalışılmıştır. Ders aralarında gelişme kısmında kullanılmıştır.
Bilgin Kümesi adlı materyalimiz ise dersin sonunda değerlendirme maksadıyla düzenlenen bir etkinlikle planlanmıştır. Bunun sonunda öğrencilere bir ödül veya hediye verilmek suretiyle teşvik edilmiştir. Öğrencilerin sadece doğru yapması değil, sınıfın ne kadarının konuya hâkim olduğunun görülmesi açısından da oldukça önemli bir noktada bulunmaktadır. Dersin sonunda sonuç, ölçme, değerlendirme maksadıyla kullanılmıştır.
5) Öğretmenin Rolü
Derse öğrencileri selamlayarak ve hal hatır sorarak başladık. Derse başlamadan önce broşürleri izlence öğrencilere dağıttık. Öğrencilerin ne olduklarına bakmasıyla işlenecek konuyu kestirmesi sağlandı. Ders boyu kullanılabileceğini, kenarlarına notlar alabileceklerini söyledik. Bir önceki derste işlenen konuya vurgu yaparak ön organize edicileri verdik ve konuya bilişsel olarak hazırlanmalarını sağladık. Ardından Powerpoint sunusu dersi sunuş yöntemiyle anlatmaya geçtik. Öğrencilerin bazen daha zor kavramların olduğu, eski kelimelerin olduğu eser isimlerini tahtaya da yazarak somutlaştırmaya çalıştık. İlk olarak kaç tür bilim olduğundan bahsettik, bunları İslami, Fen, ve Sosyal olarak ders kitabına uygun bir şekilde sınıflandırdık ve anlattık. Daha sonra bilginleri kitaptaki sıra ile anlatmaya başladık. Konu bitimlerinde ses kaydı olan videolarımızı oynattık. Ancak kategorizasyon gerektiği için bilgilerin daha düzenli akılda kalmasını sağlamak maksadıyla yine Sosyal, Fen, ve İslami olarak sınıflandırdık. Hangi bilginin hangi alanlarda eserler verdiğini göstermeye çalıştık. Bunun yanında anlatımları bazen öğrencilere okutarak, bazen ise onları yönlendirerek soru cevap stratejisiyle devam ettirdik. Resimler üzerinden de giderek, kim bu diyerek sorular yöneltip, daha önceki bilgilerini yokladık. 2015 yılı Kimya Nobel ödülünü kazanan Türk bilgin Aziz Sancar’ın fotoğrafı ile konuya daha iyi odaklanmalarını sağladık. Devamında yoğunlaşmanın düşmeye başladığı zamanlarda öğrencilere meydan okuyabilecekleri şekilde Otrar Faciası’nı sorduk. Bir takım cevapların gelmesinden sonra cevapları toparlayarak doğru cevabı öğrencilere aktardık.
6) Öğrencinin Rolü
Öğrenciler öğretmenin sorduğu sorulara olabildiğince cevap vermeye çalıştı. İlk etapta hal hatır sorma faslında da aktif öğrenciler gözlendi. Konu ile ilgili temel bilgiler verildikten sonra konu anlatımına günlük hayattan sorular ile başlandı. Fotoğraftaki bilginin kim olduğu sorusuna;
Tüm sınıf: Aziz Sancar dediler.
Devamında ne iş yapıyor sorusuna;
Tüm sınıf: Bilim adamı dediler.
Hangi alanda çalışma yaptığı konusuna gelince;
Tüm sınıf: DNA ile ilgili çalışma yaptığını belirttiler. Buradan konuyu alıp günümüzün bilginlerinden geçmişin bilginlerine götürdük. Konunun aktarımı sırasında Otrar Faciasını sorduk;
Öğrenci 1: İtalya’daki Sultan Süleyman’ın seferiydi.
Öğrenci 2: Büyük Selçuklu lideri Melikşah’ın bir seferiydi.
Öğrencileri yönlendirerek bunun bahsedilenler olmadığını, Cengiz Han’ın bu bilginlerden sonra hışmını batıya yönelten olay olduğunu ve Cengiz Han’ın bir kervanının burada saldırıya uğradığından bahsettik. Böylece bilginlerin ürettiği bir çok kütüphane de bu saldırılar sonucunda yok ediliyor.
III. GENEL DEĞERLENDİRME
1) Materyalin Avantajları
2) Materyalin Dezavantajları
3) Materyalin Sınırlılıkları
4) Öneriler
5) Yorum