Notes

Ribozom:Hücre sitoplazması içerisinde yer alan, ribozomal RNA (rRNA) ile hücrenin proteinlerden meydana gelen ve hücrenin protein sentezini sağlayan organele ribozom denilmektedir. Sitoplazma içerisinde serbest veya endoplazmik retikuluma bağlı olarak bulunan 120 – 200 Angstrom (1 Angstrom=1.10-10 metre) çapında bulunan ribozom tüm canlı hücrelerde bulunmaktadır.

Ribozomon Özellikleri
*Hücrenin protein üretim merkezidir. Yani protein sentezini sağlamaktadır.
*Ribozomun yapısı içerisinde ribozomal-RNA ve protein bulunmaktadır.
*Ribozom nükleusta meydana gelmektedir.
*Protein sentezinin çok yapıldığı hücrelerde ribozom sayısı fazladır.
*Bağımsız bir metabolizmaya sahip olan tüm hücrelerde bulunmaktadır.
*Olgun alyuvar hücrelerinde ribozom organeli bulunmamaktadır.
*Sitoplazmada, endoplazmik retikulum zarında, nükleus zarında, mitokondride ve kloroplastlarda ribozom bulunabilmektedir.
*Zar sistemine bağlı olan ribozomlarda enzimatik proteinler üretilmektedir.
*Prokaryot ve ökaryot hücrelerin ortak organelidir.
*Ribozomun %60’ı proteinlerden, % 40’ı ise rRNA’dan oluşmaktadır.
*Ribozomlar iki alt birimden meydana gelmektedir. Küçük alt birim ve büyük alt birim olarak adlandırılan bu alt birimler sadece protein sentezinin olacağı zamanda birleşir geriye kalan zamanlarda ayrıdır.
*Çok sayıda ribozom bir araya gelip birleşerek boncuk dizisi şeklinde poliribozomları meydana getirir.
*Ribozomlar hücrede bulunan en küçük organeldir.
*Ribozom organeli yaşlı hücrelerde, endoplazmik retikulumun üzerinde bolca bulunur.
*Canlıların çoğunda yapısı büyük oranda benzerdir ancak içerdiği proteinlerde farklılıklar vardır.
*Ribozomlar ihtiyaca göre bir hücrede bolca bulunabilirler.

Ribozom Görevleri
*Ribozom organeli enzimlerin ve proteinlerin sentezinde görev almaktadır.
*Ribozomlar bol miktarda protein sentezini gerçekleştirirken yan yana boncuk gibi dizilerek polizom adı verilen yapıları meydana getirirler.
*Hücrelerin yaşamsal faaliyetlerini ve canlılık özelliklerini sürdürebilmek için ribozoma ihtiyaçları vardır.
*Ribozomun sayısı enzimin salgıladığı bez hücrelerinden daha fazladır.

Ribozomun Hücrede Bulunduğu Yerler
*Hücre sitoplazmasında serbest olarak bulunmaktadır.
*Endoplazmik retikulum zarına yapışık bir şekilde bulunabilmektedir.
*Nükleus (çekirdek) zarının üzerinde yapışık ibr şekilde bulunabilmektedir.
*Mitokondri ve kloroplast organelinin yapısı içerisinde bulunabilmektedir.

Ribozomlarda gerçekleşen protein sentezi tepkimesi;

n(amino asit) → Polipeptit (protein) + (n-1) Su

şeklinde olduğuna göre, ribozom etkinliği artmış bir hücrede;

*Amino asit miktarında azalma gözlenir.
*Peptit bağı sayısında bir artış gözlenir.
*Su miktarında artış gözlenir.
*Turgor basıncında artış gözlenirken, osmotik basınçta azalma gözlenir.
*Dipeptit, tripeptit, … protein miktarında artış gözlenir.
*Hücre pH’sında artış gözlenir.
*ATP miktarında azalma gözlenir.