Notes

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ 4. ve 5. VİDEO
OSMANLI TOPRAK SİSTEMİ
1.MİRİ ARAZİ (Devlet Arazisi) (Toprakların yüzde 99 u devletindir yani Miridir!)
->Bu araziler Hristiyanlardan feth olunmuş, mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. Fakat bunların tasarruf hakkı tapu resmi denilen peşin bir kira bedeli alındıktan sonra bir nevi kiracılık sözleşmesiyle onları işleyecek olan köylülere (reaya) bırakılmıştır.
a. Dirlik : Gelirleri bazı hizmetler karşılığında asker ve memurlara verilen topraklardır. Bu sisteme genel olarak tımar sistemi denir. Kendisine dirlik verilen kişiler gelirlerinin bir kısmını maaş olarak alırken bir kısmıyla da orduya tam teşekküllü bir atlı asker (Cebelü) yetiştirirlerdi. Dirlikler gelirlerine göre üçe ayrılırlar :
i. Has: Geliri 100000 akçeden fazla dirliklerdir. Padişaha, hanedan üyelerine, veziriazam, beylerbeyine, sancak beyleri ve üst düzey devlet görevlilerine verilirdi. Has sahipleri her 5.000 akçe için bir Cebelü (atlı asker) yetiştirmek zorundadır.
ii. Zeamet : Gelirleri 20.000 ila 100000 akçe arasında olan dirliklerdir. Eyalet merkezlerinde oturan üst düzey yöneticilere (hazine ve tımar defterdarına, sancaklardaki alay beylerine, kale dizdarlarına, divan katiplerine vs. ) verilirdi. Zeamet sahipleri her 5.000 akçe için bir Cebelü yetiştirmek zorundaydı.
iii. Tımar : Senelik gelirleri 3000 ila 20.000 akçe arasında olan dirliklerdir. Osmanlı Devletine hizmeti olan bir bölüm asker ve memurlara verilirdi. Gelirlerinin üç bin akçesi kılıç hakkı olarak tımarlı sipahiye kalırken geri kalan her 3.000 akçe için bir cebelü beslenmesi şarttı. Tımar da kendi içinde üçe ayrılırdı:
1. Mustahfız Tımarı : Kaleleri korumakla görevli komutanlara bırakılan topraklardır.
2. Eşkinci Tımarı : Geliri savaşlarda yararlılık gösteren sipahilere verilen topraklardır.
3. Hizmet Tımarı : Geliri saray görevlilerine ve serhatlarda cami imamlarına verilen topraklardır.

b. Paşmaklık : Gelirleri Padişah kızlarına, annelerine ve eşlerine ayrılan topraklardır.
c. Malikane : Üstün hizmetlerine karşılık bazı devlet görevlilerine verilen topraklardır. Müsadere ile geri alınabilir *
d. Ocaklık! : Gelirleri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır.
e. Yurtluk!: Gelirleri sınır boylarındaki askerlere verilen topraklardır. Bu şekilde sınırların güvenliği sağlanıyordu.
!!Hatırlatma: Son dönem müfredat kitaplarında Yurtluk ve Ocaklık toprakları bir arada tanımlanmıştır. "Gelirleri devlete sadakatle bağlı mahalli beylere verilen topraklardır"
f. Vakıf : Devlet hazinesine ait ya da kişilerin mülk arazi gelirlerinin sosyal kurumların masraflar için ayırdığı topraklardır. Gelir dini ve sosyal kurumlara (medrese, bedesten, cami) ayrılırdı ve devlet bu kurumlardan vergi almazdı. Vakıf yöneticilerine "Mütevelli" denir.
*g. Mukataa : Gelirleri doğrudan hazineye giden topraklardır. Bu toprakların gelirleri iltizam yolu ile toplanırdı. İltizam sisteminde vergi toplama hakkını kazanan kişiye Mültezim denir.
h. Arpalık : Yüksek rütbeli görevlilere çalışırken ek gelir emekli olduktan sonra da emekli aylığına benzer bir gelir oluşturması için verilen arazilerdir.
k. Metruk : Kullanma ve yararlanma hakkı kamuya bırakılan topraklardır. Örneğin ortak kullanıma bırakılan pazaryerleri, panayırlar, çarşı, mezarlık, mera- yaylak-kışlaklar vb. (kamusal alan, kamusal toprak diyebiliriz)
l. Mevat : Tarıma elverişsiz, çöl, bataklık gibi topraklardır.

2.MÜLK ARAZI
Kişilerin elinde bulunan ve tamamen kişilere ait topraklardır (Bütün toprakların yaklaşık yüzde biri)
a. Öşri Toprak : Mülkiyeti Müslümanlara ait olan topraklardır. Toprak sahipleri devlete, arazi vergisi olarak Çift Resmi, ürün vergisi olarak Öşür öderlerdi.
b. Haraci Toprak : Mülkiyeti Gayri Müslimlere ait olan topraklardır. Toprak sahipleri devlete, arazi vergisi olarak İspenç, ürün vergisi olarak Haraç öderlerdi.
Toprak Vergisi Ürün Vergisi
*Müslim Çiftresmi Öşür/Aşar
*Gayrimüslim İspenç Haraç

!!!Tımar- İltizam - Malikane : Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu takip eden yüzyıl içinde ortaya çıkan ve tımar sistemi ile bir bütünü meydana getirmek üzere birbirini tamamlayan bir uygulama olan iltizam usulü 16. yy ortalarına kadar merkezi hazineye ait vergi gelirlerinin yarıya yakınını karşılamaktaydı. İltizam sisteminde devlet, açık arttırma usulüyle fiyatını belirlediği iltizam bedelinin bir kısmını peşin olarak talep ederdi.
18. yy dan itibaren iltizam uygulamasından vazgeçilerek vergi kaynaklarının yaşam boyu kiralandığı Malikane sistemine (1695 Defterdarlık fermanı ile bu sistem yürürlüğe girdi) geçilmiştir. Malikane sistemiyle mukataa topraklar muaccele denen satış bedeli karşılığında hayatı sürecinde olmak şartıyla kiralanıyordu. Malikane sistemi 1840 'ta resmen kaldırıldı.


OSMANLI DEVLETİ'NDE ASKERİ TEŞKİLAT
Osmanlı Devleti'nde ilk düzenli ordu Orhan Bey döneminde kurulan Yaya ve Müsellem ordusudur.
1. KARA KUVVETLERİ
a. KAPIKULU ASKERLERİ: Kapıkulu ordusu, Selçukluların Hassa Ordusu örnek alınarak kurulmuştu. Kaynaklarımız, kapıkulu ordusunun gerçek anlamda Sultan 1. Murad döneminde, ulemadan Konyalı Molla Rüstem'in tavsiyesi ve vezir Candarlı Kara Halil Paşa'nın gayretleriyle kurulduğunu belirtirler. Padişaha bağlıdır ve hazineden üç ayda bir maaş( ulufe) alırlar. Ayrıca yeni padişahın tahta çıkmasıyla "Cülus" sefere çıktıklarında ise "Sefer Bahşişi" alırlar. (Profesyonel askerdirler)
->Kapıkulu Piyadeleri
1. Acemioğlanlar Ocağı : Diğer ocaklara asker yetiştirmek üzere ilk eğitimin verildiği ocaktır. Bugünkü acemi birliği gibi düşünülebilir.
2. Yeniçeri Ocağı : Savaşta merkezde bulunur ve padişahı korurlar. Merkez ordusunun en önemli ve kalabalık kısmıdır. Acemi oğlanlardan Yeniçeri Ocağına geçme eylemine "Bedergah" yani "Kapıya çıkma" denir.
3. Cebeci Ocağı : Silahların yapımı, onarımı ve korumasıyla görevlidir.
4. Topçu Ocağı: Top dökmek ve topları kullanmak için kuruldu. Osmanlıların topu ilk defa 1389 'da 1. Kosova Savaşı sırasında kullandıkları bilinir. Fatih Sultan Mehmet döneminde Topçu Ocağı çok gelişti ve Top Arabacıları Ocağı kuruldu.
5. Top Arabacıları Ocağı : Topların nakli için gerekli top arabalarını yapar.
6. Humbaracı Ocağı: Havan topu ve Humbara(el bombaso ) yapar ve kullanır.
7. Lağımcı Ocağı: Kale kuşatmalarında tünel kazarak ve fitil döşeyerek kale duvarlarının yıkılmasında görevli bir sınıftır.
8. Bostancılar : Saray ve köşklerin korunmasında görevli askerlerdir. Boyu, kilosu sağlam kişilerden özel olarak seçilir. (Saraydaki cellatlar bölüğü Bostancıbaşına bağlıdır)

-> Kapıkulu Süvarileri (Altı Bölük Halkı) (Daha özel askerler, maaşlar daha yüksek)
1.Sipahiler ve Silahtarlar : Savaş sırasında padişahın çadırını korurlar. Ayrıca, tuğculuk(padişahın tuğralarının taşınması) yedekçilik (Padişahın yedek atlarının götürülmesi), buçukçuluk ( Padişahın camiye çıkışında fakirlere sadaka dağıtılması) gibi itibarlı vazifeler de bu silahtar bölüğüne verilmişti.
2. Sağ/Sol Ulufeciler : Savaş sırasında saltanat sancaklarını korurlar.
3. Sağ/Sol Garipler : Savaş sırasında savaş araç gereçlerini ve hazineyi korurlar.

b. EYALET ASKERLERİ :
Ordunun en kalabalık bölümüdür. Taşrada bulunur.
1.Tımarlı Sipahiler : Bütün ordunun en kalabalık kısmıdır. Temelini Dirlik sisteminden yani tımardan gelen cebelüler oluşturur. Türklerden oluşan bu birlik, maaş almaz barış zamanında çiftçilik yaparlar. 17. yyda tımar sistemi bozulunca Osmanlı, "Sekban" adı verilen ücretli asker alımına başlamıştır.
2. Akıncılar: Sınır ve uçlarda bulunur. Atlı birliklerdir. Keşif savaşları yaparlar.
**3. Farisanlar : Kalelerde muhafız olan farisan (atlılar) akıncılar gibi, düşmana ani baskınlar için kullanılan atlı kuvvetlerdi. (Akıncıdır ama kale muhafızlarıdır.)
4. Gönüllüler : Sınır şehir ve kasabalarını korurlar. Sınırlarda halkın içinden seçilir.
5. Beşliler : Sınır boylarında bulunur ve kaleleri korurlar. Beş aileden bir kişi alındığı için bu ismi alırlar.
6. Azaplar : Bekar erkeklerden oluşur. Savaşta yeniçerilerin önünü açar.
**7. Yaya ve Müsellemler : Ordunun geri hizmetinde bulunur. Yollarını açar ve köprüleri tamir ederler.
8. Deliler : Sınırları koruyan (serhad kulu ) hafif süvari birlikleridir. Cesaretlerinden dolayı bu ismi alırlar.
9. Sakalar : Ordunun su ihtiyacını karşılarlar.
10. Yörükler : Fatih Sultan Mehmed'den önceki dönemde, silahlı askeri birlikler olarak savaşlara katılan Yörükler, daha sonraki devirlerde genellikle imar ve muhafaza işleri gibi muhtelif geri hizmetlerinde kullanılmışlardır.

c. YARDIMCI KUVVETLER
Bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği kuvvetlerdir.
1. Kırım Hanlığı : Osmanlı ordusunun en mühim yardımcı kuvvetleri idiler. Kırım Hanlığı, güçlü devirlerinde 100 ila 200 bin kişi arasında değişen atlı kuvvet çıkarabilmekteydi.
2. Eflak(Romanya), Boğdan (Moldova) ve Erdel (Transilvanya) voyvodalıklarının askeri kuvvetleridir.

d. ORDU GERİ HİZMET ELEMANLARI
Osmanlı ordusunda fiilen savaşların dışında geri hizmetleri diyebileceğimiz hizmetleri gören unsurlar da bulunuyordu.
*1. Tatarlar : Tatar kelimesi ulak veya postacı anlamına gelir. Posta teşkilatının bulunmadığı devirlerde bu işi tatarlar yaparlardı. Osmanlı ordusunun bir haberleşme elemanı olarak Tatarlar, ayrıca merkezin emirlerini taşraya iletirlerdi.
2. Voynuklar : Slavca "asker" anlamına gelir. Vazifeleri, seferler sırasında ordunun at ve çayır ihtiyacını karşılamaktı. Devlet Voynukları genellikle bugünkü Bulgaristan bölgesinden temin ettiği için kelime Bulgarlığı da ifade ederdi.
3. Debentçiler : Debentçiler, önemli geçit noktalarında kurulan ve bir çeşit polis veya jandarma karakolu niteliği taşıyan derbentlerde görevli kimselerdi. Bulundukları bölgelerdeki yolların ve geçitlerin güvenliği derbentçiler tarafından sağlanırdı.
4. Köprücüler : Osmanlı ordusunda, seferler sırasında ordunun geçeceği yollar ve nehirler üzeirnde köprüler yapmak, mevcut köprüleri onarmak ve korumakla görevli bir gruptu.
*5. Martolozlar : Gayri Müslimlerden seçilen belli mevkilerin emniyetini sağlama, düşman bölgelerine akınlar yapma, düşmanın savunma sistemlerini bozma, keşif ve istihbarat toplama gibi işlerde kullanılan geri hizmet birliğidir.
*6. Cerahorlar : Başlangıçta ordunun silah ve muhtelif araç gereçleriyle çadırlarını nakletmek üzere görevlendirilen Cerahorlar, daha sonra askeri inşaatlarda işçi olarak kullanılmış bir sınıftı. İhtiyaca göre daha ziyade Hristiyan tebaa arasından seçilir ve kendilerine ücret ödenirdi. Böyle bir sınıfın ilk defa Yıldırım Bayezid devrinde 1402 de kullanıldığı belirtilir.

2. DENİZ KUVVETLERİ
Osmanlı Devletinde Orhan Bey döneminde Karesioğulları Beyliğinin alınmasıyla donanmaya sahip olunmuştur. İlk büyük tersane Gelibolu'da Yıldırım Bayezid tarafından kurulmuştur.
Osmanlıda önemli tersaneler : İstanbul, Gelibolu, Rusçuk, Süveyş, Sinop, İzmit ve Basra'dır.
Fatih döneminde Kırım'ın alınmasıyla Karadeniz Türk gölü oldu. Kanuni döneminde Preveze Deniz Savaşı ile Osmanlı Akdeniz'de güçlendi. (27 Eylül Preveze zaferinden dolayı 27 Eylül Donanma Günü olarak kutlanır.
Osmanlı Devletinde donanma komutanına Kaptan-ı Derya denir.
Deniz askerlerine "Levent", Tersaneden sorumlu kişiye ise "Tersane Emini" denir.
16. yy ' ın önemli denizcileri Salih, Piri, Seydi Ali, Murat reislerle Barbaros Hayreddin Paşa'dır.
Kullanılan donanma gemilerinin cinsleri : Çektiri, Baştarda, Kalyata, Karamürsel, Kalite, Kadırga, Mavna, Fırkateyn ve Kalyon (2. Bayezid döneminde yapılmış Kalyona "Göke" deniyordu
*Preveze deniz Savaşında Göke isimli geminin etkisi büyüktür. Bu bakımdan önemlidir.

Osmanlı Donanması tarihte 4 kez yakılmıştır:
1. İnebahtı : 2. Selim döneminde Haçlılar yaktı(1571)
2. Çeşme : 3. Mustafa döneminde Ruslar yaktı(1770)
3. Navarin : 2. Mahmut döneminde İngiltere- Fransa- Rusya yaktı (1827)
4. Sinop : Abdülmecid döneminde Rusya yaktı.

OSMANLI DEVLETİ'NDE EKONOMİK HAYAT
OSMANLI'DA KLASİK DÖNEM ÜÇ ANA EKONOMİ İLKESİ :
*1. İaşecilik : Halkın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasalarda "istenilen kalitede uygun fiyata yeterli miktarda" mal bulunmasını ifade eder.
*2. Gelenekçilik : Devletin sosyal ve ekonomik dengelerini bozacak değişimleri engellemesidir. (Kapital sistemin fazla tüketimine karşıdır)
*3. Fiskalizm : Devletin hazine gelirlerini arttırıp giderleri daraltmasıdır.
Bu kavramların dışında ekonomik hayata yönelik bilinmesi gereken diğer kavramlar :
4. Merkantilizm : 16. yy Avrupasında bir ülkenin ne kadar madene ve paraya sahipse o kadar zengin sayılması anlamına gelen ekonomik modele verilen isimdir.
*5. Lonca Teşkilatı : Zanaatkarların orta ve büyük işletmelerde oluşturdukları dini ve ekonomik karakterli teşkilattır.
Lonca Teşkilatının görevleri :
-> Ürünlerin satış fiyatını belirlemek (narh kesmek)
-> Üretilen malların kalite kontrolünü yapmak
-> Üretici- tüketici arasındaki anlaşmazlıkları gidermek
-> Hammadde temini ve dağıtım organizasyonunu düzenlemek

Lonca Teşkilatının Özellikleri :
- Usta - kalfa-çırak ilişkisi içerisindeki "bir mesleki okul"dur. (Bir Ahlak okuludur.)
-Alınan ustalık belgesine "İcazetname" denir.
- İşyeri açma izni/ruhsatı vermek (Gedikname)
-Uyulması gereken mesleki ilkelere (yönetmeliğe) Fütüvvetname denir.
- Üretim standartlarını belirleyen kurallara "İhtisap Kanunları" denir.
- Teşkilat başındakine Şeyh, yardımcılarına Kethüda, yiğitbaşı denir.
- Ehl- i Hibre (Bilirkişi) malların niteliğini analiz eden uzman kişiye denir.
- Lonca teşkilatında gayrimüslimler de yer alabilr. (Ahilikte olmazdı)
- Loncalr kadı ve onlara bağlı olan muhtesipler tarafından denetlenir.

*Büyük Selçukluda Fütüvvet Teşkilatı, Anadolu Selçukluda Ahilik, Osmanlı'da Lonca Teşkilatı adını alır.

6. Hirfet Teşkilatı : Kunduracı, duvarcı, demirci, marangoz, dokumacı, kuyumcu gibi küçük işletmelerin bulunduğu teşkilat.
7. Narh Sistemi : Eksik rekabet şartlarından dolayı fiyatlara müdahale edilmesi olarak tarif edilebilir.
*8. Menzil Teşkilatı : Osmanlı Devletinde merkezle idari birimler arasında haberleşmeyi sağlamak, emir ve fermanları istenilen yere zamanında ulaştırmak için kurulan merkezlerdir. Haberleşme TATAR denilen ulaklar tarafından yapılıyordu. Devlet habercilerin çabuk gitmelerini sağlayacak dinlenmiş atları ve yiyecek ihtiyaçlarını karşılamak için konaklama yerine yakın köy ve kasabalardaki bazı aileleri bu iş için görevlendirmiştir. (Posta Teşkilatı + Ordunun konaklama noktaları)
9. Mekkari Taifesi : Ticaret yolları üzerinde taşımacılığı meslek edinen kişilere/gruplara verilen ad. ( Osmanlı ülkesinde özel ulaşım ve mal naklini meslek edinirler.
10. Derbent Teşkilatı : Geçitlerin bakım, onarımı için vergi toplayan teşkilattır. Bölgenin güvenliğini sağlar.
11. Gedik : Esnafa, zanaatlarını uygulayabilmeleri için verilen izin ya da ayrıcalık belgesi kısacası "iş yeri açma ruhsatı" dır.
12. Kapan : Tek bir cins malın satıldığı yer.
13. Arasta : Çarşılarda aynı ürünü satan dükkanların bulunduğu bölümdür.
14. Bedesten : Dört yanı kapılarla çevrili taşran yapılar olup Kağalıçarşı da mallaarın saklandığı, ticaretin yapıldığı yerlerdir.
15. Tağşiş : Paranın kenarları kırpılarak devalüasyon gerçekleştirilmesi (Paranın değerinin düşürülmesi )

OSMANLIDA VERGİLER
1. ŞERİ VERGİLER
Öşür : Arapça onda bir anlamına gelir. Müslümanların ürünlerinden alınan 1/10 oranındaki vergidir.
Haraç: Gayrimüslimlerin ürünlerinden alınan 2/10 oranındaki vergidir.
*Cizye : Gayrimüslimlerin askerlik yapmadıkları için ödediği can vergisidir (Kafa vergisi de denir.)
*Çiftbozan : Mazeretsiz 3 yıl üst üste toprağını ekmeyenden alınan vergidir. Çiftbozan resmi, tam çiftlikten 300, nim (yarım) çiftlikten 150, daha küçük yerlerden ise 75 akçe alınır.
Ağıl Vergisi : Sipahinin arazisine ağıl yapıldıığı için ödenilen barınak vergisidir.
Ağnam Vergisi : Koyun ve keçi üzerinden (küçükbaş) alınan 1/40 arasındaki vergi (yani 40 havandan biri devletindir.)
Geçit Vergisi : İstanbulun dışındaki yerlerde sürülerin geçitlerden geçişi veya İstanbula sevki nedeniyle sürü sahibinden hayvan başına alınan vergidir.
Otlak- Yaylak Vergisi : Dışarıdan gelip dirlik topraklarında hayvanları otlattığın zaman ödenen vergidir.
Çifthane (Çiftresmi ) : Bir çift öküzün işleyebileceği büyüklükteki çiftlik karşılığında alınıyordu.
İspenç: Gayrimüslimlerden alınan toprak vergisidir.
İhtisab Vergisi : Şehir ve kasabaların Pazar ve panayır yerlerinde alınırdı.
İltizam Vergisi : Devlete ait gelirleri tahsil etme yetkisinin verilmesi karşılığında alınan bedel.
Maden / Gümrük Vergisi
Tapu Vergisi : Üzerine bina, harman vb. yapılan miri arazinin ziraattan alıkoyulması nedeniyle alınırdı.
Dönüm Vergisi : Reayadan sipahilere tahsis edilmiş olan topraklarda bulunanlardan ekip biçtikleri yerlerin dönümüne göre yıllık olarak alınan vergilerdi.
*Bennak : Evli olup yarım çift toprak eken erkeklerden alınan vergidir.
Mücerred: Evlenme yaşına gelmiş ancak ailesinin yanın oturan bekar çiftçiden alınan vergidir.
Arusane : Evlenen kızın ailesinin Tımarlı sipahiye ödediği vergidir.
Cerime : Suç işleyenden alınan vergidir.
Bac- Bazar : Çarşı pazar esnafından alınan vergidir.
Canavar resmi : Gayri müslimlerden alınan domuz vergisidir.
Kaçgun (Yave ) :Kaybolan hayvanın devlet tarafından bulunması halinde kişinin ödediği vergidir.

2. ÖRFİ VERGİLER
İmdadiye Seferiye : Savaş harcamalarını karşılamak için hane halkından alınan vergi
İane-i Cihadiye : Hanee reislerinden savaşa yardım için alınırdı. Cihad ancak gayrimüslimlere karşı yapılır.
İmdadiye Hazariye : Barış zamanında ihtiyaç halinde personel ücretleri için alınan vergidir.
Derbend Resmi Vergisi :Tüccarlardan geçtiği kapılarda, geçitlerde vb. yerlerde bulundurulan bekçilerin ücretleriyle han ve köprülerin yaptırılmadı, korunması mastaflarına karşılık alınırdı.
Kürekçi Bedeli Vergisi : Hane reislerinden gemilerde kürek çeken ve yelken açıp toplayanların ücretlerinin ödenmesi için tahsil edilirdi.
** İzni Sefine Vergisi : Yabancı tüccarlardan Karadeniz ve Akdeniz boğazlarından geçen tüccar gemilerine verlen izinlere karşılık alınırdı.
**!!Avarız : İlk önce savaş dahasonra sel, yangın gibi devletin paraya ihtiyaç duyduğu durumlarda sıkça toplanan olağanüstü hal vergisidir. 2. Bayezid döneminde ilk kez alaındı. 1. Mahmut döneminde sürekli hale getirildi.
*Bad-ı Heva : Bir kişinin malına ve mülküne zarar verenlerden alınan tazminat vergisidir.
Resm-i Sürsat : Ordunun yol güzergahı üzerindeki halktan yiyecek ve diğer gerekli malzemeler üzerinden alınan vergi
Resmi Nüzul : Ordunun geçeceği yerdeki halktan toplanan nakit para üzerinden alınan vergidir.

OSMANLI DEVLETİNDE EĞİTİM SİSTEMİ
Eğitim faaliyetleri düzenli eğitim kurumları (örgün eğitim kurumları) ve sosyal kurumlarda(yaygın eğitim) yapılmaktadır.
1.ÖRGÜN EĞİTİM KURUMLARI
A. Sıbyan Mektepleri (Mahalle Mektebi/Taş Mektep)
Osmanlı Devletinde eğitim ve öğretiminin yapıldığı ilkokul, sıbyan mektebi(mahalle mektebi) idi.
Külliyelerin içinde, camilerin bitişiğinde veya müstakil bir yapı halinde kurulan mektepleri her köy ve mahalle açılmıştır.
Okulların genel amacı çocuğa okuma yazma ile islam dininin kaidelerini ve Kuranı Kerim okumayı öğretmekti. Mezun olabilmek için en az bir defa Kuran-ı Kerim-i hatmekmek mecburiyeti vardı.
Osmanlı Devletinde ilköğretim 2. Mahmut Döneminde İstanbulsa zorunlu hale getirildi. Sıbyan mektepleri Tanzimat Dönemine kadar görevlerini devam ettirdi.

B. Medrese
Osmanlı Devletinde orta ve yükseköğretim kurumlarının temeli medrese teşkilatına dayanmaktadır.
Medreseler ile topluma ve devlete gerekli din, ilim ve eğitim hizmetleri yanında devlet idari (ilmiye, kalemiye) ve adli personelin yetiştirilmesi de sağlanmıştı.
Osmanlılarda ilk medrese 1330'da Orhan Bey tarafından İznikte yaptırılmıştır. Devlet genişledikçe Bursa, Edirne gibi birçok şehirde medreseler yapılmıştır. İlk dönemlerde Mısır, Suriye, İran, Türkistan ve Anadolu beyliklerinin gelen alimler de Osmanlı medreselerinde ders vermişlerdir.
Dini ilimlerin okutulması ve özellike fıkıh tahsilinin yaygınlaştırılması eğitimin esas hedefini oluşturmuştur. Yıldırım Bayezid ve 2. Murat döneminde bazı medreselere hazırlık bölümlerinin eklenmesiyle gelişme kaydedilmiştir.
1463-1470 yılları arasında Fatih Külliyesi (Sahnı Seman) yaptırılmıştır. Ayrıca FAtih, camiye çevrilen Ayasofyanın içinde ve bugünkü Eyüp Camii'nin yanında medreseler açtırmıştır. Sahnı Seman Medreseleri KAnuni'ye kadar tefsir, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve edebiyatıı okutan birer ilahiyat fakültesi veya islam akademisi seviyesindeydi.