Notes

PAUL WİTTEK GAZA TEZİ
Paul Wittek, gazi tezini 1937'de Londra Üniversitesi'nde verdiği üç derste açıkladığından beri önemli Osmanlı tarihçilerinin hemen hepsi bu fikri şartsız onaylamıştı.
Wittek ‘in kuramının özü şudur: Muhteşem Osmanlı Devleti'nin yükselişinin gerçek sebebi, Osman'ın (?-1326), Orhan'ın (1326-1362), Murad'ın 0362-1 389) ve Bayezid'in 0 389-1403) küçük devleti için (ki Wittek ‘in bir başka tezine göre bu devlet ancak 1453'te İstanbul'un fethiyle gerçek bir imparatorluğa dönüşmüştür) hemen hemen sınırsız ve karşı konulmaz askeri güç sağladıktan Bizans sınırındaki araziyi cazip bulan, İslam için savaşan Türk Kutsal Savaşçı (gazi) ordusunun varlığıdır. Wittek’e göre gazi devleti, askeri fütuhat ve ganimet elde etmeyi amaçlamaktaydı.
Ahmedi’nin metnini Wittek Osmanlı tarihinin gerçek karakterinin mükemmel kanıtı olarak görülmüştür. Fakat bu Wittek ‘in en iyi kanıtı değildi. Elinde daha öncesine ait bir metin de vardı; şu anda Bursa kalesinde olan bu metin, 1 337 senesine ait bir kitabeydi. Kitabenin ilgili kısmı şöyle der: " ... büyük ve muhteşem emir, Din mücahidi ... gazilerin Sultanı, gazi oğlu gazi, dünyanın ve dinin kahramanı ... Osman'ın oğlu Orhan.
- Şinasi Tekin: Wittek ‘in “gazâ tezinin” dayandığı 1337 tarihli kitabenin aslında 1417 tarihli bir orijinal kitabeden veya sonraki devirlere ait herhangi bir kitabenin üslubunun taklit edilerek yazılmış olabileceğini ve dolayısıyla bahse konu bu kitabenin sahte olduğunu ifade eder.
Bu kitabe açıkça ve şüpheye yer bırakmadan göstermektedir ki, Kutsal Savaş literatürü ilk dönem Osmanlı sarayında henüz yeni idi ve dini yapıların yüzeylerini süsleyerek propaganda hazırlayan alimler kendi efendilerini gazi olarak görürlerdi.
Not : Ahmedi bir tarihçi değil, İslam edebiyatının bilinen tarzı olan destan türünde kaleme alınmış lshendername'nin yazan bir şairdir. Wittek’İn iddia ettiği gibi, ı. Bayezid'in oğlu Süleyman Çelebi Ahmedi'nin hamisi ise, Ahmedi Osmanlı himayesinde yazmıştır ve dolayısıyla tarafsız bir kaynak olarak düşünülmesi çok zordur.

COLIN IMBER GAZA TEZİ
Colin İmber ise “Gazi Devleti” teorisinin tarihsel gerçeklerle bir ilişkisinin olmadığını ileri sürmekte ve bu teorinin “Romantik Avusturya-Germen milliyetçiliğinin unsurlarının cezbedici bir biçimde Osmanlı tarihine uygulanmasından başka bir şey olmadığı” görüşünü savunmaktadır. Paul Lindner; “kutsal savaş” düşüncesinin Osmanlı’nın kuruluşu ile hiçbir ilgisinin olmadığı görüşündedir. Ona göre Osmanlıların faaliyetlerinde dinsel kaygının pek fazla bir rolü yoktur. Osmanlı fetihleri Hıristiyan güçlere olduğu kadar Müslüman güçlere karşı da yapılmıştı.
Aslında Osmanlıların milli temele dayalı bir devlet olmayıp hanedan devleti olduğunu belirtir. Imber’e göre 15. yüzyılın sonuna doğru gazâ geleneğinin kavramı olan kahramanlık popüler kültürde önemli bir unsur olmasına rağmen hanedanın ideali değildi. Gazâ kavramı bu tarihten sonra değişmişti. Buna kanıt olarak da 15. yüzyılın ortasından itibaren Osmanlı ordusundaki askerlerin büyük çoğunluğunun askeri hizmeti gönüllü olarak değil mukavele ile zorunlu olarak yerine getiren kapıkulları ve tımar sahiplerinden oluşmasını gösterir.22 Ayrıca 1500’lerden sonra Safeviler’in yükselişinin Osmanlılar’ın Sünniliklerini vurgulama eğilimini daha da güçlendirdiğini savunur. Colin Imber’e göre Safevi “kafirliğine” karşı “hak dini” savunma ihtiyacının sonucunda Sultanlar ve propagandacıları, kendilerini yalnızca İslam’ın yayıcıları değil, Tanrı’nın arzusunu duyurma aracı olan Sünniliğin tek meşru savunucuları olarak takdim etmeye bağlamışlardır.