Notes

de beurs
- in de 17e eeuw bloeiden de Nederlandse handel en nijverheid
- de republiek was het welvarendste land an Europa en was ook militair sterk
- na de oorlog met Spanje raakte Nederland in oorlog met Frankrijk en Engeland
- Sinds het midden van de 16e eeuw ontmoetten Amsterdamse kooplieden elkaar op vaste tijd op de Nieuwe Brug bij het IJ
- als het regende, weken ze uit naar de verderop gelegen Oude Kerk
- Op den duur was er zo veel te verhandelen dat de kooplieden een eigen gebouw wilden hebben
- stadsbouwmeester Hendrick de Keyser ontwierp een beurs, die in 1611 af was
- het gebouw had een zuilengalerij rond een open binnenplaats
- de zuilen waren genummerd en elke tak van handel en nijverheid had een eigen zuil
- in de eeuwen daarna bleef de beurs het kloppend hart van het Nederlandse zakenleven

handel en nijverheid
- in de 17e eeuw verzorgden Nederlandse schepen een groot deel van de handel in Europa
- elk jaar liepen duizenden koopvaardijschepen de haven van Amsterdam binnen
- uit noord-Europa kwamen onder meer graan, hout en bont
- uit zuid-Europa wijn, zuidvruchten en zout
- uit Amerika suiker en tabak
- uit Asie specerijen
- kooplieden sloegen de producten op in hun pakhuizen
- Amsterdam werd een stapelmarkt waar goederen uit heel Europa werden opgeslagen om daarna weer te worden verkocht
- met zijn rijke kooplieden die alles deden om winst te maken, werd Amsterdam het centrum van het opkomende kapitalisme
- in de Hollandse steden bloeide ook de nijverheid
- Amsterdam had koffiebranderijen, suikerraffinaderijen en diamantslijperijen
- leiden werd een van de belangrijkste textielsteden van Europa
- veel kooplieden hielden zich zowel met handel als met nijverheid bezig
- zo werden de families Trip en De Geer steenrijk met het maken en verhandelen van wapens
- in Zweden bezaten ze bossen en koper- en ijzermijnen
- met houtskool uit hun bossen smolten ze koper en ijzer om er in hun eigen bedrijven wapens van de maken
- ze veroverde het wapentuig daarna naar Amsterdam, van waaruit ze half Europa van kanonnen, geweren, harnassen en kogels

de gouden 17e eeuw
- de Nederlandse landbouw volop van de welvaart
- dankzij de graaninvoer konden de boeren zich richten op de productie van boter, kaas en vlees
- visserij was een andere belangrijke bron van inkomen
- in heel Noord-Europa werd dagelijks gezouten haring gegeten, die Nederlandse vissers op de Noordzee hadden gevangen
- met handel, nijverheid, landbouw en visserij werd zo veel geld verdiend dat de Republiek het rijkste land van Europa werd
- daarom wordt de 17e eeuw in Nederland de Gouden eeuw genoemd
- in de 17e eeuw legde Amsterdam drie brede grachten aan die als halve cirkels rond het centrum liepen
- kooplieden lieten er prachtige herenhuizen met pakhuizen bouwen
- de grachtengordel werd zo een symbool van de Gouden eeuw

oorlog met Spanje en Engeland
- Nederland was ook militair sterk
- dankzij zijn rijkdom kon het een groot en goed bewapend leger betalen, dat door een grote deel bestond uit buitenlandse huursoldaten
- vanaf 1630 was Nederland in de Tachtigjarige Oorlog sterker dan Spanje
- uiteindelijk sloten Spanje en de republiek in 1648 de Vrede van Munster
- na 1648 ontstonden al snel spanningen met Engeland
- de Engelsen wilden een eind maken aan de overmacht van de Nederlandse handelaren
- het leidde tot drie handelsoorlogen op zee
- in deze Engelse zeeoorlogen werd Michiel de Ruyter een zeeheld
- in 1667 behaalde hij een spectaculaire zege
- hij liet toen zijn schepen in dichte mist de rivier de Medway opvaren, waar de Engelse oorlogsvloot lag
- om hun schepen te beveiligen hadden de Engelsen een zware ketting over de rivier gespannen en scheepswrakken in de vaarroute gelegd
- maar de Nederlanders maakten de ketting kapot, laveerden tussen de wrakken door en vernielden de Engelse oorlogsvloot
- het enorme vlaggenschip Royal Charles, de trots van de Engelse vloot, werd in triomf naar Nederland gesleept
- daar werd er timmerhout gemaakt, maar het metalen achterstuk is nog altijd te bewonderen in het Rijksmuseum in Amsterdam

Oorlog met Frankrijk
- Bij de derde zeeoorlog vlochten de Engelsen samen met de Fransen
- de Franse koning Lodewijk XIV wilde zijn macht naar het noorden uitbreiden
- hij sloot een geheim verbond met de Engelse koning en de Keulen en Munster, twee landen ten oosten van de republiek
- in 1672, het Rampjaar, vielen de vier vijanden aan
- op zee versloeg Michiel de Ruyter de Franse-Engelse vloot, maar vanuit het oosten drongen de Fransen ver de Republiek binnen
- in Holland brak paniek uit
- raadpensionaris Johan de Witt en zijn medestanders kregen de schuld van de zwakte van de leger
- het volk riep om Oranje en al snel werd Willem III tot stadhouder benoemd
- in Den Haag werden Johan de Witt en zijn broer Cornelis vermoord en door een woedende menigte gruwelijk verminkt
- na het rampjaar verdreef Willem III de Fransen
- vanaf 1689, toen Willem III koning van Engeland is geworden, vochten Engeland en Nederland samen tegen Frankrijk
- Mede door deze dure oorlogen raakte Nederland in de 18e eeuw zijn economische voorsprong kwijt aan Engeland