Notes

Lodewijk XIV
- was de machtigste
- absolute heerser van Frankrijk
- maakte Frankrijk het machtigste land van Europa
- hij vond dat koningen kregen hun machten van god en kon god alleen hun daden beoordelen
- ze hoefden daarover aan niemand anders verantwoording af te leggen
- zo verdedigde hij het absolutisme, waarbij de macht van de koning door niets en niemand beperkt
- hij was in 1643 koning geworden
- maar hij was nog maar een kleuter, dus regeerde een minister namens hem
- toen die minister in 1661 overleed, ging Lodewijk zelf regeren
- vanouds hadden de Franse steden en de adel grote vrijheden gekend en zich weinig van de koning getrokken
- Lodewijk maakte een einde aan die zelfstandigheid
- voortaan moest iedereen doen wat hij zei
- om zijn macht te tonen, liet Lodewijk XIV een ontzagwekkend groot en duur paleis bouwen in Versailles, bij Parijs
- Frankrijk kreeg onder Lodewijk een groot en georganiseerd leger
- dat was bedreigend voor Frankrijks buren, omdat de koning voortdurend ten strijde trok om het Franse gebied uit te breiden
- in 1685 besloot Lodewijk het protestantisme in zijn land te verbieden
- bijna 100 jaar eerder was een einde gekomen aan de bloedige godsdienstoorlog tussen Franse katholieken en hugenoten (calvinisten)
- sindsdien mochten hugenoten ook hun geloof uitoefenen
- Lodewijk XIV maakte daar een einde aan, waarna honderdduizenden hugenoten naar het buitenland vluchtten

Engelse koningen
- wilden net als Lodewijk XIV alle macht naar zich toetrekken, maar zij slaagden daar niet in
- het grootste deel van de 17e eeuw ruzieden met het parlement
- aan dat conflict kwam in 1688 een einde toen stadhouder Willem III koning Jacobus II verdreef
- die gebeurtenis staat bekend als de glorious revolution (Roemrijke revolutie)
- toen Willem koning werd, beloofde hij het parlement dat hij zich zou houden aan de bill of rights
- in deze verklaring stond dat de koning voor belangrijke besluiten toestemming van het parlement moest hebben
- sinds die tijd werd de macht van de Engelse koning beperkt door het parlement

De republiek
- in de 17e eeuw, de tijd van regenten en vorsten, was Nederland een republiek: de republiek der verenigde de Nederlanden
- in feite bestond de republiek uit 7 staatjes: de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Groningen en Friesland
- het hoogste bestuur in elk gewest waren de Staten, waarin vertegenwoordigers van de steden en de adel zaten
- de gewesten werkten samen in de Staten-Generaal
die beslisten over de buitenlandse politiek, het leger en de vloot, en het bestuur van de gebieden die in de 17e eeuw op de Spanjaarden veroverd waren: Noord-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en delen van Limburg
- Holland was veruit het rijkste gewest, met de meeste inwoners
- daardoor had het in de Staten-Generaal de meeste macht
- de bestuurders in steden, gewesten en Staten-Generaal werden regenten genoemd
- in alle steden maakten een paar rijke families de dienst uit
- Zo'n bestuur door een bevoorrechte bovenlaag heet een oligarchie
- het gewone volk had niets te vertellen
- het machtig man in de republiek was de stadhouder
- hij was opperbevelhebber van het leger en de vloot en had invloed op de benoeming van regenten
- de meeste gewesten hadden dezelfde stadhouder: een nakomeling van Willem van Oranje
- een andere machtige man was de raadpensionaris
- deze regent was voorzitter van de Hollandse Staten en vertegenwoordigde dat gewest in de Staten-Generaal
- aan het begin van de 17e eeuw ontbrandde een hevige machtsstrijd tussen stadhouder Maurits en raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt
- de strijd liep bijna uit op een burgeroorlog, maar Maurits trok aan het langste eind
- in 1618 liet hij de oude raadpensionaris arresteren
- van Oldenbarnevelt werd beschuldigd van landverraad en kreeg de doodstraf
- rond 1650 liepen de spanningen tussen de regenten en de stadhouder weer hoog op, omdat stadhouder der Willem II alle macht naar zich probeerde te trekken
- hij liet tegenstanders gevangenzetten en ging met zijn leger op weg voor een verrassingsaanval op Amsterdam
- de aanval mislukte doordat het leger op de hei bij Hilversum verdwaalde
- kort daarna kreeg de prins hoge koorts en overleed
- de regenten besloten geen nieuwe stadhouder te benoemen en daarmee begon een stadhouderloos tijdperk dat tot 1672 duurde
- in die jaren was Johan de Witt, de raadpensionaris van Holland, de machtigste man in de republiek