Notes

Türk Edebiyatı



Kaside :
Şekil olarak gazel ile aynıdır ancak gazelden daha uzundur.(en az 33 en çok 99 beyit)Kasideler daha çok övgü içerikli olmalarına karşın eleştirel özellikte olan kasideler de vardır.

Kaside Bölümleri Şunlar;
1. Nesib(teşbib): Kasidenin başlangıcında bulunan matlaya kadar olan bölümdür.Bu bölümde konu sınırlaması yoktur.
2. Girizgah: Kasidenin esas konuya geçildiği bölümdür.Genellikle tek beyitten oluşur.
3. Medhiye: Bu bölümde şair Allahı peygamberi ünlü bir kişiyi vb. över.
4. Fahriye: Kasidenin şairi kendisini övdüğü bölümdür.
5. Tegazzül: Kasidenin içerisine sıkıştırılmış aynı ölçü ve kafiyedeki gazeldir.
6. Dua: Kasidenin yazıldığı kişiye şairin dua ettiği bölümdür.Aynı gazelde olduğu gibi ilk beyite matla son beyite makta denir.Şairin adının geçtiği beyite taç beyiti denir.Fuzûli, Bakî, Ahmet Paşa, Nedim ve Nef'i kasideleriyle tanınan divan şairleridir.

Konulara göre Kasideler:
- Münacaat: Konusu Allaha yakarış olan kasidelerdir.
- Tevhid: Allahın birliğini anlatan kasidelerdir.
- Naad: Hz.Muhammedin ya da din büyüklerinin övüldüğü kasidelerdir.
- Medhiye: Bir kimseyi övmek için yazılan kasidelerdir.
- Hicviye: Bir kişi ya da durumu eleştirmek için yazılan kasidelerdir.
- Mersiye: Ölen birinin ölümünden duyulan acıyı dile getiren kasidelerdir.
Müstezat:
* Arapça ziyade sözcüğünden gelir.
* Sözlük anlamı arttırılmış veya eklenmiş demektir.
* Normal bir beyitin içine yerleştirilmiş kısa dizeye ziyade denir.
Örnek :
Bülbül yetişir bağrımı hûn etti figânım
Zabt eyle dehanın (ziyade)
Hançer gibi deldi yüreğim tig-i zebanın
Tesir-i lisanın (ziyade)
Musammat
* En az dört, en çok on dizeli bentlerden kurulmuş nazım biçimidir.Her bent bir bütündür
* Genellikle aruz ölçüsünün uzun kalıplarıyla ve her konuda yazılabilir.
Terkibinent
* Gazel tarzında kafiyelenmiş genellikle 5-10 beyitten oluşan hane veya terkibhanelerin 5-12 kadarının vasıta denilen beyitlere birbirine bağlanması suretiyle meyfana gelen nazım şeklidir.
* Terkibi bent ile terciibent arasında küçük bir fark vardır o da şudur;
- Eğer terkibibenti oluşturan şiirlerin en sonunda yer alan beyit (vasıta) bütün şiirlerin sonunda aynen tekrar ediliyorsa şiir terkibi benttir.Ancak her şiirin sonundaki beyit (vasıta) farklılık gösteriyor ise buna şiir tercihi bent olur.
* Terkibi bent ve terciibent de konu bakımından farklılık gösterirler.Terkibi bentlerde daha çok sosyal içerikli konular işlenir.Tercii bentlerde ise dini konular daha çok işlenir.Bağdatlı ruhi ve Ziya paşa birde Nabi terkibi bentleri ile tanınmışlardır.
Muhammes
* Divan edebiyatında 5 dizelik bölümlerden oluşan şiirlere muhammes denir.
* Genellikle en az 4 en çok 8 bölüm bulunur.
* Kafiyelenişi aaaab,ccccb,ddddb,eeeeb şeklindedir.