Notes

II. Dünya Savaş Sırasında Toplanan Konferanslar


a) Casablanca Konferansı (14–24 Ocak 1943)

-Casablanca Konferansı, 14–24 Ocak 1943'de Roosevelt ile Churchill arasında yapılmıştır.

Konferans Kuzey Afrika cephesinden sonra savaşın nasıl şekillendirilmesi konusunu görüşmek üzere toplanmıştır.

-Mihver'in "kayıtsız-şartsız" teslim konusunda Konferans'ta alınan karar, Mihver devletlerine hiçbir ümit

ışığı bırakmaması ve sonuna kadar dayanma kararını kuvvetlendirmesi ve dolayısıyla da savaşın uzamasına sebep olması gerekçesiyle, sonradan bazı tenkitlere konu olmuştur.



b) Washington Konferansı (12–26 Mayıs 1943)

-Kuzey Afrika cephesinin tasfiyesi üzerine alınacak yeni tedbirleri görüşmek üzere 12–26 Mayıs 1943 günlerinde toplanan bu konferans Roosevelt ile Churchill arasında olmuştur.



c) Quebec Konferansı ( 14–24 Ağustos 1943 )

-Bu konferans, İtalya'da Mussolini'nin birdenbire düşmesiyle ortaya çıkan yeni durum karşısında, ikinci

cephe meselesini yeni bir açıdan ele almak amacı ile, Churchill ve İngiliz Genelkurmayı ile Amerikan Genelkurmayı arasında Quebec'de yapılmıştır.

-Bu konferansta Churchill, İtalya'da ortaya çıkan yeni durum dolayısıyla, ikinci cephenin Fransa yerine, Türkiye'nin de savaşa katılmasıyla Balkanlarda açılmasında çok ısrar etmiş, fakat görüşünü kabul ettirememiştir. İkinci cephenin Fransa'da Normandiya kıyılarında açılmasına karar verilmiş ve bunun hazırlanması sorumluluğu da Amerikalılara bırakılmıştır.



d) Moskova Konferansı ( Ekim 1943)

- 1943 yılı Ekim ayında Moskova’da Dışişleri Bakanları düzeyinde toplanan, Tahran Zirvesi’nin hazırlığı niteliğindeki ve II. Dünya Savaşı’nın yürütülmesinin yanı sıra savaş sonrası düzen ile ilgilenen Konferanstır. Savaş sonrası düzeni için yapılan ilk toplantı olarak kabul edilmektedir. Konferans, Türkiye açısından da önem taşımaktadır.

- Türkiye konusunda Türkiye’den önce hava alanlarının kullananımı talep edilecek, 1943 yılının sonuna

doğru da savaşa katılması konusunda girişimde bulunulacaktı.



e) Kahire Konferansı (22-26 Kasım 1943)

- II. Dünya Savaşı sonra Uzak Doğu'daki gelişmeleri değerlendirmek maksadıyla; Roosvelt, Churchill ve Chiang Kai-Shek arasında Kahire'de yapıldı. Konferansta kesin bir sonuca varılamadı.

-Ayrıca bu konferansta Türkiye’nin savaşa girme durumu da görüşülmüş ama bir sonuca varılamamıştır konferansa Türkiye'den İsmet İnönü katılmıştır.



f) Tahran Konferansı (28 Kasım–1 Aralık 1943)

- Tahran Konferansı, Roosevelt, Churchill ve Stalin arasında yapılmıştır.

- İkinci cephe ile ilgili olarak, Türkiye'nin de savaşa katılmasına karar verilmiştir.



g) Yalta Konferansı ( 4-11 Şubat 1945)

- Almanya’nın çökmesinden ardından hangi bölgelerin kimin denetiminde olacağı ya da kimlerin nereleri kurtaracağı konusunda anlaşmazlıklar çözüme kavuşturmak ve hem de savaş sonrası dünyasının ana çizgileriyle düzenlenmesi amacıyla SSCB’nin Yalta Kenti'nde toplanmıştır.

- Konferansta ABD’yi Roosevelt, İngiltere’yi Churchill ve SSCB’yi Stalin temsil etmiştir.

Bu konferansta;

- Birleşmiş Milletlerin kurulması da kabul edildi ve Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin temel ilkeleri belirlendi. l Mart 1945'e kadar ortak düşmana savaş ilan etmiş olanların üyeliğe alınmalarına karar verildi.



Not: Bu karar üzerine Türkiye, 23 Şubat 1945'de Almanya ve Japonya'ya savaş ilan etti.



- Nazi Almanyası’na bağlı olan uydu ülkelerde demokratik rejimlerin kurulacağı açıklandı.

-Boğazlar statüsünün SSCB lehine değiştirilmesine, konunun Dışişleri Bakanları tarafından ele alınmasına, durumdan Türkiye'nin de haberdar edilmesine karar verildi.



h) Potsdam Konferansı (17 Temmuz – 2 Ağustos 1945)

- Barışın nasıl sağlanacağı konusunu görüşmek üzere toplanmıştır. ABD, SSCB ve İngiltere arasında yapılmış son toplantıdır.

- Almanya Konusunda: Almanya'daki tüm Nazi kurumlarının ortadan kaldırılması, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği işgal bölgelerinde ayrı ayrı demokratik rejimlerin kurulmasına karar verilmiştir.

? Barış ekonomisi için gerekli olmayan endüstriyel teçhizatın pek az bir kısmının Sovyetler Birliği'ne verilmesine, Alman donanmasının büyük bölümünün tahrip edilmesine ve savaş suçlularının yargılanmasına karar verilmiştir.

? Avusturya'nın Durumu: Avusturya ve başkenti Viyana, Almanya örneğinde olduğu gibi dört devlet arasında işgal bölgelerine ayrıldı.

? İtalya'nın Durumu: İtalya'nın 1943 yılından beri demokrasi yolunda gösterdiği gelişmeler dikkate alınarak bu ülkeye barış için öncelik verilmesi ve barış hükümlerinin mümkün olduğu kadar yumuşak tutulmasına karar verildi.

? Boğazların durumu: Sovyetler Birliği, Türkiye'nin zayıf olması fikrinden hareketle serbest geçiş için gereken garantiyi sağlayamadığını, bu sebeple Boğazların Sovyetler Birliği ile Türkiye'nin ortak kontrolü altına konulmasının uygun olacağını ileri sürerek Boğazlardan üs talep ettiler. ABD ile İngiltere ise Sovyetlerin Boğazlardan tam geçiş serbestîsine taraftar idiler. Konu hakkında herhangi bir karar alınmadı ve her devletin görüşünü Türkiye'ye bildirmesi kararlaştırıldı.


Atlantik Bildirisi (Atlantic Charter), 14 Ağustos 1941

II. Dünya Savaşı sırasında, İngiltere Başbakanı Winston Churchill ile o sırada henüz savaşa girmemiş olan ABD'nin Başkanı Franklin Roosevelt arasında Kanada açıklarında bir savaş gemisinde yapılan ve beş gün süren görüşmeler sonucunda 14 Ağustos 1941'de yayınlanan ortak bildiri. 8 maddelik bu bildiri bir bakıma Wilson'un 14 noktası'na benzemektedir. Bu bildiri ile A.B.D.'nin tarafsızlık politikasını terk ettiği açıkça ortaya çıkmıştır. Bildirinin maddeleri özetle şöyledir: i.Savaştan sonra toprak kazanılmayacak ii.ilgili halkın onayı anılmadan toprak değişikliği yapılmayacak, iii.Uluslar kendi geleceklerini kendileri saptayacaklar (self-determination), iv.Uluslararası işbirliği gerçekleştirilip geliştirilecek, v.Temel hammaddelerden eşit biçimde faydalanılacak, vi.İnsanlar korku ve açlıktan kurtarılacak vii.Açık denizlerde ticaret serbestliği gerçekleştirilecek, viii.Mihver devletleri silahtan arındırılacak ve savaştan sonra topyekün silahsızlanmaya gidilecek. Bu maddeler daha sonra Birleşmiş Milletler Andlaşması'nın içine de alındı.

Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945)

ABD, SSCB ve İngiltere arasında gerçekleşti. Buna göre;

* 1 Mart 1945'e kadar Mihver Devletler'e savaş ilan eden ülkelerin Birleşmiş Milletler'e alınması kararlaştırıldı.

* Almanya'nın üç işgal bölgesine ayrılması istendi.

*Türk boğazlarının statüsünün SSCB lehine değiştirilmesi kararı alındı. Bu kararın Türkiye'ye bildirilmesi istendi.

Yalta Konferansı
San Francisco Konferansı (Nisan 1945)

Türkiye de dahil 51 ülke katıldı. Birleşmiş Millet teşkilatı resmen kuruldu 24 Ekim 1945). ABD, İngiltere, SSCB, Çin, ve Fransa'ya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde daimi üyelik ve veto hakkı verildi. Konferans devam ederken, Almanya 7 Mayıs 1945'te kayıtsız şartsız teslim olmuş ve Avrupa'da savaş sona ermişti.

BM'nin Kuruluşu

Postdam Konferansı (17 Temmuz- 2 Ağustos 1945)

Savaş sonrası durumun görüşüldüğü bu toplantı ABD,SSCB ve İngiltere'nin yaptığı son büyük toplantıdır. Konferansta Almanya ve Avusturya, dört işgal bölgesine ayrılmıştır.

Churchill-Roosevelt-Stalin
Bu konferanslardan başka Türkiye'yi II. Dünya Savaşı'na sokabilmek amacıyla Adana ve Kahire'de Türkiye ile masaya oturulmuştur:

Adana Konferansı (30 Ocak- 1 Şubat 1943)

İngiltere Başbakanı Churchill ile Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Türkiye Başbakanı Şükrü Saraçoğlu arasında yapılan görüşmedir. Görüşmede Türkiye'nin savaşa dahil olması istenmiş; Türkiye ise hazırlıksız olduğunu belirterek savaş dışı kalmayı başarmıştır. Bu arada müttefik devletler ile yakınlaşmıştır.

Kahire Görüşmeleri (4- 6 Aralık 1943)

İngiltere Başbakanı Churchill, ABD Başkanı Roosevelt, Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü arasında yapıldı. Türkiye, savaşa girmezse savaş sonrası yalnız kalacağı bildirildi. Müttefiklerin Türkiye'ye olan baskısı artınca, Türkiye, savaşa girmeyi sadece ilke olarak kabul etti. Yeterince silah verilmedikçe savaşa giremeyeceğini belirtti.

NOT: Türkiye Adana Konferansı, Tahran Konferansı ve Kahire Görüşmeleri'nde savaşa katılması için açıkça çağrıldı. Casablanca ve Washington Konferansları'nda ise savaşa katılması kararlaştırılmıştı. Fakat Türkiye II. Dünya Savaşı'na katılmadı. Sadece 23 Şubat 1945'te, BM'ye kurucu üye olabilmek için Almanya ve Japonya'ya kağıt üzerinde savaş açtı.

2. Dünya Savaşının Türkiye'ye Sosyal ve Kültürel Etkileri
-Türkiye savaşa girmemiş, ancak savaştan olumsuz yönde etkilenmiştir. Savaş boyunca büyük bir ordu silah altında tutulmuş. Ekonomi durmuş, fiyatlar hızla artmış, birçok madde bulunamaz hale gelmiş veya karaborsaya düşmüştür.

-Savaş sonrası tüm dünyada esmeye başlayan özgürlük ve demokrasi rüzgarlarına, gerekse savaş sıkıntılarının getirdiği toplumsal tepkilere seyirci kalınmadı. 1946'da çok partili hayata geçildi.

-Türkiye, izlediği taktik sayesinde savaştan en az zararla çıkmayı başardı. Türkiye gerek Müttefik gerekse Mihver Devletlerden gelen baskılara karşı koyarak tarafsızlığını korumuştur.

-Türkiye, izlediği siyasetle milli bağımsızlığından taviz vermeyeceğini ispatlamıştır.

-Türkiye, sonu belli olmayan maceralara girerek toprak büyütmek meraklısı olmadığını göstermiştir.

-Savaş sonunda Türkiye, Müttefik Devletlerin yanında resmen yer aldı.

-Birleşmiş Milletler Bildirisine imza atarak bu örgütün üyesi oldu.


II. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
1.Almanya doğu-batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Almanya sosyalizme kaydı.
2.ABD ve SSCB süper güç haline geldi.
3.Orta ve Doğu Avrupa SSCB’nin kontrolüne girdi.
4.ABD ile SSCB arasında soğuk savaş dönemi başladı.
5.Hindistan, Pakistan, Mısır, Cezayir, Tunus ve Libya bağımsız oldu.
6.1948’de İsrail Devleti kuruldu.
7.Sömürgecilik hız kaybetti.
8.Çin’de komünizm yayıldı.
9.Milletler Cemiyeti, Birleşmiş Milletler’e dönüştü.
10.TC-ABD ilişkileri gelişmeye başladı.
11.Filistin bağımsızlaştı
12.NATO ve Varşova paktları kuruldu.
13.Türkiye’de çok partili hayat başladı.
14.Yalta Konferansında dengeler kuruldu.
15.Paris Konferansında antlaşmalar görüşüldü.