Notes

Friedrich Wilhelm Nietzsche 15 Ekim 1844 – 25 Ağustos 1900) Alman filolog, filozof, kültür eleştirmeni, şair ve besteci. Din, ahlak, modern kültür, felsefe ve bilim üzerine metafor, ironi ve aforizma dolu bir üslupla eleştirel yazılar yazmıştır. Nietzsche'nin kilit fikirlerini Apollon-Dionysos ikiliği, perspektivizm, Güç İstenci, "Tanrının ölümü", Üstinsan ve bengi dönüş oluşturur. Felsefesinin merkezini oluşturan şey, kişinin coşkun enerjisini sömüren her türlü öğretinin, toplumsal olarak ne kadar geçerli olursa olsun sorgulanarak "hayatın evetlenmesi"dir.[4] Hakikatin değeri ve nesnelliği üzerine yürüttüğü kökten sorgulaması, geniş çaplı yorumların odağını oluşturur ve etkisi özellikle kıta felsefesi geleneğinde varoluşçuluk, postmodernizm ve postyapısalcılık da dahil olmak üzere devam etmektedir.
"Size ruhun üç dönüşümünü anlatacağım:
ruhun nasıl deveye,
devenin aslana
ve aslanın da çocuğa dönüştüğünü.

Ruhun ağır yükleri vardır,
güçlü, dayanıklı bir ruhun,
içinde derin saygının barındığı: onun gücü, daima ağırı ve en ağırı ister.

Ağır olan nedir? Böyle sorar dayanıklı ruh,
deve gibi diz çöker ve iyi yüklenmek ister.

En ağır olan nedir, ey yiğitler? diye sorar dayanıklı ruh,
ki omzuma alayım ve memnun kalayım gücümden.

Şu değil mi: kibrini zedelemek için kendini alçaltmak?
Hikmetiyle alay edebilmek için deliliğini ışıldatmak?

- Ya da şu: zaferini kutlarken davamızdan vazgeçmek?
Baştan çıkaranı baştan çıkarmak için yüksek dağlara çıkmak?

- Ya da şu: idrakin palamut ve çiminden beslenmek
ve hakikat istenciyle ruh açlığı çekmek?

- Ya da şu: hasta olmak ve teselliye geleni eve göndermek
ve istediğini hiçbir zaman duymayan sağırlarla dostluk kurmak?

- Ya da şu: içinde hakikat var diye kirli sulara dalmak
ve soğuk kurbağlarla, sıcak kaplumbağları hakir görmemek?

- Ya da şu: bizi tahkir edenleri sevmek
ve bizi korkutmak isteyen hayalete el uzatmak?

Tüm bu ağırlıları yüklenir dayanıklı ruh: kendi çölüne doğru hızla ilerler,
yükünü alıp ilerleyen deve gibi.

Fakat en ücra çölde ikinci dönüşüm gerçekleşir:
aslana dönüşür ruh, hür bir ortam kurmak ve çölünün efendisi olmak ister.
Son efendisini arar burada: onun düşmanı olmak
ve zafer uğruna büyük ejderhayla güreşmek ister.

Ruhun artık efendi ve tanrı olarak tanımadığı büyük ejderha nedir?
Büyük ejderhanın adı "sen yapmalısın"dır. Oysa aslanın ruhu "ben isterim" der.

"Sen yapmalısın" durur yolunda, altın kıvılcımlarıyla parlayan pullu bir hayvandır o
ve her pulun üstünde altın gibi bir " sen yapmalısın" parıldar.

Binlerce yıllık kıymetler bu pulların üstünde parıldar,
ve şöyle der ejderhalar içinde en güçlüsü:
"Bende parıldar nesnelerin tüm kıymeti."
"Tüm kıymetler önceden yaratılmıştı ve yaratılmış kıymetlerin tamamı - işte benim.
Sahiden " ben isterim" olmamalıdır artık." Böyle buyurur ejderha.

Kardeşim, ruh aslana niçin ihtiyaç duysun?
Yük hayvanı neye yetmez ki, mütehammil ve saygılı?

Yeni kıymetler yaratmak -Buna aslan dahi muktedir olmuş değildir:
yenisini yaratmak için kendine özgürlük yaratmak
-işte buna yeter aslanın gücü.

Kendine özgürlük yaratmak,
kaçınılmaz görevler karşısında dahi mukaddes bir " hayır " diyebilmek:
kardeşlerim, işte bunun için aslana ihtiyaç vardır.

Yeni kıymetlere hak kazanmak - bu dayanıklı ve saygılı bir ruh için "almaların" en korkuncudur.
Hakikaten bu onun için bir gasptır ve yırtıcı bir hayvanın işidir.

Vaktiyle en mukaddes şey olarak "sen yapmalısın"ı seviyordu:
Şimdi sevgisinden özgürlüğünü çalabilmek için,
en mukaddes olanda bile hezeyan ve keyfilik bulmak zorunda:
bu gasp için aslana ihtiyaç vardır.

Fakat söyleyin bana kardeşlerim, aslanın yapamayıp da çocuğun yapabildiği nedir?
Gaspçı neden bir de çocuklaşmak zorundadır?

Masumiyettir çocuk, ve unutkanlık, yeni bir başlangıç,
bir oyun, kendiliğinden yuvarlanan bir çember, ilk hareket ve mukaddes bir "evet"tir.
Evet, yaratma oyunu için kardeşlerim, mukaddes bir "evet" lazımdır:
ruh, kendi iradesini ister, dünyayı kaybeden,
kendi dünyasını kazanır.

Size ruhun üç dönüşümünden bahsettim:
ruhun nasıl deveye, devenin aslana ve nihayet aslanın da çocuğa dönüştüğünü.

Böyle buyurdu Zerdüşt.
Ve o esnada,
kimilerinin "Alaca İnek" dediği şehirde bulunuyordu.

Ahlak Dışı Bir Felsefe Anlayışı İnşa etmiştir

“Ahlaklı insan, ahlaksız insandan daha aşağı bir türdür.” Nietzsche
Nietzsche (1844-1900) ahlak değerlerine karşı en sert eleştirileri yapmış ve kendine göre ahlak dışı (amoral) bir felsefe kurma girişiminde bulunmuş olan Alman filozoftur. Aklı değil istenci, toplumu değil bireyi üstün tutan bir anlayışın temsilcisidir. Akılcılığı ve toplumculuğu besleyen değerlerin yerine bireyciliği (individüalizm) ve istenci destekleyen değerlerin konulmasını savunmuştur.

Ona göre gelişmek için mevcut ahlakı reddetmek gerekir
Nietzsche’ye göre, ahlak belli bir çağın değer yargıları ve “iyidir-kötüdür” dediği şeylerin tablosudur. Bu şekilde algılanan göreli değerler tablosundan uzak durmak gerekir. Kendi ifadesiyle ”Ahlaksal olan diye bir şeyden bahsedilemez, ancak olayların ahlaksal bir yorumundan bahsedilebilir.”[1] “Böyle Buyurdu Zerdüşt’te Nietzsche sıradan sürünün ortalama insanı ile karşıtlık içinde gördüğü ideal insanını, üstün insan’ı betimler. ‘İyinin ve kötünün ötesinde’ olan üstün insan herhangi başka bir sözle ‘ahlaksal dünya düzeni’ni yadsıyarak kendi değerlerini yaratır.”[2] Yani gelişmek için mevcut ahlakı reddetmek gereklidir.

Toplumu Halk Sınıf Ve Seçkinler Sınıfı Olarak İkiye Ayırmıştır
Nietzsche’ye göre toplumda iki tür insan ve bunların oluşturduğu iki tür toplumsal sınıf vardır. Bunlardan bi­ri halk sınıfı, diğeri seçkinler sınıfıdır. Halk sınıfı sürü durumundadır. Din ve gündelik ahlak kuralları bu sınıf için yeterlidir; çünkü onun asıl görevi seçkin sınıfın oluşmasına elverişli koşulları sağlamaktır.

Vicdan yerine; Bireyci, bencil, acımasız, istenci güçlendiren ahlakı savunmuştur.
Seçkin sınıfa yakı­şan ahlak, insanın doğasına uygun olan bireyci, bencil, acımasız, istenci güçlendiren ahlaktır. Ona göre dinler ve kimi filozoflar bu ahlak yerine özverili olmayı öğütleyen, zayıflığı, miskinliği koruyan ve bireyin güdülerini körletip onu edilginliğe yönelten köleler ahlakını benimsemişlerdir. Artık sıradan kimselere ve korkaklara yarayan bu ahlaktan kurtulmanın zamanı gelmiştir. Bunun yolu da vicdan ahlakı yerine deha yani iktidara doğru giden güç ahlakını koymaktır. İnsani ilişkilerde gücü ön plana almıştır. Ona göre “güçlü olan haklıdır”Nietzsche’ye göre yeni ahlak değerleri seçkin sınıf arasından yetişecek üst insanlarca(übermensche) konula­caktır. Üst insan güçlü istencin simgesidir. Nietzsche’nin bu yaklaşımı, gücü “en yüce iyi” durumuna getirmekte­dir. Bu düşünce bazı düşünürlerce faşizmin habercisi olarak nitelenmiştir.
Dünyanın özüne güçler arası çatışmaları koyan Nietzsche, pek çok ahlakçıyı “Kimseyi incitme!” buyruğunu ahlak sorunun temeline yerleştirmesinden ötürü eleştirir. Şöyle der; “Güçlü olan gücünün gerektirdiğini yapmalıdır ve dünya güçlülerindir.”[3] Bu noktada görüyoruz ki Nietzsche’ye göre güç ve güçlü meşrudur ve her zaman haklıdır: “Nietzsche, güce başlı başına bir hayranlık duymuş ve onu ahlaksal ölçülere ya da etik unsurlara bakılmaksızın kazanılacak bir şey olarak görmüştür.”[4]
Dünya bir savaş meydanıdır.