Notes

SUNUCU İŞLETİM SİSTEMİ 1.hafta
Sunucu(Server)Nedir?
Birden fazla bilgisayarın birbirine bağlanarak kaynaklarını paylaşması amacıyla kurulmuş olan bağlantı sistemine network(ağ) denir. Bağlanan bilgisayarların birbirlerine olan uzaklığı ve kullanılan donanım elemanlarının özelliklerine göre ağ sistemleri gruplara ayrılır. Bir ağ sisteminin oluşturulmasının temel amacı yazıcılar veri tabanları klasörler sürücüler gibi kaynakları paylaşmaktır. Bunun dışında haberleşme ve eğlence amacıyla da kullanılabilirler. Günümüzde internet kullanılan en büyük ağ sistemidir. Bir ağ sisteminin oluşturulması için donanım araçlarının yanı sıra ağ yazılımlarına da ihtiyaç vardır. Bu yazılımlar ağ kaynaklarının paylaşımını kaynakların yönetimini giriş ve paylaşım yetkilerini iletişim protokollerini ve yapısal görevlerini üstlenirler. Ağ sistemlerini yöneten bilgisayarlara sunucu adı verilir. Bu sunucu üzerinde çalışan tüm ağı yönetebilme kapasitesine sahip olarak özel olarak geliştirilen işletim sistemine de sunucu işletim sistemi(NOS=Network Operating System) adı verilir. Bilgisayar sunucularının yanında yazılım sunucuları da mevcuttur. Örneğin; MySQL Server bir veritabanı sunucu yazılımıdır. Ve bu yazılımı bir sunucuya yüklediğimiz zaman bu sunucuya database server (veritabanı sunucusu) adı verilir. Sunucu yazılımlarına örnek olarak Microsoft SQL Server-Microsoft Exchange Server-Microsoft ISA Server. linux tabanlı=MyYSQL-Qmail-CentOS-OpenBSD
Sunucu işletim sistemlerine örnek olarak ise Microsoft Server 2003-Microsoft Server 2008-Microsoft Server 2012-Microsoft Server 2016-linux tabanlı=Debian Linux Server-Fedora-RedHat-Suse Linux
NOT: Genel olarak işletim sistemleri yaptıkları işlere ve kullanım yerlerine göre sunucu işletim sistemi ve istemci işletim sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.
NEDEN SUNUCULARA İHTİYAÇ DUYARIZ
Bir ağ sisteminde sunucuya ihtiyaç duyulmasının; güvenlik depolama yedekleme dosya paylaşımı ve kesintisiz internet bağlantısının sağlanması nedeniyle ihtiyaç duyulmaktadır. Eğitim banka finans gibi kesintisiz bağlantıya ihtiyaç duyulan sektörlerde en küçük bir bağlantı kopması bile para ve iş gücü kaybına neden olmaktadır. Ayrıca hemen hemen her sektörde bilginin bütünlüğünü korumak ve bunları uygun alanlarda depolamak gerekmektedir.
Sunuculara olan ihtiyaç herhangi bir disk arızasında verilerin diğer diskler tarafından kaybedilmesinin engellenmesi ve çalışmasının düzgün bir şekil de devam ettirilmesi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bu teknolojiye RAID adı verilir
SUNUCULARDA GENEL YAPI
Sunucu donanımı üzerinde sunucu işletim sistemi çalışır(NOS) bu sunucu işletim sistemi üzerinde ise diğer yazılımlar istemcilere hizmet vermektedir.
Bir sunucunun üzerine herhangi bir işletim sistemi yüklenmediği durumlarda sunucular sadece Dosya Sunucusu (File Server) olarak hizmet verirler.

Sunucuların temel olarak çalıştırdığı uygulamalar şunlardır;
Dosya Sunucusu
Yazıcı Sunucusu
İnternet Sunucusu
Intranet ve Ağ Sunucusu
ISS(İnternet Servis Sağlayıcısı)
Mühendislik ve İş Uygulamaları
e-Ticaret Uygulamaları
WİNDOWS İLE LİNUX' un KARŞILAŞTIRILMASI
Sunucu seçerken kuracağımız işletim sisteminin sistem gereksinimlerine göre hareket etmeliyiz. Windows ile Linux Serverları ve bunların üzerine kurulacak olan işletim sistemlerini ihtiyacımıza göre seçmeliyiz. Bir server seçilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınır.
1-Kullanılan Uygulamalar
2-Maliyet
3-Kontrol Paneli
4-Güvenlik
5-Dosya İsim ve Uzantıları
1-KULLANILAN UYGULAMALAR
Windows veya Linux sunucu işletim sistemi kurulduğunda sistemden otomatik olarak bazı uygulamalar ücretsiz olarak yüklenmektedir. Bu programların dışında kullanılacak olan diğer uygulamalar lisanslı grup olarak satın alınmalıdır. Aşağıda Windows ve Linux işletim sistemi için kurulum sırasında hazır olarak bulunan yazılımlar gösterilmiştir.

Windows Linux
ASP.Classic SSH
ASP.NET PHP(Word Press,Joomna,Opencart)
MSSQL MySQL(Maria.Percana)
MySQL CGI,Python,Perl
MySQL ve PHP HTTP(Apache,Tomcat)
Visual Basic Development E-Mail Server (Pastfix,Exim)
C#
Remote Desktop
2-MALİYET
Her iki sunucu işletim sisteminde de hazır uygulamaların dışında kalan bütün uygulamalar ücretli olarak kullanılabilmektedir. Fakat Linux işletim sistemi üzerinde kullanılan uygulamalar açık kaynak kodlu olduğunda bu uygulamaların ücreti windows işletim sistemindeki uygulamalara göre daha ucuzdur.
3-KONTROL PANELİ
Windows ile Linux sunucular için tasarlanan farklı paneller mevcuttur. Bu paneller vasıtasıyla sunucular yönetilir.
a-WHM/cPanel=Linux kurulum bütün sunucularda kullanılabilir.
b-Plesk-İlk zamanlarda sadece windows için kullanılabilen bir kontrol paneli olsa da günümüzde pek çok Linux dağıtımını da desteklemektedir.
c-MaestroPanel-Sadece windows sunucular için kullanılmaktadır.
4-GÜVENLİK
Linux sunucuların daha güvenli olduğu düşünülse de günümüzde windows ile Linux işletim sistemli sunucular aynı güvenlik derecelerine sahiptir.
Güvenlik konusu genellikle sunucunun nasıl kurulduğuna ve nasıl yönetildiğine bağlıdır.
5-DOSYA İSİM ve UZANTILARI
Her iki sunucu üzerinde farklı dosya isim ve uzantılar mevcuttur. Linux işletim sistemi daha hassas ve açık bir çözüm sunmaktadır.
Linux sunucu üzerinde CARSAMBA.html ve carsamba.html dosyaları iki farklı isim olarak adlandırılır.
Windows sunucu üzerinde ise bunlar tek bir dosya adı olarak görülmektedir.
Bu bilgiler ışığında Linux işletim sistemi günümüzde maliyet bakımından daha ucuz olduğu için ve az da olsa windows işletim sistemine göre kullanılan uygulamalar üzerinde performansı daha yüksek olduğundan sıklıkla tercih edilmektedir.

Disk Birim Türleri 4.hafta
Sabit disklerin ilk sektöründe 512 byte uzunluğunda bir kayıt bulunur. Bu kayıt çalıştırılabilir bir kod ve sabit diskteki bölümlerin adresini tutan veriyi çevirir. Bu alana Master Boot Record(MBR) adı verilir. Sistemin anakartın bulunan BIOS' un yükleme prosödürü bu MBR kaydını okuyarak buradaki kodu çalıştırır. Bu kayıt da veri alanında belirtilmiş olan disk bölümlerin hangisi boot olarak işaretlenmiş ise o bölümün belirtilen adresindeki açılış kaydını okuyarak çalıştırır. Ancak bir MBR alanında en fazla dört adet disk bölümünün adresi kayıt edilir. Yani bir diske en fazla dört farklı işletim sistemi kurulabilir. Adresi MBR' da kayıtlı olan bölümlere Birincil Bölüm(Primary Partition), yine adresi MBR'da kayıtlı ancak içerisinde başka bölümler olan bölüme Uzatılmış Bölüm(Extended Partition), adresi MBR'da bulunmayan ve uzatılmış bölümlerdeki bölümlere ise Mantıksal Bölüm(Logical Partition) adı verilir.
İşletim sistemini birincil bölüme kendi verielerimizi ise mantıksal bölüme kurmak yada saklamak en doğru olanıdır. Günümüzde bilgisayarların hızları inanılmaz boyutlara ulaşmıştır. işletim sistemi performansı artırmak için çeşitli araçlar sunsa da sabit disklerin fiziksel sınırları vardır.
Bir kaç tane sabit diski eş zamanlı olarak kullanmak bu fiziksel sınırlamanın etkilerini gidermek açısından oldukça önemlidir.
Bu teknolojiye RAID(Redundant Array of Indepented Disk Drives) adı verilir.
Temel olarak RAID oluşturmamızın amacı: veri okuma ve yazma hızlarını artırmak, güvenliği sağlamak amacıyla birden fazla diski bir arada kullanmak, hata toleransı sağlamak, daha fazla depolama alanı sağlamak ve performansı yükseltmektir.
Bilgisayarın en yavaş işlem yapan ünitesi sabit disklerdir. Günümüzde sabit diskler işlemcilerin hızına yetişememektedir. Sabit disklerin bu yavaşlığına çare olarak RAM imdadımıza yetişir. Diskler işlemcinin komut işleme hızına erişemediği için programlar diskten alınıp önce RAM' e ardından da işlemciye aktarılır. Windows işletim sistemlerinde iki çeşit disk vardır.
1-Basic(Temel)Disk
2-Dynamic(Dinamik)Disk
Diskler varsayılan olarak temel disk şeklindedir. Sonradan dinamik diske dönüştürebilirler.
Dinamik disklerde temel disklere dönüştürebilirler. Fakat bunu yapabilmek için dinamik disk üzerinde hiçbir bölümün olmaması gerekir.
DİSK YÖNETİMİ
1-Temel Disk
Temel diskler üzerinde iki bölüm vardır. Bunlar birincil bölüm ve uzatılmış bölüm vardır. Temel disk üzerinde en fazla dört adet birincil bölüm, bir adet uzatılmış bölüm oluşturulabilir. Birincil bölüm işletim sistemlerini kurduğumuz sabit disk bölümüdür. Uzatılmış bölüm ise aktif olan birincil bölüm çıkarıldığında geriye kalan tüm sabit disk alanımızdır. Mantıksal bölüm ise uzatılmış bölümlerin altında oluşturulan bölümlerdir Ve en fazla 24 adet mantıksal bölüm bulunabilir.
Disk yönetim işlerinin komut satırından yapılabilmesi için diskpart komutu kullanılır.
Tüm diskleri görüntülemek için list disk komutu kullanılır. Bir diskle bağlantıya geçmek için bağlantıya geçmek için Select Disk 0 Seçilen disk üzerinde bölüm bilgilerini görüntülemek için list partition komutu kullanılır.
Windows Server 2008 ve üst sürümlerin de hem temel hem de dinamik disk aynı anda kullanılabilir. Temel ya da dinamik disk olmasına bakılmaksızın tüm disklerin üzerinde beş özel sürücü bölümü vardır.
1-Active(Sistem ön belleği):Etkin bölüm ya da birim sistem önbelleği(başlangıç) bölümüdür.(işletim sisteminin kurulu olduğu yer)
2-Boot: Ön yükleme bölümü: işletim sistemini ve onun destek dosyalarını içerir.
3-Crash Dump: Bilgisayarın bir sistem çökmesi durumunda döküm dosyalarını yazmayı çalıştığı bölümdür.
4-Page File: İşletim sistemi tarafından kullanılan disk belleği dosyasını içeren bölümdür.
5-System: İşletim sistemini yüklemi yüklemek için gereken donanıma özgü dosyaları içerir. Her sabit diskte MBR bulunur. Her disk bölümü için bir adet bulunan ve o disk bölümüne ilişkin(bölümün büyüklüğü, çalıştırılacak dosya ve bunun gibi) bilgileri içeren yapıya PBR(Partition Boot Record) denir.
2-Dinamik Disk
Temel disklerde kısıtlı işlemler yapabiliriz. Eğer daha fazla işlem yapmak istiyorsak dinamik disklere geçmeliyiz. Fakat dinamik diskten temel diske geçmeden önce bütün bilgileri silmeliyiz. Ayrıca System State yedeği veya Full Backup alınırken dinamik disklere yedek alınmaz .Bu bir kısıtlayıcıdır. Yine kısıtlayıcı olarak diğer işletim sistemleri dinamik diskleri tanımakta sorun yaşarlar. Bu yüzden dinamik diskler sıklıkla kullanılmaz.
Dinamik disklerin getirdiği avantajlı özellikler(RAID) donanım yoluyla elde edilmektedir.
DİNAMİK DİSKLERDE YAPILACAK İŞLEMLER
1-Yayılan Bölüm(SPANNED VOLUME)
Aynı yada farklı diskler üzerindeki değişik büyüklüklerdeki boş alanları kapsayabilen(birden fazla diske yayılabilen) bölüm demektir. Bu sayede Değişik disklerdeki çeşitli büyüklüklerdeki boş alanları birleştirip büyük tek bir bölüm haline getirebiliriz. Bir yayılan bölüm 32 parça içerebilir. Yayılan bölümde hataya karşı dayanıklılık(hata toleransı) yoktur. Yayılan bölümü oluşturan parçalardan herhangi biri bozulursa bütün bölüm bozulur. İki ila otuz iki arasında yayılan bölüm yapılabilir. Bütün disklerin boyutları aynı olmak zorunda değildir./Yayılan bölüm yapısında veriler ilk önce birinci diske yazılırBirinci disk dolduktan sonra ikinci diske geçilir. Boot ve System bölümü üzerinde yayılan bölüm