Notes

EDİMSEL KOŞULLANMA KAVRAMLARI

Genelleme
Uyarıcı Genellemesi: Bir uyarıcıya benzeyen diğer uyarıcılara da aynı tepkinin verilmesidir.
Ör/ Bir çocuğu arkadan baktığı bir kadını annesiyle aynı elbiseyi giydiği için annesine benzetmesi.
Her sakallıya dede demek

Tepki Genellemesi: Aynı uyarıcı durumuna farklı tepkilerin verilmesidir.
Ör/Bir kişiye hatasından dolayı önce nasihat etmek, sonra uyarmak sonra da ceza vermek gibi.
Çırak patrona çay götürmüş. Patron tşk etmiş. Çırak bi sonraki gün de dükkanı temizlemiş.

Ayırt Etme
Bir tepkinin belli bir durum karşısında sergilenip bunun dışındaki durumlarda sergilenmemesidir. Genellemenin tersi olarak düşünülebilir.
Ör/ Her sakallıya dede dememek.
Sadece köpeğe kuçu kuçu demek.

Sönme
Klasik koşullanmada olduğu gibi pekiştirilmeyen davranış söner. Ancak edimsel koşullanmada organizma aktif olduğu için pekiştirilmemesi halinde önce davranışta ani bir artış gözlenir. Bu artışa da sönme patlaması denir.
Ör/ Söz almak için sürekli parmak kaldıran Mehmet, söz alamayınca önce daha çok parmak kaldırmakta ve sonra parmak kaldırmaktan vazgeçmektedir.
Ör/ Kız, günde 7 8 defa şarkı söylüyor. Anne aferin diyor. Kız, daha sonralarda ise aferin alamıyor. Aferin almak için 13 14 kere söylüyor. Sönme patlaması oluyor.

Sıklık: Aynı şeyi daha fazla yapma. Sürekli aynı şarkıyı söyleme. Sürekli kapıya vurma.
Topografya: Başka bir yol denemek. Başka bi şarkıyla aferin almayı denemek.

Kendiliğinden Geri Gelme
Kısa bir tanımla sönmüş bir tepkinin bir süre sonra tekrardan ortaya çıkmasıdır. Bu durum sönmüş bir tepkinin yok olmadığının da ispatıdır. Kendiliğinden geri gelen tepkiler sönmeye karşı dirençsizdir. Yani pekiştirilmezse kısa sürede ortadan kalkar.
Ör/ Derste sürekli şakalaşan Emre, öğretmenin azar yemiş ve şaka yapmayı bırakmıştır. Ancak belli bir süre sonra tekrar şaka yapmaya başlamıştır.

Zamanlama
Pekiştirecin ya da cezanın davranıştan hemen sonra verilmesi

Kademeli Yaklaşım (edimseldeki tek davranış öğretme yolu)
İstenilen bir davranışı kazandırabilmek için, davranışın daha basit davranış basamaklarına bölünerek öğretilmesidir. Böylece öğretilen her basamak sonunda bir pekiştireç verilir ve bir üst basamağa geçilir. Kademeli yaklaştırma sayesinde istenen davranışa en yakın davranış pekiştirilerek organizma istenilen davranışa yaklaştırılır.
Ör/ Bir çember içinde geçirilmek istenen aslana önce alçak bir mesafede çemberin içinden geçmesi sağlanır ve ardından pekiştirilir (et verilir). Sonra çember biraz daha yukarı çıkartılır ve atladıktan sonra bir daha pekiştireç verilir. Bu şekilde aslan atlayabileceği en yüksek çembere kadar atlatılır ve istenen davranış her basamakta pekiştirildiği için gerçekleşmiş olur.

Zincirleme
Bir davranış içinde yer alan tepki basamaklarının her birinin kendinden sonra gelen tepki için ayırt edici uyarıcı görevi üstlenmesi ve bu sürecin davranış tamamlanıncaya kadar devam etmesine zincirleme denmektedir.
Ör/ Çay demlemek, yemek yapmak, bir arkadaşla sohbet etmek vb. davranışların tamamı zincirlemedir.

Davranışta Kontrast
Davranış bir ortamda yapıldığında pekiştirilir başka bir ortamda pekiştirilmez ve hatta cezalandırılırsa davranışın pekiştirilen ortamdaki görülme sıklık ve sayısında eskiye nazaran artış olmasıdır.
Dikkat: Davranışta kontrast, farklı ortamlarda bir davranış birinde artarken diğerinde mutlaka azalacaktır.
BİR YERDEKİ AÇIĞI BAŞKA DAVRANIŞLA DAHA FAZLA YAPARAK KAPAMAKTIR.
Ör/ Her tenefüs küçük bardakta çay içiyon. Hoca ara vermiyor. Bi sonraki tenefüs büyük bardakla çay içmeye başlıyon.

Jeton Biriktirme Yöntemi
Belli sayıda simgesel pekiştireçleri biriktirerek istenmeyen davranışları ortadan kaldırma.
Ör/ Altına yapmadığın her güne X at. 11'i geçerse hediye.
Beyaz bayrak= okulun en temiz sınıfı
Ayın elemanı

Batıl Davranış
Tesadüfi pekiştirmedir.
Ör/ Kırmızı kazakla sınav iyi geçiyor. Diğer sınavlara da o kazağı giyip gidiyorsun.


SOSYAL ÖĞRENME - BANDURA
Gözleyerek öğrenilir.

Dolaylı Pekiştirme: Model yapmış olduğu davranışlar sonucunda ödüllendirilmiş ise, gözlemcinin (öğrenen) o davranışı tekrar etme olasılığı artacaktır. Dolaylı pekiştirmede pekiştireç öğrenene değil davranışı yapana yani modele verilmektedir.
Ör/ Hoca, iso parmak kaldırdı diye aferin diyor. Diğerleri de isoya aferin dediği için daha çok parmak kaldırıyor.
Bayramda otururken abimiz kalkıp gelen misafirlerin elini öpüyor ve bunun karşılığı para alıyorsa, bizim de gidip öpmemiz

Dolaylı Ceza: Modelin yapmış olduğu davranış sonunda bir ceza ile karşı karşıya kalır ise, davranışı gözleyenin o davranışı yapma eğilimini azaltır ya da ortadan kalkar. Dolaylı pekiştireçte olduğu gibi ceza öğrenene değil davranışı yapana yani modele verilmektedir.
Ör/ Öndekiler hızdan radara yakalanıyor. Arkadakiler hızını azaltıyor.
Sınıfta kopya çekerken arkadaşınız yakalanıyor ve ceza alıyorsa, diğerleri sittinsene o davranışı yapmıyor ve kopya çekme davranışı azalıyor.

Dolaylı Güdülenme: Model olan davranış olumlu şekilde ürünle sonuçlanırsa o davranış kabul edilir.
Ör/ Berfin üniversiteler arası yapılan yurt dışı sınavını kazanıp Amerika’ya gidiyor.Orada güzel koşullarda yaşıyor.Bunu duyan Ahmet’te aynı sınava girmek istiyorsa dolaylı güdülenmedir.

Dolaylı Duygusallık: Gözleyen davranışı yapıp herhangi bir zarar görmese de modelin davranışları nedeniyle korku ve kaygı hissedebiliriz. Model alınan kişi bizim sevdiğimiz ve bize yakın bir insansa onun korktuklarından korkma, onun sevdiklerini sevme eğiliminde oluruz.
Ör/ Annesi kediden korkan bir genç kız, kendisininde hiç bir yaşantı olmadan kediden korkması…
Anasının sevdiği yemeği sevmek.

Sembolleştirme Kapasitesi
Model alma sırasında bireyin düşünebilme kapasitesidir.Nerede ne yapacağını, nasıl davranacağını düşünmesidir.
Ör/ Menemen kabuğu soyarak yapma.

Dolaylı Öğrenme Kapasitesi
Ne kadar çok gözlem, o kadar çok öğrenme.
Ör/ Yemek yapmayı izleme. Tamir yapmayı izleme

Öngörü (Geleceği tahmin)
Öngörü kapasitesi, gelecek için plan yapabilme kapasitesi olarak ifade edilir.

Öz Yargılama (DÜŞÜNEREK)
Bireyin model aldığı davranışın sonuçlarını yorumlayabilmesidir.Değerlendirebilmesidir.
Arkadaşlar küpe takıyorlar.Bende taktım ve 1 ay öyle gezdim.Sonra dedim ki eee ne bok yemeye küpe takıyon?Neye yaradı? diyerek küpeyi çıkarıp attık.

Öz Düzenleme (YAPARAK)
Bireyin, eksik kusurlarının farkında olması bunları giderecek çaba içinde bulunması ve gerçekleştirmesidir

Öz Yeterlilik (Özgüven)
Bireyin bir problemi çözme konusunda kendine duyduğu inanç ve güvendir.

Kollektif Öz Yeterlilik
Bir grubun, bir kümenin problemi çözme konusundaki yeterliliğidir. Takım ruhudur.

GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME AŞAMALARI
1) DİKKAT: Bireyin ilgileri, ihtiyaçları aldığı pekiştireçler, gözlediği modelin özellikleri dikkat süresini etkiler. Birey, model alacağı etkinliklere dikkat edip, doğru bir biçimde algılamazsa, gözlem yoluyla öğrenme meydana gelmez.
Ör/ Kız tamire, erkek yemeğe bakmaz.

2) HATIRDA TUTMA: Gözlem yoluyla öğrenilen bilgiden yararlanabilmek için, gözlemcinin modelin davranışlarını hatırlaması gerekir. Gözlenen bilgi, sembolleştirilip kodlanır ve bellekte saklanır. Sembolleştirme kapasitesi yüksek olanlar

3) UYGULAMA: Bu aşama öğrenilenlerin, performansa dönüştürülmesidir. Ancak bilişsel olarak öğrenilenlerin, davranışa dönüştürülebilmesi için, bireyin fiziksel ve psiko-motor özelliklerinin de uygun olması gerekir.

4) GÜDÜLENME: Gözlem yoluyla öğrenilen davranışlar ihtiyaç duyulduğunda kullanılır, güdülenme davranışın yapılmasında önemli bir aşamadır.