Notes

Hakikat, insan için hızlıca geçip gittiğinde benzer olanlezzetli hayatın kararsızlığına denk gelecek bir nimet varsa, o da yeni nesile karşı bir ömür adayarak, hayırlı ve faydalı bir insan olma şerefini ki bu varlığın eksiksiz üstünlüğüdür, daima korumak ve kaybettiğimiz şeyin yerine başka bir şey bularak onunla avunmaktır.

Allah'ın yarattıklarında ise sözden daha kalıcı bir armağan yoktur. Çünkü ziyadesiyle sağlam bir bayındırlıkla en bilindik memleketleri yerin dibine geçirse de, yine halkın aklına yerleşmiş olan bir sağlam beyti, bizden öncekilerin isteklerinden sonra gelenleri korumaya geçerek dünya döndükçe eksiklikten şüphe etmez.

Olay, madem ki söz, birbirine fikir verme aracıdır ve madem ki birbirine fikir vermek de insani bir tutumdur, sözün faydası insanoğlu'nun yeniliklerine tutunup güzel söz ve güzel konuşmayla devamlılığını sağlar.


İşte söz düşünce ve fikir hizmetine güçten vekil olan bir latif cisimidir ki, binlerce geçse dahi tazeliğne, gençliğine zeval gelmez. ama olgunluk şerefi itibarında bulunan anlam sağlamlığıyla beden uygunluğu hükmünde olan düzeni yerinde olamlıdır ki, herkes kalplerin sevgilisi ve o dururm ile her zamanda övülmüş ve arzu edilen olabilsin.

Her ne kadar karakteri zarif olunca sureti ince olmasa da eksik kabul etmemek gerekir. Fakat edebi eserlerinde anlamın uygun ve yerinde olması, davranışın doğruluğu ihtiyacından kurtulmuş olamaz. Zira bir eser ki güzel sözlerden mahrum, içine aldığı gerçekler, becerikli birinin yazısını kendisinin ki gibi göstermekle yazdığı yazılara karşılık para alan halkın köle yerine pek kolay geçebileceği için koruması olmayan kıymetli taş hükmündedir.

Kısacası, insanda kalıcı olan olgunluktur. Güzellik geçicidir. Halbuki eseri ayakta tutan sözdür. Anlam yerinde durmaz. Madam ki asıl unsurun bozulup değişmesi ve doğanın güzel ifadelerden iğrenmesi imkansızdır, bir eserin sonsuzluğu ve anlamının doğruluğu açık ve düzgün sözlerle birleşmesine kefil olur.

Buna doğru bir kanıttır ki, asrımızda terakkiyat-ı maarif eseriyle ileri gelen filozofların hikmet ve felsefe fikirleri için, anlayış esiri tarifi doğrudur. Yara ve iyileşme için olgunluk niteliğindeki incelikleri bilen bunca itibar sahipleri taş atmayla korkmaktayken, geçmiş edebiyatçıların para karşılığı yazdığı eserleri açıklama için söz niteliğnin gerçeklerini bilen çok sayıda alim övgülerle şiir okumaktadır.

Hatta edebiyatçı ve filozoflardan birisi, faydalı ve güzel edebi eserleri karşılaştırdığı sırada, herkesçe bilinenleri, hayret edilen garip olayları ve yeni yeni keşiflerin bile bir eserin ölümsüz olacağına kefil olmayacağını süyledikten sonra der ki, ''bunlar insandan hariç şeyler olup, açıklaması ise insandır'' , der.