Notes

Bugünkü Ayasofya, aynı yerde, aynı addaki üçüncü yapıdır. İlk Ayasofya 15 Şubat 360’ta Büyük Constantinus’ un oğlu Constantius (337-361) tarafından yaptırıldı. En büyük kilise olduğu için büyük kilise anlamına gelen Megalo Ekklesia olarak adlandırıldı. İS 404’te, ahşap çatılı bir bazilika olduğu sanılan yapı bir yangın sonunda yıkıma uğradı.

İkinci Ayasofya’nın yapımına İmparator II. Theodosios (408-450) döneminde başlanarak 10 Ekim 415’te tamamlandı. Bazilika tarzında yapılan kilisenin beş nefi vardı ve çatısı ahşaptı. Bugünkü Ayasofya’nın batısında 1935’te yapılan kazılarda İkinci Ayasofya’nın avlusuna ait kalıntılar ortaya çıkarıldı. Bulunan büyük mermer parçaların anıtsal bir girişe ait oldukları anlaşıldı. 13 Ocak 532’de Nika Ayaklanması’nda İkinci Ayasofya da yakıldı.
Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’da yapmış olduğu en büyük kilise olup aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. İlk yapıldığında Megale Ekklesia (Büyük Kilise) olarak adlandırılmış, 5. yüzyıldan itibaren ise Ayasofya (Kutsal Bilgelik) olarak tanımlanmıştır. Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu boyunca hükümdarların taç giydiği, başkentin en büyük kilisesi olarak katedral işlevi görmüştür .
Günümüz Ayasofya’sı İmparator Justinianos tarafından yaptırılmıştır.(532-537)
Kaynaklarda, Ayasofya’nın açılış günü İmparator Justinianos’un, mabedin içine girip, “Tanrım bana böyle bir ibadet yeri yapabilme fırsatı sağladığın için şükürler olsun” dedikten sonra, Kudüs’teki Hz. Süleyman Mabedi’ni kastederek “Ey Süleyman seni geçtim” diye bağırdığı geçer.
Ayasofya, Fatih Sultan Mehmed’in (1451-1481) 1453’te İstanbul’u fethetmesiyle camiye çevrilmiştir.
Osmanlı Dönemi’nde, 16. ve 17. yüzyıllarda, Ayasofya’nın içine mihraplar, minber, müezzin mahfilleri, vaaz kürsüsü ve maksureler eklenmiştir
Aynı dönemde Hattat Kadıasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan 7.5 m. çapındaki 8 adet hat levhası ana mekânın duvarlarına yerleştirilmiştir. “Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin” yazılı bu levhalar İslam âleminin en büyük hat levhaları olarak bilinmektedir. Aynı hattat kubbenin ortasına ise Nur Suresi’nin 35. ayetini yazmıştır.

Ayasofya Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ve Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye çevrilmiş ve 1 Şubat 1935’de müze olarak, yerli ve yabancı ziyaretçilere açılmıştır.
Ayasofya 916 yıl kilise, 481 yıl cami olmuş, 1935'ten bu yana müze olarak tarihi işlevini sürdürmektedir.