Notes

Temizlik sağlıklı birey olabilmenin temel öğeleridir. Yaşadığımız çevrede birçok mikroorganizmayla her an karşı karşıya kalmaktayız. Dezenfeksiyon, insanlarda hastalık yapıcı mikroorganizmaları çeşitli yöntemler kullanarak yok etme işlemidir.

Dezenfeksiyon tarihi çok eskilere dayanmaktadır.Örneğin suyun bakır ve gümüş kaplarda saklanması, suyun kaynatılması gibi uygulamalar bilinçsizce de olsa tarihin eski devirlerinden başlayarak yapılan dezenfeksiyon işlemleridir. 1800'lü yıllarda tifo, dizanteri gibi salgı hastalıkların önlenmesinde yavaş kum filtresi gibi arıtma uygulamalarının yararı olduğu belirlenmiştir. Gerçek anlamda dezenfeksiyon ilk defa 1904 yılında bir tifo salgınında sodyum hidroklorik ile klorlama yapılarak önlenmesiyle başlanmış ve dezenfeksiyon uygulamaları hızla yaygınlaşmıştır.

Dezenfeksiyon işlemi daha çok hastanelerde gerçekleştirilir. Yapılma nedeni örneğin diş tedavisinden kullanılan bir araç gereci dezenfeksiyon işlemine tabi tutmadan başak bir hastada kullanmak mikroorganizmaların o hastaya geçmesine neden olur.

Dezenfeksiyon işleminden öne mutlaka mekanik temizlik yapılmalıdır. Aksi takdirde dezenfeksiyon işlemi yeyerince wetkin olmayacaktır. Dezenfeksyon işleminde kullanılan maddeler temizlik malzemesi değildir ve bu amaçla kullanılmamasına dikkat edilmelidir.Kimyasal dezenfektanlar doğru olarak kulalnıldığında dezenfeksiyon işlemi için kullanılan en değerli maddelerdir. Bu amacın dışına çıkıldığında bu iş için sarf edilen zam0an ve para boşa gitmiş olacaktır. Ayrıca belirtilen yoğunluğun üzerinden+ kullanıldıklarında insan sağlığıyla ilgili sakıncalr otaya çıkar. Buna örnek verecek olursak, su dezenfeksiyonunun daha etkin olması için suya daha fazla klor katılmasının yanlışlığını verebiliriz.

Dezenfeksiyon ve Antisepsi ile İlgili Kavramlar

Dezenfeksiyon: Bir cismin ya da maddenin patojen mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. Bazı bakteri sporları dezenfeksiyon sonrası canlı kalabilir.

Dezenfektan: Dezenfeksiyon işleminde kullanılan kimyasal maddelerdir.

Sterilizasyon: Herhangi ir cismin veya maddenin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı şekillerinden tamamen arındırılması işlemidir. Sterilizasyon kesin bir ifadededir. Bir nesne veya ortam y a sterildir ya da değildir.


Steril: Sterilizasyon işlemi sonucu mikropsuz hale gelen madde veya cisme denir.

Kontaminasyon: Steril ve dezenfekte edilmiş materyale mikroorganizmaların bulaşmasına denir.

Dekontaminasyon: Bir materyalin, ekipmanın veya ortamın tehlikeli maddelerden arındılarak güvennli hale getirilmesidir.Mikrobiyoyolojik açıdan bu 3 yolla sağlanabilir. Temizlk, dezenfeksiyon ve sterilizasyondur.

Asepsi: Belirli bir alanın ve kullanılacak araç gereçlerin kimyasal maddeler yardımıyla mikroorganizmadan arındırılma işlemidir.
Asepsi: patjen mkroorganizmaları öldürmek veya çoğalmalarını önlemek için vücut yüzeyine yerel ol
Antisarka kimyasal maddelerin uygulanmasıdır.

Antiseptik: Mikroroganizmalar üzeirne uygulandığında üremelerini önleyerek veya öldürerek onları zaxrarsız hale getiren özdllikle canlı dokulara uygulanbilen maddelerdir.

Bakterisit: Bakteriler üzerinde öldürücü etkinlik gösteren maddelere denir..

Bakteriostatik: Bkateriler üzerine üremeyi urdurucu etki yapan maddelere dneir.

Fungusit: Mantar öldürücü anlamıan gelmektedir.

Fungistatik: Mantanların üremesini durdurucu anlamını taşır.

Virüsit: Virüsleri öldürücü anlamıan gelmektedir.

Sepsis: Patojen mikroroganizmaların canlı dokuda üreyerke yayılmasıdır.

Septisemi: Mikroorganizmaların kan dolaşımına geçerek üremesi sonucunda ateş oluşturmasıdır.

Bakteriyem,: Bakterinin kanda bulunması halidir.

Viremi: Virüslerin kanda bulunması halidir.

Piyemi: Dhaa çok irin oluşturucu mikroorganizmaların vücudun çeşitli bölgelerini erleşerek lokalize apseler oluşturması ve kanda bulunmaları durumudur.

Dezenfeksiyon Yöntemleri

Fiziksel Yöntemlerle Dezenfeksiyon

Fiziksel yöntemlerle yapılan dezenfeksiyon işlemini genelde üç grup altında toplamak mümkündür.

Kaynatma ile Dezenfeksiyon Yöntemi

100C 3-5 Dk süre ile yapılır.

Isı İle Dezenfeksiyon Yöntemi

En sık kullanıln dezenfeksiyon yöntemidir.
Yüksek ısı ile mikroroganizmaları proteinleri denatüre olur.
Basit, ucuz ve hızlı sonuç alınır.
Hem çalışanlar hem de doğa açısından toksit atık oluşturmaz.

70C 15 DAKİKA
75C 10 dakika
80C 2 DAKİKA

Pastörizasyon

Genellikle süt ve meyve sularında uygulanır.65C- 30 dakika tutulduktan sonra aniden soğutulur.Sütte bulunabilen tüberküloz,salmonelloz ve brucella gibi zoonoz enfeksiyonlar önlenmiş olur.Pastörize edilmiş sütte ölmeyen saprofit mikroplar zamanla üreyerek sütün bozulmasıan neden olur.Pastörzasyon bir dezenfeksiyon yöntemi olduğu için pastmrize gıdalarda patojen olmayan mikroorganimalar bulunabilir. Bu nedenle pastörize ürünler buzdolabında saklanmalı ve 48 saat içerisinde tüketilmelidir.

Radyasyon UV Işını İle Dezenfeksiyon

Isı ve kimyasal madde kullanılmadan yapılabilen tek dezenfeksiyon yöntemidir. Ultraviyole, bakteri virüs mantar ve diğer mikroorganizaları UV ışınlarına maruz bırakarak öldüren dezenfeksiyon sistemidir. Mikropların öldürülmesi ışının yoğunluğunu ve ttemas süresine bağlıdır. 254nm dalga boyundaki UV ışınları tüm patolojik mikroorganizmaların öldürülmesini sağlar.

Kimyasal Yöntemlerle Dezenfeksiyon

Kimyasal maddelerle yapılan dezenfeksiyondur. Isı ile dezenfeksiyon yöntemlerinin kullanılmadığı durumlarda dezenfeksiyon öncesi emizleme işleminden sonra pulverizasyon, fumigasyon vb.. yöntemler ile uygulanmaktadır. Dezenfektanlar yapılarıan bağlı olarak 2-30 dakika arasında etkilerini göstermektedir.

ETKİNLİKLERİNE GÖRE DEZENFEKTANLA

Dezenfektanlar etkinliklerine göre yüksek, orta ve düşük düzey dezenfektanlar olarak sınıflandırılı. Laboratuvarlarda dekontaminasyon için sıklıkla klorlu bileşikler ve alkol gibi orta düzey dezenfektanlar kullanılır.

Yüksek Düzey Dezenfektanlar - 1

Bakteri sporları hariç mikroorganizmaların tümünü 20 dkaikada, bakteri sporlarını da 6-10 saatte öldürdüğünden yüksek dereceli dezenfeksiyon olarak değerlendirili.

Orta Düzey Dezenfektanlar - 2

Bakteri sporları hari tüberküloz basili e diğer mikroorganizmalara yaklaşık 10 dakikada etkili dezenfeksiyon yöntemidir.

Düşük Düzet Dezenfektanlar - 3

Vejetatif baktelerin çoğunu, bazı mantarları ve yaklaşık 10 dakikada bazı virüsleri öldürebilen dezenfeksiyon türüdür. Bakteri sporları ve TBC basiline etkili değildir.Laboratuvarlarda yüzey dekontaminasyonu amacıyla orta düzey dezenfektanlar, özellikle de ucuz ve etkili olduklarındaın klorlu bileşikler kullanılır. Biyogüvenlik kabinlerinin ve çalışma yüzeylerinin temizliğinde de sıklıkla %70 etanol kullanılır.

Dezenfektan ve Antiseptiklerin Etkisini değiştiren Faktörler

Mikroorganizmalar, farklı koşullara uyum sağlama yeteneğine sahiptir. Çeşitli ortamlar akarşı direnç lkazanabilmeleri de bu uyum sağlama kabiliyetleri sonucunda gerçekleşmektedir. Özellikle doğal olarak diğer mikroorganizmlaara göre daha dirençli olan mikroorganizmalar uzun temas süreleri sonucu herhangi bir antimikrobiyal maddeye daha kolay direnç kazanabilmektedir. Mikroorganizmalar dezenfektan solsyonda uzun süre kaldıklarında antibiyotiklere karş olduğu gibi, direnç kazanarak canlılıklarını koruyabilir ve hatta üremlerini sürdürebilir. Dezenfektan veya antiseptik preparatta bulunan aktif maddenin yeterli miktarda olmaması ve mikroroganizmaların yaşamasın aengel olacak konstantrasyonda bulunmaması mikrooganizmanın direncini arttırırken karşı olatak etkili bir koruyucu sistem içermesi yani uyugn konstantrasyonda bulunması dezenfektan maddelerin kontaminasyonunu önleyebilir.

Dezenfeksiyon ve Antisepsiyi Etkileyen Faktörler

Dezenfektanın yoğunluğu,
Temas süresi,
Isı,
pH,
Ortamda bulunan organik artıklar,
Mikroorganizmalarla ilgili faktörler,
Ağır metallerin varlığıdır.

Dezenfektanın Yoğunluğu

Dezenfektan veya antiseptik maddenin konstantrasyonu arttıkça etkisi de artmaktadır. Kimyasal madde, konsantrasyonuna bağlı olarak, yani yüksek konsantrasyonda bakterisid, daha düşük konsantrasyonlarda ise bkateriyostatik etki göstermektedir.