Notes

”Eðer yasaklandýðýnýz büyük günahlardan kaçýnýrsanýz, sizin küçük günahlarýnýzý örteriz ve sizi þerefli bir yere sokarýz.” (Nisa 4/31)

Yüce Allah, buraya kadar mallarý batýl yollardan yemeyi ve cana kýymayý yasak etti. Ki bu iki fiil, kul haklarý ile ilgili en büyük iki günahtýr. Yüce Allah söz konusu fiili düþmanlýk ve haksýzlýkla yapaný, cehennem ateþi ile tehdit etti. Bunun ardýndan, büyük günahlarýn tümünü yasak etti. Bunlarý terk edene cenneti ve þerefli bir yere sokmayý vadetti.

Bazý müfessirler göre, bu ayette geçen “Kebair” den maksat, bu Sure de buraya kadar yasak edilmiþ olan fiillerin tümüdür.

“el-Mübikat” en büyük günahlardandýr. Çünkü kelime, “evbekahu” fiilinden türemiþtir. Bu kökün manasý, helak etti veya zelil kýldý demektir. “Mubýk” kökünün karþýtý ise az zarar veren þey demektir. Ýslam, herhangi bir þeyi haram kýlmýþsa, mutlaka dine veya cana, ya da akla veyahut mala veya ýrza zarar verdiði için haram kýlmýþtýr.

“Fevahiþ” çirkin ve iðrenç olan fiillere ve edepsizliklere denir. Bu ayet, gerek bizatihi manasý, gerekse bir önceki ayetle birlikte konumu itibarý ile tefsirini yaptýðýmýz ayetle uyum içindedir. Yüce Allah her iki ayette büyük günahlardan kaçýnmaktan söz ediyor. Bu kaçýnmanýn mükâfat olarak karþýlýðý ise, büyük günahlarýn ve edepsizliklerin dýþýndakilerin baðýþlanmasý olarak gösteriliyor. Fakat Yüce Allah, bu tefsirini yaptýðýmýz ayette “kebairin” karþýtýný “seyyiat” kelimesi ile ifade ediyor. “Seyyiat” Kuranýn birçok yerindeki kullanýmýndan anlaþýlacaðý üzere hem büyük, hem de küçük günahlara þamildir. Necm suresinde ise “Kebâir” karþýtý “lemem” kelimesi ile ifade edilmiþtir. “Lemem” in manasý, kýyýsýndan köþesinden bir parça iþlemek suretiyle büyük günahlara ve çirkin fiillere yaklaþmak þeklinde de olabilir.

Günahý büyük ve küçük diye ayýranlar ve ayette geçen “seyyiat” kelimesini küçük günahlar diye anlayanlar bu ayeti anlamamýþlar demektir. Çünkü Yüce Allah, Kuraný Kerimde

“Yoksa kötülük iþleyenler, ölümlerinde ve saðlýklarýnda kendilerini, inanýp iyi ameller iþleyen kimseler ile bir mi tutacaðýmýzý sandýlar? Ne kötü hüküm veriyorlar!” Casiye 45/21

Görüleceði üzere Yüce Allah bu ayette kötülük iþleyenleri, müminler karþýtý olarak kullanmýþtýr ki bunlar, müþrikler, kâfirler ve fesatçýlardýr. Yüce Allah, bir baþka ayette ise þöyle buyurur.

“…kötülükleri yapýp yapýp da içlerinden birine ölüm gelip çatýnca, (ben þimdi tevbe ettim) diyenler ile kâfir olarak ölenler için (kabul edilecek) tevbe yoktur.” Nisa 4/18

Bu ayetle ilgili yaptýðýmýz tefsirimiz üzerinden çok uzun bir süre geçmemiþtir. Henüz hatýrdadýr. Bu ayette yer alan, “seyyiat” kelimesini küçük günahlar þeklinde anlamak mümkün deðildir. Doðrusu þudur: Yüce Allah’ýn bize söz ettiði her yasaklama ve “seyyie” içinde “kebire” ya da “saðire” veya “seðair” vardýr. Her günah içinde büyük günahlarýn en büyüðü yasaklamaya ve emre aldýrmazlýk, mükellefiyete konu olan þeye hürmetsizlik etmektir. Günahta ýsrar da bu kapsama girer. Çünkü günahta ýsrar eden kimse, emre hürmet eden kiþi olamaz, emir ve yasaða aldýrýþ eden bir kiþi olamaz.

Ýnsanýn, Yüce Allah’ýn emrini hafife alarak O’nun kendisini gözetlediðine ve gördüðüne aldýrmaksýzýn iþlediði her günah, - biçimi veya zararý itibarýyla ne kadar küçük olursa olsun- büyük günah sayýlýr. Yani, o günah dini hafife alma, günahta ýsrar, ona dalma ve tutkunluða sürüklediði için büyük günahtýr. Buna ölçü ve tartý yaparken eksik tartýp ölçmeyi ve azaltmayý örnek verebiliriz.

“Ýnsanlardan alýrken ölçüp tarttýklarýnda tam, onlara vermek için ölçüp tarttýklarýnda ise noksan yapan hilekârlara yazýklar olsun!” Mütaffifin 83/1

Bir diðer örnekte Hümeze suresinde “hemz” ve “lemz” kelimeleridir. Yüce Allah ilgili ayette þöyle buyuruyor.

“Arkadan çekiþtirmeyi, yüze karþý eðlenmeyi adet edinen herkesin vay haline!” Hümeze104/1,2

“Hümeze” ve “Lümeze” insanlarla gerek arkalarýndan ve gerek yüzlerine karþý eðlenen kimseler demektir. Hemz ve Lemz insanlarýn þereflerine, onurlarýna dil uzatmaktýr. Ayetin baþýndaki “veyl” kelimesi ise, helak anlamýna olup þiddetli bir tehdidi ifade etmektedir.

Konuyu bir ayet ve hadisle noktalayalým

“Muhakkak ki iyilikler kötülükleri giderir.” Hud 11/114

“Nerde bulunursanýz bulunun Allah’tan korkun. Bir kötülük iþlediðinizde ardýndan bir hasene yap ki, onun günahýný silsin.” Hadis

Menâr (Reþit Rýza- M.Abduh)

Yani, "Biz acýmasýz ve önyargýlý deðiliz ve biz kullarýmýzý küçük ve basit meseleler için sorguya çekmeyiz. Fakat siz büyük ve çok kötü günahlar iþlersiniz, iþlediðiniz küçük günahlardan da sorguya çekileceksiniz."
Burada "büyük günahlar" ile "küçük günahlar" arasýndaki önemli farklarý anlamak sanýrým yararlý olacaktýr. Bu konuda Kur'an ve sünnette yaptýðým araþtýrmalara dayanarak (doðru ve gerçek ilim Allah katýndadýr) þu üç þeyin, bir günahý "büyük günahlardan biri kýldýðý sonucuna vardým.
1) Bir kimsenin, Allah'ýn, anne babasýnýn, baþka insanlarýn veya bizzat kendisinin haklarýna tecavüz etmesi.

Günahýn vahim oluþu, hakký gözetilmeyen kiþinin deðerine göre artýþ gösterir. Kur'an'ýn, bir günahý zulüm olarak nitelemesinin ve þirkin (Allah'a ortak koþma) en büyük zulüm olduðunu belirtmesinin nedeni iþte budur.
2) Eðer bir günah Ýlâhî kanunlara meydan okuyup karþý çýkýyorsa, o zaman da büyük günahlardan olur.

Çünkü bu günahý iþleyen kiþi, açýkça utanmadan Allah'ýn emir ve yasaklarýný hiçe sayar ve sadece Allah'a isyan amacýyla bir emir veya yasaðý çiðner. Ýsyan ve itaatsizlikte Allah'a karþý küstahlýðýn derecesi arttýkça günahýn büyüklüðü de artar. Allah'ýn Kur'an'da bir günahý fýsk (itaatsizlik) ve masiyet (haddi aþmak) olarak nitelemesinin nedeni iþte budur.
3) Ýnsan hayatýnýn huzurunun dayanaðýný teþkil eden bað ve iliþkileri kesmek -bu iliþkiler ister Allah'la insan, ister insanla insan arasýnda olsun- bir günahý büyük günahlar arasýna sokar.

Bir baðý veya iliþkiyi kesme sonucu ortaya çýkan günahýn büyüklüðü, o baðýn önemine ve baðdaki emanete göre deðiþir. Söz gelimi, zina her þekliyle büyük günahlardan biridir, çünkü insan toplumunu felâkete sürükler. Fakat þekilleri diðerlerinden daha büyük ve önemlidir. Evli bir erkeðin zina yapmasý, bekâr bir erkeðin zina yapmasýndan daha büyük bir günahtýr. Ayný þekilde evli bir kadýnýn zina yapmasý, bekâr bir kadýnýn zina yapmasýndan daha büyük bir günahtýr. Komþu veya akrabalardan bir kadýnla zina etmek, diðerleriyle yapýlan zinadan daha büyük bir günahtýr. Ayný þekilde evli bir kadýnýn zina yapmasý, bekâr bir kadýnýn zina yapmasýndan daha büyük bir günahtýr. Komþu veya akrabalardan bir kadýnla zina etmek, diðerleriyle yapýlan zinadan daha büyük bir günahtýr. Ýliþkinin emaneti ve kutsiyeti nedeniyle, anne, kýz kardeþ ve kýz çocuðu ile yapýlan zina en büyük günah olarak sayýlmýþtýr. Ayný nedenle mescitte iþlenen bir günah, baþka bir yerde iþlenen günahtan daha büyüktür.
Yukarýdaki örneklerde, ayný günahýn haramlýk bakýmýndan yoðunluðundaki fark, bu iliþkilerdeki kutsiyet ve iliþkide duyulan eminlik derecesinin farklý oluþundan kaynaklanýr. Bir günahýn, fücur (iliþki ve baðlarý koparma) olarak anýlmasýnýn nedeni iþte budur. Mevdudi