Notes

НӨХЦӨЛТ VЙЛ VГ (The participles)
Хавсрал нэр болон Vйл Vгийн шинжийг агуулсан "-ing" ба "-ed" төгсгөлтэй Vйл Vгийг нөхцөлт Vйл Vг гэдэг. Нөхцөлт Vйл Vг нь одоо цагт нөхцөлт Vйл Vг (The prsesent participle) = нөхцөлт Vйл Vг ийн нэгдVгээр хэлбэр (Participle 1) болонөнгөрсөн цагт нөхцөлт Vйл Vг (The perfect participle) = нөхцөлт Vйл Vгийн хоёрдугаар хэлбэр (Participle 2) гэсэн хоёр хэлбэртэй байдаг.
Одоо цагт нөхцөлт Vйл Vг нь ямагт "-ing" төгсгөлтэй : I saw a boy beating a dog. - Би нохой зодож байгаа хVVг харсан.
Өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг нь дVрмийн Vйл Vгэнд "-ed" залгаж VVснэ. (дVрэм бус Vйл Vгийг Vзнэ VV)
There lived a little girl called Red riding hood. - Тэнд Улаан малгайт гэдэг жижигхэн охин амьдардаг байв.
I . Нийлмэл нөхцөлт Vйл Vг нь өгVVлбэрийг товч хураангуй болгоход хэрэглэгддэг ба хэрэглэх тохиолдлууд нь :
1. Тодотгол гишVVн өгVVлбэрийг хураангуйлахад : Энэ нь гол өгVVлбэрийн нэг хэсэгт тодотгол байдлаар ордог. Жишээ нь :
The American, visiting our town, was very delighted. - Манай хотод зочилж байгаа Америкчууд маш их сэтгэл хангалуун байсан.
2. Дараах тохиолдлууд дахь байц өгVVлбэрийг (adverbial clause) хураангуйлахад :
а) цаг заасан : Having done their work, they went home. - Өөрсдийн ажлаа дуусгаад гэртээ харьцгаасан.
б) учир шалтгаан заасан : (being) tired of waiting, I went off
в) арга хэлбэр заасан : He entered the room carrying some books. - Тэр хэдэн ном барьсаар өрөөнд орсон.
г) Нөхцөл шалтгаан заасан : This poem, if carefully declaimed, will be impressive
Утгыг нь тодорхой болгохын тулд холбоос Vг ашиглаж болно. (while, though гэх мэт)
II . Нийлмэл бус нөхцөлт Vйл Vг (зөвхөн бичгийн хэлэнд хэрэглэгддэг) нь бие даасан өгVVлэгдэхVVнтэй байдаг ба дараах байдлаар илэрхийлэгддэг.
a) цаг заасан : This done, we went home.
б) шалтгаан заасан : The task being too hard, he gave up all hope
Санамж : Одоо цагт нөхцөл Vйл Vг нь тогтсон хэллэгVVдтэй байдаг. Жишээлбэл :
considering тооцон Vзэх, анхааралдаа авах
excepting VVнээс гадна, гадна, -аас бусад
including оролцуулаад, багтаан, VVнд, VVний дотор
supposing өргөмөл, Vрчилсэн
strictly speaking чухамдаа бол
generally speaking нийтийн, ерөнхий, тVгээмэл
ТУСАХ, ЭС ТУСАХ, ЭГЭХ VЙЛ VГС
(Transitive, intransitive, reflexive verbs)
1. Тусах Vйл Vг (The transitive verb) нь нэр Vгийг Өгөх орших болон Заахын тийн ялгалд захирдаг ба нэр Vгээ Өгөх оршихын тийн ялгалд захирч байвал шууд биш тусгагдахуун (Indirect object), Заахын тийн ялгалд захирч байвал шууд тусгагдахуун (Direct object) гэнэ. Жишээ нь :
Заахын тийн ялгалт тусгагдахуун : to think - He thanked his father. - Тэр аавдаа талархдаг.
Тусах Vйл Vг нь мөн идэвхгVй хэвийг VVсгэдэг ба Заахын тийн ялгалт тусгагдахуун нь өгVVлэгдэхVVн болно. Жишээ нь : His father was thanked by him.
2. Эс тусах Vйл Vгс (The intransitive verb) нь тусгагдахуунгVй юм уу угтвар Vгт (шууд бишээр) тусгагдахууныг захирна. Жишээ нь :
He shouted laudly. -Тэр чангаар хашгирав. I am going to the shop. - Би дэлгVVр лVV явж байна.

ДVрмийн бус : Өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг (The perfect participle) -ийн тэмдэг нэрийн шинж чанар нь илVV онцлогдож байвал (гэхдээ маш ховор) to be -г хэрэглэнэ. He is gone. - Тэр явж одсон.

Зарим нэг Vйл Vгийн хувьд Өгөх оршихын тийн ялгалт тусгагдахуун нь байнга to хэрэглэдэг.
english mongolian
to add to -д нэмэх
to mention to -д дурдах
to prefer to эрхэмлэх
to belong to -д хамаарах
to present to -д гардуулах
to deliver to -д шилжVVлэх
to explain to -д тайлбарлах
to introduce to -д танилцуулах
to seem, appear to -д Vзэгдэх
to communicate to -д мэдээлэх
to propose to -д санал гаргах
to yield to эрхшээлд орох
to add to -д нэмэх
to relate to -д ярих
to say to -д хэлэх
to repeat to давтах
3. (угтвар Vгт өгөх оршихын тийн ялгалтай харьцуул)
4. Эгэх Vйл Vгс (The reflexive verb) :

a) Байнга эгэх (цөөн Vг байдаг) : to avail o.s - эдлэх хэрэглэх
to pride o.s - бие магтах, гайхуулах. Жиш : Don't pride yourself!

б) Тусах болон эгэх гэхчилэн :
to defend хамгаалах
to excuse уучлал гуйх
to enjoy баярлах, баясах
to prove чадлаа харуулах
to warm дулаацах
to mix хутгалдах, холилдох
5. Жишээ нь : I warmed my hands. - He warmed himself at the fire.

в) Тусах :
to approach дөхөх ойртох
to fear айх
to remember санах, дурсах
to wash угаах
to refuse татгалзах
to mind -ыг халамжлах
to join нийлэх, хамтрах
to dress хувцаслах
6.
г) Эс тусах :
to amount to -д хVрэх, болох
to sit down суух
to wonder at -д гайхуулах
to depend (up) on -д найдах
to care for -ыг халамжлах
to surrender эрхэнд орох
to happen болох, тохиолдох
to turn to -д зориулагдах
to be mistaken алдах, эндэх
to rejoice баярлах, баясах
to complain of тухай гомдох, хэлэх
to bow to -д мэхийх
to be glad to, of -д баярлах
to differ from -аас ялгарах
to rise босох, өндийх
to be ashamed of -аас ичих, зовох
to long for -ыг санах, VгVйлэх
to apply to -д зориулах
VйлдVVлэх Vйл Vгс
Зарим нэг эс тусах Vйл Vгс мөн тусах Vйл Vгийн VVргээр хэрэглэгддэг ба тэгэхдээ VйлдVVлэх утга илэрхийлдэг.
унах to drop унагах
өсөх,ургах to grow ургуулах
гVйх to run гVйлгэх
зогсох байх to stand тавих
нисэх to fly нисгэх
буцаж ирэх to return буцааж өгөх
буух, доошлох to sink буулгах,
доошлуулах

Жишээ нь : The ball dropped. - Бөмбөг унав. ; He dropped the ball. - Тэр бөмбөгийг унагав.
Анхаар! VйлдVVлэх Vйл Vгс нь мөн Vйлдэгдэх хэв (Passive) VVсгэдэг. Жишээ нь :
the captain decided to sink the ship - - the ship was sunk by the captain.