Notes

ЖИРИЙН VЙЛ VГ
(Ordinary verbs)
ДVрмийн Vйл Vгсийг гол цагуудад өгVVлбэрийн төрлVVдээр to open (нээх, онгойлгох) Vйл Vгээр төлөөлVVлэн VзVVлэв.
ӨгVVлбэрийн хэлбэрVVд
Гол цагууд Батлах өгVVлбэр(Affirmate) VгVйсгэх өгVVлбэр
(Negative) Асуух өгVVлбэр
(Interrogative) Асууж VгVйсгэх өгVVлбэр
(Interrogative-negative)
Жирийн одоо цаг
(The present indefinite tense) I open
he opens I do not open
he does notopen do I open?
does heopen? do I not open?
does he not open?
Жирийн өнгөрсөн цаг
(The past indefinite tense) I opened I did not open did I open? did I not open?
Одоо төгссөн цаг
(The present perfect tense) I have opened I have notopened have I opened? have I not opened?
Өнгөрөн төгссөн цаг
(The past perfect tense) I had opened I had notopened had I opened? had I not opened?
Жирийн ирээдVй цаг
(The future indefinite tense) I shall open
you will open I should notopen
you will not open shall I open?
shall (will) you open? shall I not open?
shall (will) you notopen?
Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс эс тухайлах ирээдVй цаг
(The future indefinite in the past) I should open
you would open I should notopen
you would notopen should I open?
should (would )youopen? should I not open?
should (would) you notopen?
Жич:
- Хэзээ ч ирээдVй цаг болон өнгөрсний ирээдVй цаг нь when, if, while, as soon as - аар холбогдсон хавсарсан нийлмэл өгVVлбэрт цуг ордоггVй.
Жнь:
I shall go out when I am ready - би бэлэн болохоороо гадагшаа гарна.
he would do it if he could - тэр чаддаг байсан бол VVнийг хийх байсан.

ТУСЛАХ VЙЛ VГС
(Auxiliary verbs)
to have = -тай, тэй
Vйл Vгийн нийлмэл цаг бVтээхэд хэрэглэгддэг : he has come - тэр ирсэн
• to have + тусагдахуун + өнгөрсөн цагт нөхцөлт Vйл Vг бол = - уулна, VVлнэ: I have my hair cut - Би Vсээ тайруулсан.
• to have + заахын т/я + эс тухайлах төлөв (infinitive) бол = -уулах, VVлэх, - лгах, хийлгэх : the teacher will the boys learn by heart - багш хөвгVVдийг цээжлVVлэх болно.
• to have + to -тэй эс тухайлах төлөв (infinitive with to) бол = ёстой : he has much to do - тэр их зVйл хийх ёстой.
• хэрэв to have - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр (гол төлөв got гэсэн Vгээр хVч нэмэгдVVлдэг) бол : have you (got) a new house? Асуух болон VгVйсгэх хэлбэрт to do - ийн тусламжтайгаар өөрчлөн бичиж болдог. Do you have a new house? - Чи ямар нэгэн шинэ байшинтай юу?
to be = байх
• ИдэвхгVй хэв (passive) VVсгэхэд хэрэглэгддэг: the story was told by father - аавын ярьж өгсөн тVVх
• Vргэлжлэх цагийн хэв (progressive form) VVсгэхэд хэрэглэгддэг: it is raining - бороо орж байна.
• to be + to - тэй эс тухайлах төлөв (infinitive with to) бол = тэгэх ёстой (3 дагч этгээдийн хVсэлт буюу хувь тавилангийн эрхээр хийгдэж байгаа илэрхийлнэ) : he was to die in Africa - тэр Африкд Vхэх ёстой байсан.
• to be + идэвхгVй хэвийн эс тухайлах төлөв = -ах ёстой: the lesson is to be finished - хичээлийг дуусгах ёстой.
• to be - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр бол: "To be or not to be" that is the question - "Орших эс орших" нь асуудал.
to do = хийх, Vйлдэх
• Хэрэв өгVVлэхVVн нь жирийн Vйл Vг бол асуух өгVVлбэр зохиоход хэрэглэнэ: do you like it? - танд энэ таалагдаж байна уу?
Асуух өгVVлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do-гийн тусламжтайгаар өөрчлөхгVй:
1. Хэрэв өгVVлэхVVн нь туслах Vйл Vгтэй хамт бол: will he come? - тэр ирэх VV?
2. Хэрэв өгVVлэгдэхVVнээр эхэлсэн асуух өгVVлбэр бол: who knows that? - Хэн VVнийг мэдэх вэ?
гэвч асуух өгVVлбэр нь VгVйсгэсэн хэлбэрт байвал to do -ийг хэрэглэнэ: who does not know that? - Хэн VVнийг мэдэхгVй вэ?
• Жирийн Vйл Vгийг VгVйсгэх хэлбэрт оруулахад хэрэглэнэ: we do not forget it - бид VVнийг мартахгVй
VгVйсгэх хэлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do - гийн тусламжтайгаар өөрчлөхгVй:
1. ямар нэгэн туслах Vйл Vгтэй бол : he cannot swim - тэр сэлж чаддаггVй.
2. not (never, nothing etc.) - ийн тусламжтайгаар VVссэн бусад VгVйсгэх хэлбэрт : you never can tell - та хэзээ ч хэлж чадахгVй. we sow nothing - бид юу ч хараагVй.
3. Хэрэв not нь Vйл Vгийг биш харин асуух өгVVлбэрийг нийтэд нь VгVйсгэж байвал: is she ill? - no I suppose not. Тэр өвчтэй юм уу? VгVй би тэгж бодохгVй байна.
Санамж: Захиран тушаах төлөвийн VгVйсгэх хэлбэр ямагт to do -гээр VVсдэг ба мөн туслах Vйл Vгтэй болto have болон to be -гээр VVсдэг: do not have a look at it? - don't be sorry! - VVнийг хараагVй юу? БVV харамс!
• урьдах (өмнө нь гарсан) жирийн Vйл Vгээ to do -гээр орлуулахдаа дараах тохиолдлуудад хэрэглэгдэнэ:
1. Харицуулсан өгVVлбэрт Vйл Vгийг дахин давтхаас зайлс хийхэд : he knows more then I do. - Тэр надаас илVV мэднэ.
2. Эелдгээр дэмжих, Vйл дэмжихийг хэлэхдээ yes болон no - гээр : Do you listen to the music? Yes, we do. No we do not.
3. Монгол хэлний "би ч бас", "би ч гэсэн", "би ч бас биш", "би ч гэсэн бас биш" - ийг орчуулахад : He reads much - so do I - тэр их уншдаг, би ч гэсэн. She does not read much - nor do we - Тэр их уншдаггVй бид ч мөн адил.
4. Монгол хэлний "Vнэн юм биш VV? Vнэн биз дээ?" гэдгийг баталсан өгVVлбэр болон VгVйсгэсэн асуултандилэрхийлэхэд: You feel better, do not you? - Таны бие сайжирсан, тийм биз дээ?
Мөн VгVйсгэсэн өгVVлбэр болон баталсан асуултанд : he didn't say so, did he? - Тэр тэгж хэлээгVй тийм биз дээ?
гэвч эхний өгVVлбэрт туслах Vйл Vг байгаад дахин давтагдаж байвал : You are not glad, are you? - Та баярлахгVй байна, тийм биздээ?
• мөн жирийн Vйл Vгийн VVргээр (асуух болон VгVйсгэх өгVVлбэрт to do -гийн тусламжтай өөрчилж болдог): He did his best - Тэр чадах бVхнийгээ л хийсэн. How do you do? - Та сайн байна уу?