Notes

İnsanlar benim tanrı konusunda ki görüşümü sorduklarında "ateistim" diyorum, ancak ateizm konusunda ki fikirler kafamda dağınık olduğundan ötürü "neden ateistsin?" veya "ne için ateistsin?" Gibi sorulara cevap vermekte zorlanıyorum hatta öylece kala kalıyorum. Bende bu durumun üstesinden gelmek için neden ateist olduğum konusunda ki dağınık fikirlerimi, derleyip toparlamam gerektiği sonucuna vardım. Dolayısıyla bu yazı, neden ateist olduğum hakkında ve bu konuyla alakalı başka şeyler hakkında ki düşüncelerimin ifadesi olacaktır.

Herşeyden önce, "ateistim" derken neyi kastediyorum yani "ateizm" kavramından ne anlıyorum, bunu ortaya koymalıyım. Ateizm kavramının kökeni İngilizce de, onunda kökeni Antik Yunanca da yatmaktadır. Ateizm kelimesi Antik Yunanca da ki -a, theos, -ism sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur. Theos, "tanrı" manasına gelir. Theos kelimesinin ardına getirilen -ism sözcüğü "cılık" manasına gelir ve birleştirilince teizm, yani "tanrıcılık" manasına gelir. Teizm kavramının önüne getirilen -a ise olumsuzluk ifade eder. Yani ateizm, "tanrısızcılık" gibi bir anlama kavuşur. Dolayısıyla ben, "ateistim" dediğimde "ben tanrısızım" demiş olurum. Çoğu kişi ateizmi tanrısızlıktan ziyade dinsizlik ile eşitler ve öyle anlar. Ancak bu apaçık yanlıştır. Ateist kişi tanrıyı reddettiği için tanrıyı temel alan bütün görüşlerinde aslında çürük olduğundan bahseder. Öteki taraftan, pek çok dinin tanrıyı temel aldığı doğru olsada bu durum bütün dinler için geçerli değildir. Sözgelimi, budizm gibi non-teist bir dine herhangi bir ateistin inanmaması için bir sebep yoktur, çelişki olmaz. Dolayısıyla ateizm dinsizlik ile eşitlenemez. "Ben ateistim" diyen kişi "ben tanrısızım" demiş olur.

Ben, ateistim yani tanrısızım dediğimde ne söylediğim apaçık ortadaymış gibi gözüksede aslında değildir. "Tanrı nedir?" sorusuna cevap vermeden "tanrısızım" dediğimde ne ifade ettiğim belirsiz kalacaktır. Birçok tanrı tanımı vardır. Örneğin, tanrıya tek diyenler, çift diyenler, çok diyenler olduğu kadar tanrı evrendedir ya da evrenin dışındadır diyenlerde vardır. Ayrıca tanrı mutlak güç sahibidir diyenler olduğu kadar kısmi güç sahibidir diyenlerde vardır. O halde ben bu konuda birkaç bir şey söyleyebilmek için temel bir tanım yapmalıyım: tanrı mutlak güç sahibi, herşeyin nedeni olan, kusursuz varlıktır. Bu tanım bana gayet uygun gibi gözüktü. Ancak benim için bir anlam ifade etmiyor. Benim için bir anlam ifade etmesi için tanrı kavramını etik yönünden ele almalıyım. O halde etik bakımından tanrı nedir? Herşeye değer veren, insanlara değer dayatan, neyi yapmaları, neyi yapmamaları gerektiğini belirleyen ve hatta kim olmaları gerektiğini belirleyen bir üstün otoritedir. Tanrı kavramı işte şimdi benim için bir anlam sahibi oldu. Tanrı tanımımı benzetmeyle ortaya koymak istiyorum. Sanırım insan-tanrı ilişkisine en benzer örnek çocuk-ebeveyn ilişkisidir. Nasıl ki çocuk aciz, kendi kendine yetemeyen, ne yapması veya yapmaması gerektiğini bilmeyen bir varlıksa ve kendisini yönlendirecek, neyin ne olduğunu söyleyecek bir ebeveyne ihtiyaç duyuyor ise aynı şey insan-tanrı ilişkisi içinde geçerlidir. İnsan, hiçbir şey bilmemektedir, ne yapıp ne yapmaması gerektiği konusunda fikri yoktur ve dolayısıyla çocuğun ebeveyne muhtaç olması gibi insanında kendisini yönlendirecek bir üstün otoriteye, bir tanrıya ihtiyacı vardır. Sonuç olarak, ben, tanrısızım dediğimde bana ne yapıp yapmamam gerektiğini, kim olmam gerektiğini belirleyen ve dışarıdan değer dayatan üstün otorite olarak tanrıya sahip olmadığım, inanmadığım manasına gelir.

Tanrısızlığın ve tanrının tanımını yaptıktan ve bu kadar söz sarfettikten sonra sanırım asıl soruyu sormanın vakti gelmiştir: neden tanrısızım? Tanrının, çocuk-ebeveyn ilişkisinde ki manevi ebeveyn rolünü oynadığını yukarıda söylemiştim. Ancak şunu açıkça ortaya koymalıyım ki ben kendi kendime yeten bir insanım. Kendi kendime yeten derken, kendim bir irade sahibiyim, ne yapıp ne yapmamam gerektiğini bizzat ben belirliyorum. Ayrıca hayatıma, şuna veya buna anlam katanda benim ve değer katanda benim, bana değer dayatılmasına ihtiyacım yok çünkü manevi olarak aciz bir yaratık değilim. Yineliyorum, kendi kendime yeten bir varlığım dolayısıyla "çocuk" değilim ve bir "ebeveyne" yani tanrıya ihtiyaç duymuyorum. Tanrıya inanmaya ihtiyacım yoksa neden inanayım ki? Buna yükselecek itiraz şöyle olabilir: "Sen ister inan ister inanma, ister ihtiyaç duy istersende duyma, yinede tanrı vardır! Bu konunun senin özel hayatıyla alakası yoktur, tanrı vardır." Bu itirazın tıpa tıp aynısıyla kimbilir kaç defa karşılaştım. Bundan ötürü bu itiraza cevap verme konusunda bıkkınlı sahibiyim. Ancak yinede cevap verilmeli ve cevabım şudur: Tanrı varsa bile bilinemez ve dolayısıyla varolduğuna yönelik iddialar kanıtlanamaz! Şöyle ki, tanrı varsa doğrudan veya dolaylı yoldan deney ve gözlemin nesnesi değildir, bundan ötürü tanrı varsa bile bilinemez. Bunu açmak gereklidir. Mesela, "doğrudan veya dolaylı yoldan deney ve gözlemin nesnesi" ne demektir? Aslında çok açık. Biz bir şeyin varolup varolmadığını bilmek için doğrudan ve dolaylı yoldan deney ve gözleme başvururuz. Dolayısıyla, deney ve gözlemin nesnesi olmayan yani olgusal olmayan bir şeyin varlığını da bilemeyiz. Peki bunun tanrıyla alakası nedir? Tanrı, anlamı gereği kusursuz olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla olgusal değildir. Öyle ki, zamana ve mekana dahil olan bir şey kusursuz olamaz. Çünkü, zamana ve mekana dahil olan bir varlık zaman ve mekan tarafından kısıtlanmıştır. Kısıtlanmışlıkta kusursuz bir varoluşa ait olamaz. Öteki taraftan zamana dahil olan bir şey eskimektedir de. Dolayısıyla zamana dahil olan bir şeyde kusursuz olamaz. O halde, tanrı anlamı gereği kusursuz ise, zamana ve mekana dahil değildir dolayısıyla olgusal değildir. Olgusal olmayan bir şeyin varolduğu bilinemeyeceğinden ötürü varmış gibi kabul edip ne olduğu hakkında tartışmak anlamsızdır. Öteki taraftan, madem ki tanrı varsa dahi tanrı kelimesinin anlamı gereği bilinemez, o halde tanrı anlayışları nereden çıkmıştır? Aslında sorunun cevabı basit: insan tarafından yaratılmıştır. İnsanlar madem ki olgusal olan şeyleri bilebiliyor, o halde olgusallığı bulunmayan düşünceler insan zekası tarafından kurgulanmıştır. Ne demiş atalarımız? "Sağır duymaz, uydurur". Biz insanlık olarak sözkonusu olgusal olmayan bir konu ise bu konuda "sağırızdır" ve dolayısıyla bu konuda söylediğimiz her şey ne kadar gerçekçi gözükürse gözüksün aslında bizim tarafımızdan kurgulanmıştır.