Notes

Modal Verbs (Modal feiller)
Modal Feillər hərəkəti ifadə etmirlər və onlar cümlədə əsasən`to`suz məsdər formalı feillər ilə ilə işlədilərək həmin feillərın mümkünlüyünü,vacibliyini,qətiliyini və s. İfadə edirlər. Modal feillərin xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
--Modal feillər cümlədə tək işlənmir və əsas feil ilə birlikdə olur. Modal feil +feil(to suz məsdərdə) Ex-İ can go
(To be able to have to had to ought to to be to istisnadır) Ex-İ have to go

-- Modal feillər sual və inkar formalarını köməkçi feillər(dodoesdid) ilə deyil ozləri yaradır.
(have to has to had to istisnadır) Ex-he had to sleep.- did he have to sleep? - he didn`t have to sleep )

-- Modal feillər mübtəda 3-cü şəxsin təki olanda `s``es` qəbul etmirlər. Ex-He cans swim

CAN COULD
Bilmək bacarmaq mənasını verir və Xahişicazə bildirəndə işlədilir. Özündən sonra `to` suz məsdər forması gəlir:
Can 2 zamanda işlədilir: 1) İndiki-can 2)Keçmiş-could . Hər 2 zaman da sual və inkarı özü yaradır.
Ex-İ cancould write - can could I write? - I can not(cann`t) could not(couldn`t) write
-- Can nəyisə təklif edərkən işlədilr. Ex-Can İ help you? (sənə kömək edə bilərəm)
--- Can gələcəyə aid hərəkətləri bildirə bilər. Ex-İ can do my homework tomorrow (ev tapşırığmı sabah edə bilərəm)
--- Could can-in həm keçmiş zaman forması kmi həmdə daha nəzakətli xahiş etmək məqsədi ilə indiki və gələcək
zamanlarda işlədilə bilər. Ex-I could do it yesterday(dünən edə bilərdim) ---keçmişdə
Ex-Could İ use your pen? (qələmindən istifadə edə bilərəm)—indikidə

TO BE ABLE TO
Bilmək bacarmaq mənasını verir ( `can` modal feilinin sinonimidir). Aşağıdakı xüsusiyyətləri var:
1)Aşağıdakı zamanlarda işlədilir: Indiki---amisare able to Keçmiş-was were able to Gələcək-shall bewill be able to
İndiki bitmiş-havehas been able to Keçmiş bitmiş—had been able to
2) Şəxsə gorə dəyişir: I am able to they are able tohe is able to – I was able tothey were able to- I shall be able to goyou will be able to
3) Sual və inkarı to be-nin formaları ilə düzəlir. Sualda- to be`- nin formaları(amisarewaswerewillshall)
mübtədadan əvvələ, inkarda-- `to be`-nin formalarından sonra `not` işlədilir.
Ex-is he able to win?(indiki) - Was he able to win? (keçmiş) – will he be able to win? (gələcək) ---Sual
Ex- he is not(isn`t) able to win – he was not(wasn`t) able to win – he will not(won`t) be able to swim----Inkar

MAY MİGHT
İcazəxahiş bildirəndə, qadağan etməni ifadə etdikdə, ehtimalgüman mənalarında işlədilir.
Ex-May İ come in?(içəri gələ bilərəm)—icazə Ex-You may not(mayn`t) smoke here(burda siqaret çəkə bilməzsən)--qadağa
--Ehtimalgüman mənasında hərəkət indiki və gələcək zamana aid edilə bilər.
Ex-He may come any minute now(O indi istənilən dəqiqə gələ bilər) Ex-he may come tomorrow( O ola bilsin sabah gəlsin)
-- may might şəxsə gərə dəyişmir və sual və inkar formalarını özü yaradır
--May 2 zamanda işlədilir: Indiki—may keçmiş-might . Ex-He might know her address ( o ola bilsin onun ünvanını bilirdi)
--Might ehtimalgüman mənasında indiki zamana da aid edilə bilər. Ex-He might come tonight(bu gecə ola bilsin ki o gəlsin)
--May davamedicidə işlənir(əgər hərəkət danışıq anındadırsa). Ex-He is in his room.He may be reading ( O otaqdadır.olabilsinki oxuyur)

MUST
---Qətilikvaciblik bildirir və maliməli kimi tərcümə olunur.Şəxsə görə dəyişmir və yalnız indiki zamanı var.
-- Sual və inkar formasını must özü yaradır. Ex İ must tell(nəqli)—must İ tell?(sual) ---I must not(mustn`t) tell(inkar)
--Gələcəkdə probably to be likely(ehtimal olunur ki) to be unlikely(ehtimal olumur-çətinki) modal sözləri
`must` modal feilinin əvəzinə işlədilir. Ex-İt is likely to rain towards evening (yəqinki axşama doğru yağacaq)

SHOULD OUGHT TO
---Should ought to modal feilləri əsasən məsləhət xarakterli cümlələrdə işlədilir və `gərək``gərək ki`malıməli
kimi tərcümə edilir. Ex-You should not(shouldn`t) smoke so much (sən gərək belə çox siqaret çəkməyəsən)
--- Bu modal feillər şəxsə görə dəyişmir və yalnız indik zamanı var və hərəkət əsasən indiki və gələcəyə aid edilir. Sual və inkar formalarını özləri yaradır. Ex-Should İ consult a doctor? = Ought I to consult a doctor? (həkimə müraciət etməliyəm?)








HAVE TOHAS TO HAD TO
-- Malıməli kimi tərcümə edilir və `must` modal feilinə bərabərdir. Must-dan aşağıdakı fərqləri var :
-- 1)Şəxsə görə dəyişir. Iyouwetheycəm isim+have to- hesheittək isim + has to - bütün şəxslərisimlər+had to
2) Sual və inkarda köməkçi feillər(dodoesdid) vasitəsilə düzəlir:
Do+ Iyouwetheycəm isim + have to go? --- Iyouwetheycəm isim + do not+have to go. Does+ hesheittək isim+have to go? --- hesheittək isim + does not have to go.
Did +bütün şəxslərisimlər+have to go? --- bütün şəxslərisimlər+did not +have to go
3) Have to modal feili indiki(have tohas to) keçmiş (had to) Gələcək (shallwill have to) zamanlarda olur.

HAD BETTER
`Yaxşı olardı` kimi tərcümə edilir.Şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişmir və zamanlarda işlədilmir.Had better-dən sonra to-suz məsdər işlədilir.Təsdiq-had better+Feil(to-suz məsdər) İnkar-Had better+not+Feil(to-suz məsdər)
Ex-Wou had better go home now (yaxşı olardı ki,biz indi evə gedək) Ex-You had better not to play this game

Need dare
Need (ehtiyacı olmaq) Dare(cürət etməkcəsarəti olmaq).Hər ikisi 2-li xarakterə malikdir.Həm modal feil kimi
həm də əsas feil kimi işlədilir. Need və dare modal feil kimi aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir.
a) özündən sonra yalnız `to`suz məsdər(verb1) formasında olan feil gəlir və feil yalnız indiki zamanda olur
Ex-I need hurry(tələsməliyəm) Ex-I dare say (deməyə cürət edərəm)
b) Şəxsə görə dəyişmir və Mübtada 3-cü şəxsin təki olduqda ses qəbul etmir.
3) inkar və sual formalar köməkçi feillərlə(dodoesdid) deyil, özləri düzəldir. Ex-Need İ go?-I needn`t go
Ex-How dare you say it?- I daren`t tell him
---Need və dare əsas feil kimi aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir.
a) Özündən sonra `to`ilə işlənən məsdər gəlir və bütün zamanlarda işlədilə bilir.
Ex-I needed to hear this song Ex-Nobody dares to ask him about it Ex-he will need to leave
b) Mübtada 3-cü şəxsin təki olduqda `ses` qəbul edir. Ex-She dares to say what she thinks(O fikrləşdiyini deməyə cürət edir)
c) inkar və sual formalar köməkçi feillərlə(dodoesdid) düzəlir. Ex- Ex-She didn`t dare to open the door

QEYD: Bəzi Modal feillərdən sonra təkcə `to`suz məsdər formasinda(verb1) olan feil deyil indiki bitmiş forma-da gələ bilər.
cancould have+V3 , maymight have+V3, must have+V3, needn`t have+V3, ought to have+V3
Ex-he walked past me without speaking .He can`t have seen me (O danışmadan yanımdan keçdi.Məni görməmiş ola bilməz)
Ex-İ have lost my pen.İ must have dropped it somewhere(qələmimi itirmişəm.Hardasa düşürmüş olmalıyam)

Modallarda qısa təsdiqləyici cavablar
Modallarla verilən suallara qısa cavablar modal-ın özu vasitəsi ilə verilir(have tohas tohad to istisnadır).
YesNo+Mübtada(adlıq halda əvəzlik vəya isim)+modal feil Ex:- Can you lend me money? – yes,I can no,I can`t
Ex: -Do you have to get up early? –Yes,I do No,I don`t Ex: -Did you have to pay much money? –Yes,I did No,I didn`t
Ex: - Shall I go? -No, you needn`t Ex:-Will you come to the party? –Yes,we might

QEYD: `Need` feili verilən suallara təsdiq cavab `must` ilə verilir. Ex:-Need I go there at once? –Yes,you must
`Must` ilə verilən suallara inkar cavab isə `needn`t` ilə verilir. Ex: Must I go there at once?-No,you needn`t

Qeyd: amisare able to -2 cür qısa cavabını vermək olur. 1) Yes,he isNo,he isn`t - 2) Yes,I can No,I can`t
Waswere able to - 2 cür qısa cavabını vermək olur 1) Yes,he was No,he wasn`t - 2)Yes,he could No he couldn`t

Ex: -Were you able to go to the party? - No,I couldn`t No, I wasn`t