Notes

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)
* Kurulduğu tarih kesin olarak bilinmemekle birlikte bilinen İLK TÜRK DEVLETİ’dir.
* Bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman)’dır.
* Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ’ni yaptılar.
* Teoman’dan sonra yerine oğlu METE HAN döneminde Asya Hun Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
* METE HAN zamanında ordu 10’lu sistemle teşkilatlandırıldı. Bu teşkilat zamanla tüm dünya orduları tarafından taklit edildi.
NOT: Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
* Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı.
* Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldı.


Avrupa Hun Devleti Hakkında Bilgi

Avrupa"da kurulan ilk Türk devletidir.
Balamir öncülüğünde kurulmuş fakat en ünlü hükümdarı Atila"dır.
Atilla önce Doğu Roma üzerine sefere çıkmıştır.
Margus ve Anatollus antlaşmalarıyla Doğu Roma"yı vergiye bağlamıştır.
Batı Roma üzerine Galya seferini yapıp, Roma"yı kuşatmıştır.
Fakat Papa 2. Leon"un ricası üzerine kısaltmayı kaldırmış ve vergiye bağlamıştır.
Atilla"nın ölümü ile devlet yıkılmıştır.
En önemli destanı Atilla Destanı"dır.
Anadolu"ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından yapılmıştır.
Avrupa hunlarının batıya gelmeleri bir kısmının hristiyanlaşmasına ve milli benliklerini kaybetmelerine neden olmuştur.

(552 – 630) GÖKTÜRKLER
-MERKEZİ: Ötüken
-İLK HÜKÜMDARI: Bumin Kağan.
-Türk adı ile kurulmuş ilk Türk devleti Göktürklerdir.
-552’de Bumin Han önderliğinde Ötigen’de kuruldu
-Bumin Kağan Orta Asya’daki bütün Türk boylarını egemenliği altında topladı.
-Kardeşi İstemi‘yi Batı ülkelerine "yabgu" olarak atadı.
-İstemi Yağbu, Sasaniler’le anlaşarak Ak hunları yıktı ve İpek yolunu denetime aldı.
-Batı Türkistan hızla Türkleştirilmiştir.
-Asya da kurulan ikinci büyük Türk devletidir.
-Tarihte bütün Türklerin tek bir bayrak altında toplandıkları ikinci dönem Göktürkler dönemidir.
-Millet ve devlet bilinci gelişmiştir. Doğu Roma’ya resmi heyet gönderilmiştir.
-Bumin Kağan ölünce yerine oğlu Murat Kağan Hükümdar oldu.
-Murat kağan, devleti İstemi Yabgu ile birlikte yönetti.
-İstemi Yabgu; bu defa Sasanilere karşı BİZANS (bilgi yelpazesi.net) ile işbirliği yaparak, Sasani devletinin zayıflamasını sağladı.
-Göktürk-Bizans işbirliğinin Sasanileri zayıflatması, Hz. Ömer Devrinde İslam Ordularının Sasanileri yenmesini kolaylaştırmıştır.
-Bu dönemde İpek Yolu, Türklerin denetimine girdi.
-Türkler, Çin’e üstünlüklerinin kabul ettirdiler.
-Devlet 582 yılında önce Doğu Göktürk Devleti ve Batı Göktürk Devleti olmak üzere ikiye ayrıldı. Ayrılıştan bir süre önce Doğu Göktürk Devleti 630 yılında Çin egemenliğine girdi.
-658 yılında Batı Göktürk Devleti de Çin egemenliğine girdi.

UYGURLAR
Kurucuları Kutluk Bilge Kül Kağan dır.
®Orhun ve Selenge Nehirleri arasında yaşadılar.
®Basmil ve Karluklarla birleşerek 2.Göktürkleri yıktılar.
®Başkent Ötüken ardından Ordu Balıg olmuştur.
®En parlak dönem Moyen-Çur dönemidir.
®Yerleşik hayata geçen ilk Türk Devletidir.
®18 harfli Uygur Alfabesini kullandılar.
®İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılarla savaştılar. Çünkü Karahanlılar İslamı’ı, Uygurlar ise Budizm’i yaymak istiyordu.
®Moğolların Türkleşmesinde önemli rol oynadılar.

Karahanlıların Özellikleri
-Bilge kül kadir han

1)Orta-Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
2)Türkçe’ye önem vermişler ve resmi dil olarak kullanmışlardır. Alfabeleri Uygurca’dır
3)Türk dilini ve kültürünü devam ettiren Karahanlılar ilk Türk - İslâm eserlerini ortaya koymuşlardır.En önemli eserleri, Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmut’un Divan’ı Lügati’t Türk adlı eserleridir.
4)Türk – İslâm tarihinde ilk medreseleri kurarak eğitime önem vermişlerdir.
5)Türk tarihinde “ Ribat” adıyla ilk kervansarayları kurarak ticareti geliştirmişlerdir.
6)Devleti oluşturan boylar iç işlerinde serbest olduğundan, devlet konfederatif bir özellik göstermiştir.
7)Kadılık, muhtesiplik (din kurallarına göre esnafı denetleyen, belediye hizmetleri ve güvenlik işlerine bakardı) ve cihat konularında İslam müesseselerini benimsediler.
8)Hakimiyet anlayışı,saray teşkilatı, merkez ve taşra teşkilatı ile askeri teşkilatta Türk özelliklerini korudular.
9)Ordu ise; Saray muhafızları (Kapıkulu ve Hassa), Eyalet askerleri ve Türk boylardan savaşa katılanlardan oluşmaktadır
10)Karahanlı Devleti, Türk tarihinde tam manasıyla köprü bir devletti. Hem Türklerin İslâmiyet’e geçişlerinde, hem de Türklerin Ön Asya'ya gelişlerinde köprü vazifesi görmüştü.
11)Karahanlılar’ın başkentlerine Ordu denilirdi
12)Hükümdarlar, kendilerine hükmetme yetkisinin tanrı tarafından verildiğine inanmışlardı.


Gazneliler (963–1180)

Samanoğulları Devleti’nin Gazne şehri valisi Alp­ Tekin tarafından kurulmuştur.
Hükümdar Sebük Tekin zamanında Samanoğul­la­rından ayrılıp tamamen bağımsız olmuşlardır.
En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan’a 17 sefer yapmış, kuzey bölümlerine İslamiyet’in girmesini sağlamıştır.
Selçuklularla yaptıkları Nesa (1035), Serahs (1038), Dandanakan (1040) savaşlarını kaybettiler.
Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklu egmenliğine girdiler.
İdari ve askeri güç Türklerdi. Türkler nüfus olarak azınlıkta idi. Nüfus olarak Afganlılar ve İranlılar çoğun­lukta idi.
Devletin resmi dili Arapça ve Farsçaydı.
Gazne ordusunda merkezi gücü oluşturan Gu­lâmlar denilen askerler devşirme usulüyle yetiştiril­miştir. Bunlar devletten maaş alırlardı.
Sanatta İran ve Hint tesirlerinin altında kalmışlar­dır.
Büyük Selçuklu Devleti yıkılınca Afganlılar (Gurlar) isyan ederek bu devlete son vermişlerdir.

Harzemşahlar (1097–1231)

Harzem yöresi, Aral Gölü ile Hazar denizi ara­sında kalan yerdir. Burada yaşayanlara Harzemşahlar denilmiştir.
Harzemi yöneten Atsız adlı Türk beyi, Büyük Sel­çukluların zayıflamasından yararlanarak bağımsızlık ha­reketini başattı.
Sultan Sencer’in Oğuzlara esir düşmesinden sonra Atsız bağımsızlığını ilan etti.
Harzemliler zamanında İran’ı, Horasan’ı ve Afga­nistan’ı alarak Cengiz İmparatorluğuna sınır oldular.
Harzemliler Cengiz Han’ın gönderdiği dostluk ker­vanını casuslukla suçlayarak imha edince, Moğol-Har­zem savaşları başladı.
Cengiz Han’ın başlattığı sa­vaş­larla Harzemliler yıkılış sürecine girdi.
Moğol istilası sonucu Harzem yöneticiler bir kısım halkla birlikte Kafkasya’ya ve Doğu Anadolu’ya çekilmek zorunda kaldı.
Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alaaddin Keykubat, Harzemlilere Moğollara karşı bir ittifak kurul­masını önerdi. Harzemliler bunu reddede­rek Doğu Ana­dolu’yu almaya çalıştılar. Bu durum Yassı Çimen Sa­vaşı’na neden oldu.
Harzemliler, Yassı Çimen Savaşı’nda yenildi (1230) ve tarihten silindi

BÜYÜK TİMUR İMP

-Timur tarafından 1335 yılında Semerkant merkez olmak üzere kuruldu.
-1401 yılında Karakoyunlu Devleti'nin topraklarının büyük bir kısmını ele geçirdi.
-Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf'un Osmanlı Devleti'ne sığınması üzerine Anadolu'ya girdi.
-1402 yılında Çubuk Ovası'nda Osmanlı Devleti ile Ankara Savaşı'nı yaptı ve Yıldırım Bayezıt'ı yendi.
-Timur'un ölümünden sonra (bilgi yelpazesi.net) devlet parçalandı.
UYARI: Bu dönem, ticaret ve bilimde özenli gelişmelerin olduğu bir dönemdir. Astronomi alalında Uluğ Bey, Edebiyat alanında Ali Şir Nevai ve Matematik alanında Ali Kuşçu gibi ünlü isimler yetişti.



(1526-1858)
BABÜR
-Timur hanedanından olan ve Türkçe yazdığı "Vekayi Babürname" eseriyle ün salan Zahirüddin Babür, Hindistan'a giderek Türk-Hint (Babür) İmparatorluğu'nu kurdu.
-Onun ölümünden sonra hükümdar olan oğulları Humayun ve Ekber zamanlarında Devlet daha da gelişti ve Hindistan yarımadasının büyük bir kısmı tek idare altında birleştirildi.
-Şah-cihan adıyla hükümdar olan Hürrem devrinde,siyaset ve sanat alanlarında en parlak devir yaşandı.
-Agra'da dünyanın en güzel mimari eseri sayılan ünlü Tac Mahal inşa edildi. Osmanlı Devleti'nden de eserin inşası için mimarlar gönderildi.
-Osmanlı Devleti ile kurulan bu iyi (bilgi yelpazesi.net) münasebetler, yerine geçen oğlu I. Alemgir zamanında da devam etti.
-Hint sularında ve Basra Körfezi'nde Portekizliler ile mücadele eden Osmanlıların Basra valilerine sığınma hakkı tanındı.
-I. Alemgir'in ölümünden sonra başlayan iç karışıklıklar II. Bahadır Şah zamanına kadar sürdü.
-1857'de çıkan bir isyanı bastıran İngilizler, Hindistan'ı İngiltere'ye bağladılar ve Kraliçe Victoria Hindistan İmparatoriçesi ilan edildi.


Altın Orda Devleti (1227 -1502)
Kurucusu: Batu Han

Hakimiyet Alanı: Karadeniz’in kuzeyi

İslamiyeti Kabulü: Berke han zamanında İslamiyet yayılmış, Özbek Han zamanında resmi din olmuştur.

Altın Orda Devleti’nin Yıkılmasının Türk Tarihi Açısından Önemi

Altın Orda Devleti’nin Timur tarafından yıkılması Rusların işine yaramış, Ruslar önlerindeki en büyük engel olan Altın Orda Devleti’nin ortadan kalklmasıyla giderek güçlenmişlerdir.

Altın Orda Devleti’nin Yıkılmasından Sonra Kurulan Hanlıklar:

Kazan Hanlığı, Kırım Hanlığı, Astrahan Hanlığı, Nogay Hanlığı, Sibir Hanlığı

NOT: Altın Orda Devleti egemenliği altındaki Kıpçaklar tarafından Türkleştirilmiştir.