Notes

1903 senesi sonbaharında yağmurlu bir gecede, Aydın’ın Nazilli kazasına yakın Kuyucak köyünü eşkıyalar basar ve bir karı kocayı öldürürler. Kaymakam Selahattin Bey, yanına doktor ve jandarmaları alarak olay yerine gider. Eve girdiklerinde yatağın üzerinde kanlar içinde iki ceset görürler. Odanın kenarında diz çöküp oturan ve kendilerine bakan küçük bir çocuk olduğunu fark ederler.
Kaymakam Selahattin Bey, Yusuf adındaki bu çocukla konuşmaya başlar. Yusuf, annesine saldıran eşkıyalardan biriyle boğuşurken sağ elinin başparmağı kesilmiştir. Bunu fark eden doktor, çocuğun kopuk parmağını tamamen keser. Yusuf olaydan hemen sonra koşup jandarmaya haber vermiş, kanlar içinde yatan anne babasının üzerine yorgan örtmüş, korkusuz bir şekilde başlarında beklemiştir.

Selahattin Bey, Yusuf’un gidecek bir yeri olmadığını öğrenince ona acır, başından böylesi acı bir olay geçen küçük bir çocuğu ortada bırakmaya gönlü razı gelmez. “Benimle gel… Benim yanımda kal. Ben seni baban gibi severim, olmaz mı?.. Benim oğlum ol. Benim hiç erkek çocuğum yok!” (s.17) Kaymakamın karısı Şahinde Hanım, köylü piçi olarak gördüğü küçük Yusuf’un eve getirilmesinden memnun değildir, fakat kocasına karşı gelemez. Şahinde Hanım, kocasından on beş yaş küçüktür. Kişilik yönünden ayrı dünyaların insanıdırlar. Evlilik yaşamında hayal kırıklığına uğrayan Selahattin Bey, kendisini içkiye vermiştir. Selahattin Bey’in Muazzez adında küçük bir kızı vardır. Yusuf kendisine gösterilen soğuk davranışlara aldırış etmez. Şahinde Hanım’ın kocasına karşı sinirli tavırlarını gören, saygısız sözlerini duyan Yusuf hayrete düşer. Küçük kıza kanı kaynar, onunla oyunlar oynar.

Kaymakam Selahattin Bey’in Edremit’e tayini çıkar. Yusuf on yaşındadır, okula başlar. Büyük bir hevesle okula başlayan Yusuf, okuldan çabuk sıkılır. Yusuf’un okumada gözü olmadığını gören Şahinde Hanım, bu çocuğun ileride bir baş belası olacağını söyler. Kocasını, kızını da yanına alıp evi terk etmekle tehdit eder. Kaymakam, karısının dırdırlarına kulak asmaz, gitmek isteyene kapının açık olduğunu söyler. Serbestliği seven Yusuf, şehir yaşamına ayak uydurmakta zorlanır.

Yusuf, okumayı öğrendikten sonra okulu bırakır. Selahattin Bey’in bu duruma canı çok sıkılır, Yusuf’un iyi bir eğitim almasını ister, ancak işi oluruna bırakır. Yusuf, okumanın boş bir uğraş olduğuna inanmaktadır. “Hocanın bildiği birisinin işine yarasa, kendi işine yarardı. Sen bile okudun bildin de ne oldun sanki? Benim babam bir şeycikler bilmezdi ama, evinde sözü senden çok geçerdi… Şu Şahinde anam sabahacak envek (ahmak) gibi dırlanır durur da bir yolunu bulup onu bile susturamazsın; ne edeyim ben senin okumanı?” (s.24) Selahattin Bey’in aksine Şahinde Hanım, Yusuf’un okula gitmemesinden şikâyetçi değildir; kızı Muazzez’i istediği zaman Yusuf’a bırakıp gönlünce gezebilmektedir.

Yusuf yaşadığı şehre kendisini yabancı hisseder. Bir gün sokak kavgasında kendisiyle alay eden bir çocuğu yumrukla yere serer, çocuğun ağzı yüzü kan içinde kalır. Bu olaydan sonra mahallenin çocukları Yusuf’tan çekinirler. Bakkal Şerif Efendi’nin oğlu Ali, Yusuf’un yakın arkadaşıdır.

Yusuf, kız kardeşi Muazzez ile yakından ilgilenir. Şımarık bir kız olan Muazzez, Yusuf’un sözünden çıkmaz, anne babasından çok ağabeyi Yusuf’u sever. Şahinde Hanım sürekli olarak gezmelerde eğlencelerdedir. Selahattin Bey ise gündüz hükümet işleri, gece de rakı meclisleri yüzünden eve geç saatlerde gelir, bazen haftalarca kızını görmediği olur.


Birbirine benzeyen seneler ağır ağır geçer. Edremit’e geleli altı yıl olmuştur. Yusuf on altı, Muazzez ise on yaşındadır. Yusuf, Selahattin Bey’in Cennetayağı denilen yerde tuttuğu bağda zeytin ağaçlarıyla ilgilenir, işçilerin fakirliğine acır, onlara karşı iyi davranır. Yusuf arkadaşlarına karşı yine soğuktur, ne yaparsa yapsın bir türlü şehirlilere alışamaz, kanı kaynamaz. Aldatılmaya, yalancılığa hiç tahammülü yoktur. Fakir işçilere köpek muamelesi yapılmasını hazmedemez.

Bir bayram günü Yusuf, Muazzez ve Ali gezintiye çıkarlar. Muazzez on üç yaşına gelmiş, güzel bir kız olmuştur. Ali’nin kaçamak bakışları Muazzez’in üzerindedir. Meydanın tam orta yerine salıncaklar kurulmuştur. Ali ile Muazzez salıncağa binerler. Bir süre sonra yanlarındaki salıncağa, Fabrikatör Hilmi Bey’in oğlu Şakir’le arkadaşı İhsan binerler. Şakir, on sekiz yaşında, kasabadaki herkesin kendisinden yaka silktiği, ayyaş, hovarda, ahlâksız bir gençtir. Babasının kazandığı paraları kadınlarla yiyen, sürekli rezalet çıkaran biridir. Şakir sarhoş olduğu için salıncakta binbir güçlükle denge sağlamaya çalışır. Gözlerini Muazzez’e diker, bakışlarıyla genç kızı rahatsız eder. Bir ara başındaki oyalı yemeniyi çıkarıp yanı başında sallanan Muazzez’in üzerine atar. Muazzez çok korkar. Bunu gören Yusuf, kız kardeşi ile Ali’yi gönderir. Salıncaktan indikten sonra güçlükle ayakta durmaya çalışan Şakir’in üzerine yürür. Şakir tam silahını çekecekken Yusuf’un güçlü yumruğu Şakir’in suratında patlar. Yusuf yere düşen Şakir’e iki de tekme atar. Şakir, yaptığı terbiyesizliğin bedelini pahalıya öder. Bu sırada Hacı Etem gelir, Şakir’i sakinleştirmeye çalışır. Hacı Etem, kasabanın kabadayısıdır. Aynı zamanda Şakir’in koruyucusu ve en yakın arkadaşıdır. Fabrikatör Hilmi Bey’in hizmetinde çalışır. Hilmi Bey’in zenginliği sayesinde, her türlü kanunsuz ve pis işleri kılıfına uydururlar.

Yusuf zeytinlikte çalışırken, daha önce Hilmi Beylerin hizmetinde olan bir kadın, on iki yaşındaki kızıyla gelip kendisinden iş ister. Kocasının kendisini terk ettiğini, aç ve çaresiz bir halde ortada kaldıklarını söyler, yardım ister. Yusuf, kadının durumuna acır, zeytinlikte çalışmalarına izin verir. Bir akşam Yusuf, kadınla birlikte gider, bakkaldan pirinç ve yağ alır. Kadının kızıyla birlikte kaldığı eve giderler. Kadın başlarından geçen acı ve talihsiz olayları bir bir anlatır. Birkaç gün önce Hilmi Beylere temizliğe giden kızı Kübra’ya, Şakir Bey’in tecavüz ettiğini söyler. Bu olaydan sonra kadıncağız, kızını alıp Yusuf’un zeytinliğine gelmiştir. Kadın başlarından geçen kötü olayları anlatırken kapı çalınır. Hacı Etem içeriye girer. Kadın öfkeyle, Şakir Bey’in yaptığı rezilliği tüm kasabaya anlatacağını söyleyerek Hacı Etem’in üzerine yürür, bağırıp çağırır. Hacı Etem, kadına şiddetli bir tokat yapıştırır. Tam bu sırada Yusuf, Hacı Etem’in boğazından yakalar, yumruğunu vurmak üzere elini kaldırır. Fakat Hacı Etem, bıçağını Yusuf’a saplar, Yusuf yere yıkılır.

Şakir, salıncak olayından sonra Muazzez’e göz koymuştur. Yusuf’un kız kardeşini elde ederek ona olan hıncını çıkaracaktır. Kaymakam Selahattin Bey’in, kızını Şakir gibi bir serseriye asla vermeyeceğini düşünen Hilmi Bey, kaymakama bir tuzak kurar. Bir gece içki meclisinde Selahattin Bey’e kumar oynaması için ısrar ederler. Kumar masasında oyun kızıştıkça kızışır. Hilmi Bey, kaymakama sürekli olarak borç verir. Selahattin Bey, kumar masasından ancak sabaha karşı kalkabilir. Selahattin Bey’in borcu, 320 liradır. Bu borcu, kaymakamın üç-beş senede dahi ödemesi mümkün değildir.