Notes

---2. ÖYKÜLEYİCİ (ANLATMAYA BAĞLI) EDEBÎ METİNLER (Masal/Fabl, Destan, Mesnevi, Hikâye,
Roman vb.)

**A.2. 1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle
tahmin etmesi ve tahminini kaynaklardan yararlanarak kontrol etmesi sağlanır.

**A.2. 5. Metnin olay örgüsünü belirler.
Öyküleyici metinlerde olayların birbirleriyle ilişkisi ve sıralanışı (kurgulanması) üzerinde durulur.

**A.2. 7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.
*a. Öyküleyici metinlerde kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişki, olayların
gelişiminde zaman ve mekânın işlevi vb. belirlenir.
*b. Metnin kurgu zamanı ile -varsa- içeriğin bir tarihsel zamanla/dönemle ilişkisine değinilir. Örneğin
romancı veya hikâyecinin olayları hangi zaman dilimleri içinde kurguladığı (günün bir saati, aylar,
yıllar, geri dönüş ve ileri gidişler vb.) kurgu zamanını, olayların/konunun Sultan II. Abdülhamit
döneminde geçmesi ise tarihsel zaman/dönem ilişkisini ortaya koyar.

**A.2. 8. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.
*a. Öyküleyici metinlerde anlatıcının özellikleri ile hâkim, kahraman ve gözlemci bakış açılarından
hangisinin kullanıldığı belirlenir.
*b. Seçilen bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğine dikkat çekilir. Anlatıcının yönlendirme yapıp
yapmadığı, olayları yorumlayıp yorumlamadığı, yazarın düşünce veya kişiliğiyle örtüşen bir yansıtıcı
olup olmadığı, taraflı davranıp davranmadığı gibi hususlar değerlendirilir.
*c. Bir metinde birden fazla anlatıcı ve bakış açısı bulunabileceği, anlatıcının değişmesine göre bakış
açısının da değişebileceği vurgulanır.

---4. BİLGİLENDİRİCİ (ÖĞRETİCİ) METİNLER

**A.4. 1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle
tahmin etmesi ve tahminini kaynaklardan yararlanarak kontrol etmesi sağlanır.

**A.4. 2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini belirler.
Metin türlerinin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin,
yayın organlarının ve teknolojinin etkisi üzerinde durulur.

**A.4. 6. Metnin görsel unsurlarla ilişkisini belirler.
Bazı metin türlerinde resim, karikatür, fotoğraf, çizim, grafik, tablo, diyagram, istatistiksel veri gibi
unsurların metin türüyle ilişkisi ve metne katkısı üzerinde durulur.

--**A.4. 7. Metnin üslup özelliklerini belirler.**--
Metinde yazara/metne özgü dil ve anlatım özellikleri belirlenir (Cümle yapıları, deyimler, kelime
kadrosu, söz sanatları, akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususlar dikkate alınır.).

**A.4. 9. Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
Ortaya konulan bilgi, tespit ve yorumlar/görüşler; gerekçe, kanıt, tutarlılık, geçerlilik, doğruluk
açısından değerlendirilir.

**A.4. 10. Metinde yazarın bakış açısını belirler.
a. Bilgilendirici/öğretici metinlerde yazar ile anlatıcının aynı şey olduğu yani edebî (sanatsal/kurgusal)
metinlerden farklı olarak gerçek bir kişi olduğu belirtilir.
b. Yazarın konuya ve okuyucuya yönelik yaklaşımı/tavrı belirlenir. Yazarın konuyu hangi açıdan ele
aldığı yanında, yönlendirme yapıp yapmadığı, taraf olup olmadığı, öznel veya nesnel davranıp
davranmadığı gibi hususların bakış açısına etkide bulunduğu hatırlatılır.

**A.4. 15. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.

--B) YAZMA

**B.6. Metin türüne özgü dil ve anlatım özelliklerine uygun yazar.
a. Türle ilgili okuma kazanımlarında ifade edilen anlatım teknikleri, anlatım biçimleri/türleri
ve düşünceyi geliştirme yollarından uygun olanlarını kullanması sağlanır.
b. Şiirde ahenk unsurlarını, imge ve söz sanatlarını kullanması sağlanır.
c. Metnin türüne göre terim, kavram, deyim, atasözü, ağız özellikleri kullanır.

**B.7. İyi bir anlatımda bulunması gereken özelliklere dikkat ederek yazar.
İyi bir anlatımın açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık gibi özellikler taşıması gerektiği hatırlatılır.

**B.8. Farklı cümle yapılarını ve türlerini kullanır.
Bir yazıda basit, birleşik, sıralı, bağlı, eksiltili, devrik, kurallı cümle; isim cümlesi ve fiil cümlesi
şeklinde farklı cümle yapıları/türlerinin kullanılmasının metne katkısı vurgulanır.

**B.10. Yazdığı metni gözden geçirir.
a. Dil bilgisi, yazım ve noktalama bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
b. Açıklık, duruluk, akıcılık, yalınlık ve kelime tercihleri bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
c. Birimler, paragraflar, bölümler, olay örgüsü/kurgu ve başlık gibi yapı ve şekil unsurları arasındaki
anlam bağlantıları, tutarlılık, denge ve akış bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
ç. Metnin içeriğini ve üslubunu/anlatımını tür özellikleri bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
d. Yazısının okunaklılığını ve sayfa düzenini gözden geçirmesi sağlanır.