Notes

7
Arşı su üstünde iken -hanginizin daha güzel bir ameld
e bulunacağını ortaya çıkarmak için- gökleri ve yeri altı günde yaratan O'dur. Yemin olsun ki; "Ölümden sonra muhakkak diriltileceksiniz" diyecek olsan, kâfirler mutlaka: "Bu ancak apaçık bir sihirdir" derler.

Yüce Allah’ın:

"Gökleri ve yeri altı günde yaratan O'dur" âyetine dair açıklamalar daha önceden el-Arâf Sûresi'nde (7/54. âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır. Yüce Allah'a hamdolsun.

"Arşı su üstünde iken" âyetinde yüce Allah, ve suyun yaratılışının, yerin ve semanın yaratılışından önce olduğunu beyan etmektedir. Ka'b der ki: Allah yeşil bir yakut tanesi yarattı. Heybeliyle ona nazar etti, yüce Allah'ın korkusundan titreyen bir suya dönüştü, İşte -hareketsiz olsa dahi- şu ana kadar suyun titremesinin sebebi budur. Daha sonra yüce Allah rüzgarı halketti ve suyu da rüzgarın sırtına yerleştirdi. Arkasından da arşı suyun üzerine koydu.

Saîd b. Cübeyr'in, İbn Abbâs'dan naklettiğine göre ona yüce Allah'ın:

"Arşı su üstünde İken" âyeti hakkında, peki su neyin üstünde idi? diye sorulunca, o da: Su da rüzgarın üstünde idi, diye cevap vermiştir. Hâkim,el-Müstedrek, II, 341. Benzer ve kısmen diğer rivâyetler ve yerleri için bk. Süyûtî, ed-Durru’ Mensûr, IV. 403-404

Buhârî de İmrân b. Husayn'dan şöyle dediğini rivâyet eder: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)in yanında idim. Yanına Temimoğulları'ndan bir topluluk geldi. Hazret-i Peygamber onlara: "Ey Temimoğulları! Müjdeyi kabul ettiniz" diye buyurdu. Onlar da: Madem bize müjde verdin. Haydi bize ihsanda bulun, dediler ve bunu iki defa tekrarladılar. Bu sefer Yemen halkından bir takım kimseler girdi, Hazret-i Peygamber onlara da: "Ey Yemen halkı! madem Temimogulları onu kabul etmediler. O halde sîzler müjdeye karşılık verin (onu kabul edin)" diye buyurdu. Onlar da, kabul ettik. Biz dinde bilgi sahibi olmak (tetakkuh) için geldik ve sana bu işin önceki halini sormaya geldik. Hazret-i Peygamber şöyle buyurdu: "Allah vardı, O'ndan başka hiçbir şey yoktu. Arş'ı da su üstünde idi. Daha sonra gökleri ve yeri yarattı ve Zikirde (Levh-i Mahfuz'da) herşeyi yazdı." Daha sonra yanıma bir adam gelip şöyle dedi: Ey İmrân! Haydi dişi devene yetiş, çünkü o çekip, gitti. Ben de devemi yakalamak üzere çıktım, baktığımda âdeta seraba karışmış gibiydi. Allah'a yemin ederim, devemin kaybolup gitmesini ve yerimden kalkmamış olmayı çok arzu ederdim. Buhâri, Bedu’l-Halk I, Tevhîd 22; Müsned, IV, 431-432: Yemenlilerin sorularına kadar Buhâri, Meğâzî 67, 74: Tirmizî, Menâkıb 73; Müsned, IV, 426, 433, 136.

"Hanginizin daha güzel bir amelde bulunacağını ortaya çıkarmak için" âyeti şu demektir: Allah bunu kudretinin kemaline, öldükten sonra dirilişe delil getirmek ve gereken şekilde ibret almak suretiyle kullarım denemek için yaratmıştır.

Katâde der ki: "Hanginizin daha güzel bir amelde bulunacağını ortaya çıkarmak için" âyeti, hanginizin aklının daha mükemmel olduğunu ortaya çıkarmak için, demektir. el-Hasen ve Süfyan-ı Sevrî derler ki: Hanginiz dünyada daha zahid (dünyaya daha az rağbet eden)dir diye...

Nakledildiğine göre Hazret-i Îsa uyuyan bir adamın yanından geçmiş ve ona; Ey uyuyan! Kalk da İbadet et, demiş. Adam: Ey Ruhullah! Ben İbadetimi yaptım, diye cevap verince; Hazret-i Îsa ona: İbadet olarak ne yaptın? diye sorunca, bu sefer: Ben dünyayı, dünya ehline bıraktım, diye cevap vermiş. Bu sefer Hazret-i Îsa: Uyu sen âbidleri de geçtin, demiş.

ed-Dahhâk der ki: Hanginizin daha çok şükredeceğini ortaya çıkarmak için... Mukâtil : Hanginizin Allah'tan daha çok korktuğunu, müttakî olduğunu ortaya çıkarmak için... İbn Abbâs: Hanginizin daha çok Allah'a itaat ile amel edeceğini ortaya çıkarmak için... diye açıklamışlardır,

İbn Ömer'den rivâyete göre, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem);

"Hanginizin daha güzel bir amelde bulunacağını..." âyetini okuyup: "Hanginizin aklı daha güzel, Allah’ın haram kıldığı şeylerden daha çok çekinen, Allah'a itaate elini çabuk tutan kim olduğunu ortaya çıkarmak için" diye açıklamıştır. Suyûtı ed-Durru'l-Mensûr, IV, 404. Böylelikle bu husustaki bütün görüşleri de bir arada ifade etmiş olmaktadır. İleride yine bu kabilden açıklamalar yüce Allah’ın izniyle Kehf Sûresi'nde (18/7. âyet, 2. başlıkta) gelecektir. "Ortaya çıkarmak (denemek, ibtilâ.)" in anlamına dair açıklamalar da önceden geçmiş bulunmaktadır.

"Yemin olsun ki: Ölümden sonra muhakkak diriltileceksiniz diyecek olsan" yani Ey Muhammed! Öldükten sonra dirilişe delil getirecek olsan, kâfi der mutlaka,., derler. Eğer sen bunları müşriklere zikredecek olursan hiç şüphesiz onlar da: Bu bir sihirdir, diyeceklerdir.

"Yemin olsun ki... muhakkak sizler... diyecek olsan" âyetindeki; ….. hemzesinin esreli gelmesi "demek" fiilinden sonra geldiğinden dolayıdır. Sîbeveyh bunun üstün okunduğunu da nakletmiştir.

"Kâfirler mutlaka... derler" âyetindeki

"Mutlaka derler" deki (ikinci) "tâm"ın üstün okunması, zamiri bulunmayan mütekaddim bir fiil olduğundan dolayıdır. Bundan sonrafki âyette) ise bu fiilin "lâm"ı ötreli olarak gelecektir, çünkü onda zamir vardır.

"Bir sihir" batıl bir aldanış demektir. Çünkü onlara göre de sihir batıl bir işti. Hamzâ ve el-Kisaî ise; "Bu ancak apaçık bir sihirbazdır" diye okumuşlardır ki burada Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) söz konusu edilmektedir.