Notes

peder bey yaklaşık 30 yıldır ticaretle uğraşır. ben de kendimi bildim bileli ucundan, kıyısından da olsa bu işlerin içindeyim. hayatında ticaretin t'sini görmemiş, maaşlı çalışan bir ailenin çocuğu olan, kendisi de aynı şekilde maaşlı çalışan insanların klavye başında ahkam kesmesi, "doktor maaşı şu kadar, öğretmen maaşı bu kadar ama" diye sallaması tabi ki kolay. isterseniz mevzuyu bir de diğer tarafından değerlendirelim.

olayı söz konusu olan kabzımallıkla değil, her türlü ticareti göz önüne alarak anlatacağım. başlık altında defalarca yazılmış, ama tekrar yazayım. ticaret demek, risk demektir. büyük ticaret, büyük risk demektir. ticaret yapan adamın tüm mal varlığı, tüm geleceği risk altındadır. bana hiç kimse türkiye gibi bir ülkede ticaretin güvenli olduğu mavalını okumasın. ekonomisi bu kadar kırılgan olan, bu ekonomiyi yöneten politikaları tamamen çıkar üstüne kurulu, her iktidar döneminde rüzgarın farklı yönden estiği bu memlekette ticaret yapmak, teknik olarak rus ruleti oynamaya benzer. attığın her adımda silahı çevirir, kafana dayarsın, artık patlar mı, patlamaz mı orası senin bahtına kalmış.

dünyanın her yerinde tekel olan belirli ürünler hariç neredeyse tüm ürünlerin ticareti vadeyle döner. toptancı malını üreticiden vadeyle alır, aynı şekilde müşterisine vadeyle satar. şimdi burada kalkıp da "ama ben aldığım her şeyin parasını peşin veriyorum" şeklinde salak bir argümanla geleceklere peşinen cevap vereyim. o aldığın ürünün rafa konması ile senin onu satın alman arasında geçen süre de bir çeşit vadedir. satıcı o malı rafa koyar, sen artık gelip 1 ay sonra mı alırsın, 3 ay sonra mı alırsın, orası satılan mala ve şansa kalmış. ticaret denilen nanenin de en büyük riski bu vadede yatar.

2008 yılı krizinde de en büyük çöküşün sebebi bu vade oldu. yine kendi işimizden örnek vereyim. sezon her zamanki gibi başladı. piyasaya vade ile mallar dağıtıldı. ancak sezonun sonuna doğru yaklaşırken çok hızlı bir şekilde nakit akışı kesilmeye başladı. bu nakit akışının kesilmesiyle beraber mal satışı da ciddi bir biçimde yavaşladı. olayın boyutunu siz düşünün. hem sattığınız malın parasını alamıyorsunuz, hem de deponuzda bekleyen, bir an önce nakit haline getirmeniz gereken mal öylece duruyor.

bugün ticaret yapan herkese bakın, hepsinin bir şekilde banka ile alakaları vardır. ya çek kullanırlar, ya kredi çekerler, çünkü bu vade boku yüzünden nakit sorununu aşmanın en hızlı yolu banka aracılığıyla iş yapmaktadır. sizin piyasadan alacağınız para bekler, ama o borç beklemez. çekin zamanında ödenmemesi demek, bu çekin yazılmasına neden olur. her yazılan çek sizin bugün değil, yarın yapacağınız ticareti de etkiler. siz hiç çek yasağı diye bir şey duydunuz mu? çekinizi ödeyemezsiniz, şak diye gelir 5 yıllık çek yasağı. çek kullanmadan da vadeli ticareti ancak üçün biriyle yaparsınız. hiç bir üretici veya distribütör, çekini almadan vadeli mal vermez. piyasadaki kriz belki 1 yılda biter ama o krizin etkisi, çek yasağına giren adam için 5 yıl daha devam eder. bunun yanı sıra ticari krediler var tabi. senin sabit faizle 500 ay aldığın krediyle alakası yoktur ticari kredinin. onun devre faizleri işlemeye hep devam eder, ayrıca faiz oranları sabit de değildir. kriz zamanı ne çıkarsa bahtına. ticari kredisini kapatamayıp milyonlarca, eski parayla trilyonlarca devre faizi ödeyen zibil gibi esnaf vardır piyasada.

ticaret yapıp para kazanmayı kolay sanan arkadaşlar. eğer aldığınız maaşı adam gibi planlıyorsanız kimse gelip kapınızdaki aracı sabah çekiciye yükleyip götürmez. ama ben ticaretle uğraşıp, her şey yolunda giderken bu kodumun ülkesinde bir anda tepe taklak olan çok adam gördüm. dediğim gibi, ister kabzımal olsun, ister bakkal olsun, ister toptancı olsun. bugün ayda 30.000 tl kazanan adamın yarın 5 tl paraya muhtaç olmayacağını bu ülkede kimse garanti edemez. ticarette kazanılan para öyle her ay tıkır tıkır yatan maaşa benzemez.

ticaret herkesin yapabileceği bir şey. sadece kabzımallık değil, aklını kullanabilen, riski alabilen her adam, her türlü ticarette başarılı olur. eğer yapabiliyorsanız beklediğiniz kabahat, hemen atılın ticarete. kimse kimsenin elinden kolundan tutmuyor. eğer her gece kafanızı yastığa koyduğunuzda "acaba yarınki ödemeyi nasıl halledeceğim" düşüncesiyle veya sahip olduklarınızı her an kaybedilme korkusuyla yaşamayı kaldırabilecek siniriniz ve götünüz varsa hiç durmayın. öyle hariçten gazel okuması tabi ki kolay. sabah 9'da başla, akşam 5'te çık. senin için mesai bitince iş de bitsin. ticareti de aynı sanıyorsan çok büyük yanılgı içindesin. ticaret yapan adamın hayatı ticaret olmuştur. sabahı, akşamı, gecesi, gündüzü, tatili, bayramı hep ticaretle geçer. sen yılda 20-30 gün, her ne kadarsa iznini yaya yaya yaparken, ticaret yapan adamın böyle bir lüksü yoktur. o adamın saniyesi iştir, 2 düşündüğünden 3 tanesi iştir. bu şekilde olmayan hiç bir adam da piyasada tutunamaz zaten. 2 gün kazanır, 3. gün patlar, kaybolur gider.

ticaretin kazancı, kazandığını kaybetme riskinin kazancıdır. daha büyük risk alan, daha çok kazanır. "maaşlı çalışayım, hiç risk almayayım ama en çok ben kazanayım" diyen adam önce bir uyanıp yüzüne soğuk su çarpsın. öyle bir hayat dünyanın hiç bir yerinde yok. burada kaybetmekten kastım hayatını kaybetmek değil, özellikle altını çizmek isterim. kalkıp da "maden işçisi de çok büyük risk alıyor ama çok az kazanıyor" dersen bi siktir git derim. onun sebebi senin dandik ülkendeki dandik çalışma koşullarıdır. bak, son 45 yılda almanya'da ölen maden işçisi sayısı 0. eğer konuyu çalışma güvenliğine getireceksen suçu ticarette çok kazananda değil, siyasi rant için işçilerin insan yerine konmadan çalışmasına göz yuman, senin oyunla seni yöneten adamlarda ve kendide arayacaksın.

ayrıca ticaretin ahlakı, dürüstlüğü ile ilgili de iki satır yazmak isterim. iyi malın arasına kötü malı sıkıştıran tüccar ne kadar hırsızsa, öğrenciye ders vermesi gerekirken goygoy yapan öğretmen, hasta bakması gereken başka şeylerle uğraşan doktor, bankada size hizmet vermesi gerekirken çay kahve içmekle oyalanan memur da o kadar hırsızdır. her mesleğin içinde iyi - kötü olduğu gibi ticarette de olması kaçınılmaz.

bütün bunları yazan ben, babası ticaret yaparken kendisi maaşlı çalışan bir adamım. bunu da özellikle belirtmek isterim. benim ticaret yapmayı, o riskle yaşamayı götüm yemedi. o yüzden kendime apayrı bir yol çizdim. bugün babamın işini yapsam şu anda kazandığımın kat kat fazlasını kazanırım, ancak dediğim gibi ben çalışmak için yaşamaktansa, yaşamak için çalışmayı tercih ettim. o yüzden çok kazanana sövmek yerine, riski düşük yaşamımla mutlu olmayı tercih ediyorum.