Notes

A) IŞIK

1. KARANLIKTA GÖREBİLİR MİYİZ?

2. ÇEVREMİZDE IŞIK KAYNAKLARI

3. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLANMA

4. YAŞAMIMIZI ETKİLEYEN AYDINLATMA

5. IŞIK DA ÇEVREYİ KİRLETEBİLİR Mİ?


B) SES

1. HER SESİN BİR KAYNAĞI VARDIR

2. SES TİTREŞİMDİR.

3. SESİN İŞİTMEDEKİ ÖNEMİ

4. SESTE ÇEVREYİ KİRLETİR.

1. KARANLIKTA GÖREBİLİR MİYİZ?

GÜNDÜZ GÖZLERİMİZİ KAPADIĞIMIZDA GÖRDÜĞÜMÜZ YALNIZCA KARANLIKTIR.
GÖZLERİMİZİ AÇTIĞIMIZDA IŞIĞI VE ÇEVREMİZDEKİ CİSİMLERİ GÖRÜRÜZ.
ÇEVREMİZDEKİ CİSİMLERİ GÖRMEMİZİ SAĞLAYAN IŞIKTIR.
VARLIKLARI DAHA İYİ GÖREBİLMEMEİZ İÇİN BULUNDUĞUMUZ ORTAM YETERİNCE AYDINLATILMALI.
CİSİMLERİ GÖREBİLMEMİZ İÇİN; CİSİM IŞIK YAYMALI YA DA CİSİM, ÜZERNE DÜŞEN IŞIĞI BİZE YANSITIR.


**IŞIĞIN CİSİMLER ÜZERİNDEKİ OLUMLU VE OLUMSUZ ETKİLERİ**
IŞIK CANLILARIN HAYAT KAYNAĞIDIR.
GÜNEŞ IŞIĞI İNSAN VÜCUDUNDA BULUNAN D VİTAMİNİ AKTİF HALE GEÇİRİR.
BİTKİLERİN GELİŞİMİ İÇİN ÖNEMLİDİR.
BİTKİLER, BESİN YAPMAK İÇİN OKSİJEN ÜRETEBİLMEK İÇİ N GÜNEŞ IŞIĞINI KULLANIRLAR.
MEYVELERİN OLGUNLAŞMASI VE TATLANMASI İÇİN IŞIĞA İHTİYAÇ DUYAR.
GÜNEŞ IŞIĞININ ALTINDA ÇOK KALAN CİSİMLERİN RENGİ DEĞİŞİR.
GÜNEŞİN ALTINDA ÇOK KALAN BESİNLERİN TADI DA DEĞİŞİR.
GÜNEŞ IŞIĞI ALTINDA ÇOK KALMAK GÜNEŞ ÇARPMASINA NEDEN OLUR.













2. ÇEVREMİZDE IŞIK KAYNAKLARI


IŞIK YAYARAK ÇEVRESİNİ AYDINLATAN CİSİMLERE IŞIK KAYNAĞI DENİR.

IŞIK KANNAKLARI DOĞAL VE YAPAY OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILIR
a) DOĞAL IŞIK KAYNAKLARI:
BAŞTA GÜNEŞ OLMAK ÜZERE DİĞER YILDIZLARİŞİMSŞEK, CANLILARDAN ATEŞ BÖCEĞİ DOĞAL IŞIK KAYNAKALRINDANDIR.
DOĞAL IŞIK KAYNAKLARI KENDİLİĞİNDEN IŞIK YAYARLAR.
IŞIĞI KENDİLERİ ÜRETİRLER.
EN BÜYÜK IŞIK KAYNAĞI GÜNEŞTİR.
CİSİMLERİ GÜNEŞİ YAYDIĞI IŞIK SAYESİNDE GÖRÜRÜZ.
b) YAPAY IŞIK KAYNAKLARI:
AMPUL,MUM,EL FENERİ,TRAFİK IŞIKLARI GİBİ CİSİMLER İNSANLAR TARAFINDAN YAPILDIĞI İÇİN YAPAY IŞIK KAYNAĞI OLARAK ADLANDIRILIR.

**ŞIK KAYNAKLARI YALNICA GÖRMEMİZİ SAĞLAMAZ,
ISINMAMIZI DA SAĞLAR**

1. SICAK IŞIK KAYNAKLARI:
ÇEVRESİNE HEM IŞIK HEM DE ISI YAYAN KAYNAKLARA DENİR.
EN BÜYÜK ISI VE IŞIK KAYNAĞI GÜNEŞTİR.
GÜNEŞ HEM ISITIR HEM DE AYDINLATIR.
ELEKTRİK AMPÜLÜ, MUM,ATEŞ,GAZ LAMBASI SICAK IŞIK KAYNAKALRIDIRLAR.

2. SOĞUK IŞIK KAYNAKLARI:
BAZI IŞIK KAYNAKLARI ÇEVREYE IŞIK YAYAR AMA ISI VERMEZLER.
BUNLAR FLORASAN, ATEŞ BÖCEĞİ… GİBİ.
BİR IŞIK KAYNAĞI TARAFINDAN AYDINLATILAN CİSİMLER AYDINLIK CİSİMLER DENİR.BUNA EN GÜZEL ÖRNEK AY DIR.GÜNEŞTEN ALDIĞI IŞIĞI BİZE YANSITIR.
IŞIĞI YAYMAYAN CİSİMLER İSE KARANLIK CİSİMLERDİR. DEFTER, KİTAP MASA GİBİ.
YILDIZLAR KENDİ IŞIĞINI ÜRETİR, GEZEGENLER İSE SADECE YANSITICI GÖREVİ GÖRÜRLER.

3. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLANMA

İLK İNSANLAR ATEŞİ BULDUKTAN SONRA YAŞADIKLARI MAĞARALARI HEM AYDINATIP HEM DE ISITMIŞLAR.
DAHA SONRA ÇIRA VE MEŞALELERİ UZUN YILLAR AYDINLANMA ARACI OLARAK KULLANMIŞLAR.
DAHA SONRALARI GAZ YAĞINI BULMUŞLAR VE PETROL DELİKLERİ ÜZERİNE YAKARAK AYDINLANMIŞLARDIR.
· 1879 DA THOMAS EDİSON ARK LAMBASINI BULARAK UCUZ VE KULLANIŞLI ELEKTRİKLİ AMPÜLÜ BULDU.
AMPÜL:
ELEKTİRK ENERJİSİNİ IŞIK ENERJİSİNE DÖNÜŞTÜREN ARAÇTIR.
· 1927 YILINDA DAHA UCUZ VE KULLANIŞLI FLÜORESAN LAMBA BULUNMUŞTUR.
· 1980 Lİ YILLARDA HALOJEN LAMBALAR İCAT EDİLDİ.BU LAMBALAR ÇOK IŞIK VERİP ÇOK ELEKTRİK TÜKETMEKTEDİRLER.
---MEŞALE—MUM—AMPÜL—FLÜORESAN--NEON LAMBAN----

4. YAŞAMIMIZI ETKİLEYEN AYDINLATMA

GÜNÜMÜZDE YAPAY IŞIK KAYNAKLARI KULLANILIYOR.
BUNLAR AMPÜL, FLÜORESAN, HALOJEN LAMBALARDIR.
BU LAMBALAR ELEKTRİK ENERJİSİNİ TÜKETEREK BİZİ AYDINLATIR.












5. IŞIK DA ÇEVREYİ KİRLETEBİLİR Mİ?
IŞIĞI GEREĞİNDEN FAZLA KULLANMAK IŞIK KİRLİLİĞİNE NEDEN OLUR.
İŞYELERİNDE,REKLAM PANOLARINDA Kİ IŞIKLAR IŞIK KİRLİLİĞİNE NEDEN OLUYOR.

**********IŞIK KİRLİLİĞİNE KARŞI************
EVLER, İŞYERLERİ, GÜNEŞ IŞIĞINDAN FAZLA YARARLANACAK ŞEKİLDE YAPILMALI
GERKESİZ IŞIK KULLANIMINDAN KAÇINILMALIDIR.
TRAFİK IŞIKLARI HAYATIMIZDA ÖNEMLİ YERE SAHİP OLDUĞUNDAN IŞIK KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMAZ.
İYİ AYDINLATILMIŞ BİR İŞ YERİNDE VERİMLİLİK ARTACAĞINDAN KİRLİLİĞE NEDEN OLMAZ

*************IŞIĞIN DOĞRU KULLANIMI***************
ILIK KULLANIMINA DİKKAT ETMEMİZ GÖZ SAĞLIĞI İÇİN ÖNEMLİDİR.
BULUNDUĞUMUZ ODA YETERİNDCE AYDINLATILMALIDIR.
IŞIK DOĞRUDAN GÖZÜMÜZE GELMEMELİDİR.
GECE DERS ÇALIŞIRKEN MASA LAMBASI KULLANILMALIDIR.
ÇALIŞIRKEN IŞIĞIN SOL ÜSTTEN GELMESİNE DİKKAT EDİLMELİDİR.
GERKESİZ YANAN LAMBALAR SÖNDÜRÜLMELİDİR.
ELEKTRİKLE ÇALIŞAN ARAÇLAR GEREKMİYORSA ÇALIŞTIRILMAMALI
BOZUK FAZLA AKIM ÇEKEN ARAÇLARIN ONARIMI YAPILMALI
IŞIĞIN AZ GEREKLİ OLDUĞU YERLERE GÜÇLÜ AMPÜL TAKILMAMALI.
PARK VE SOKAK AYDINLATMALARINDA KULLANILAN IŞIK AKYNAKLARI AYDINLATILACAK ORTAMA YÖNLENDİRİLMELİDİR.








C) SES

1. HER SESİN BİR KAYNAĞI VARDIR
· CANLILAR ÇEVRELERİYLE İLETİŞİM KURABİLMESİ İÇİN GÖRMELERİ VE DUYMALARI GEREKİR.
· BAZEN CİSİMLERİ GÖRMEDEN SESLERİNDEN NE OLDUKLARINI TANIYABİLİRİZ.
· HAYVAN SESLERİNDEN, MÜZİKAL ALETLERDEN, TAŞITLARIN ÇIKARDIĞI SESTEN NE OLDUĞUNU BİLİR VE DE TANIRIZ.
· ÇEVREMİZDE SES VEREN VE SES OLUŞTURAN CİSİMLERE SES KAYNAĞI DENİR.
· KULAĞIMIZA GELEN BAZI SESLER DOĞAL BAZI SESLER İSE YAPAYDIR.
· RÜZGÂR UĞULTUSU, GÖK GÜRLEMESİ, DALGA SESİ, YÜKSEK BİR YERDEN AKAN SU ŞIRILTISI, KUŞ VE BÖCEKLERİN SESİ DOĞAL SESTİR. BU SESLERİ ÜRETEN KAYNAĞA DA DOĞAL SES KAYNAĞI DENİR.
· MÜZİK ALETLERİNDEN, ULAŞIM VE TAŞIMA ARAÇLARINDAN ÇIKAN, SESLER DE YAPAY SESTİR. BU SESLERİ ÜRETEN KAYNAKLARA DA YAPAY SES KAYNAĞI DENİR.
· SES KAYNAĞINDAN ÇIKTIKTAN SONRA IŞIK GİBİ HER YÖNE YAYILIR.
· SESİN YAYILMA ÖZELLİĞİ OLMASAYDI KAYNAĞINDAN ÇIKAN SESLER KULAĞIMIZA KADAR GELMEZDİ.
· SES DALGALAR HALİNDE YAYILIR. SES DALGALARINI BİZLER GÖREMESYİZ.
· DALGALAR HALİNDE YAYILAN SES UZAKLAŞTIKÇA DALGALAR ZAYIFLAŞIR.
· BU NEDENLE SES KAYNAĞINA YAKIN SASLER GÜÇLÜ DUYULUR, SES KAYNAĞINDAN UZAKLAŞTIKÇA SESİN DUYULMASI GÜÇLEŞİR.
· SES DALGALARI HAVADA HAREKET ETTİĞİ GİBİ SUDA DA DALGALAR HALİNDE YAYILIR.
· SES SUDA HAVADAN DAHA HIZLI YAYILIR.
· SES KATILARDA DA DALGALAR HALİNDE YAYILIR.


SESİN KATI, SIVI VE GAZ ORTAMDA YAILMA HIZLARI ŞU ŞEKİLDEDİR

SESİN 1 SN DE ALDIĞI YOLA SESİN HIZI DENİR.
SES HAVADA 1 SN DE -----------340m YOL ALIR.
SES SUDA 1 SN ---------------1500m YOL ALIR.
SES KATILARDA 1 SN DE 5000m YOL ALIR.
NOT:
KATI SIVI VE GAZ ORTAMDA SICAKLIK ARTTIKÇA SESİN YAYILMA HIZI ARTAR.
NOT:
GÖK GÜRÜLTÜSÜ OLDUĞUNDA IŞIĞI ÖNCE GÖRÜP SESİ DE SONRA DUYMAMIZIN SEBEBİ IŞIK SESTEN DAHA HIZLI YAYILMASIDIR.
SES KATI SIVI VE GAZ MADDELERDE DALGALRA HALİNDE YAYILIR.
SES BİR ENGELE ÇARTIĞI ZAMAN YÖN DEĞİŞTİR. YÖN DEĞİŞTİRME OLAYINA YANKI ADI VERİLİR.
YANKI OLAYININ GERÇEKLEŞMESİ İÇİN SESİN KAYNAĞINDAN SONRA ENGELE ÇARPIP GERİ DÖNMESİ OALYI ARSINDA 1/10 sn GEÇMESİ GEREKİR.YOKSA SESLER BİRİBİNE KARIŞIR YANKI OLMAZ.
MİMARİDE SES DÜZENİNİ AYARLAMAK İÇİN KULLNILAN YÖNTEME DE AKUSTİK DENİR.
NOT:
SESİN YANKISINDAN UZAKTAKİ CİSİMLE