Notes

Diplomasi, devletler arasındaki ilişkilerin barışçıl yollarla yürütülmesidir. Diğer bir deyişle, Uluslararası İlişkileri yürütme sanatıdır. Kendi içinde farklı şekilde gelişen diplomasi, Osmanlı Devleti’nde ilginç bir süreç izlemiştir. Başlangıçta ad hoc diplomasiyi kullanan Osmanlı Devleti, zayıflamaya başlayıp toprak kaybetmeye başlayınca sürekli diplomasiyi kullanmaya başlamıştır. Yani Osmanlı Devleti diplomasiyi hayatta kalmak için kullanmıştır. Yine de bu durum Osmanlı Devleti'nin yıkılmasını engelleyememiştir. Diplomasi, Osmanlı Devleti'ne fayda sağlamasa da kendisinden sonra topraklarında kurulan pek çok devletlere miras bırakmıştır. Bu makale, diplomasinin gelişimi, Osmanlı Devleti’nde diplomasiyi ve Türkiye’ye mirasını incelemektedir.
Kökenine bakacak olursak, sözcüğün Eski Yunan’da “ikiye katlamak” anlamına gelen “diploma” sözcüğünden doğduğunu görürüz.8 Eski Yunan’da ve Roma’da devlete ait tüm resmi belgelere, bazı ayrıcalıklar dağıtan ve yabancı topluluklarla ilişkileri düzenleyen belgelere, bunların katlanış biçimlerinden ötürü “diploma” adı verilirdi.9 Zamanla bu belgeleri koruyacak, düzene sokacak ve deşifre edecek profesyonel katiplere ihtiyaç duyuldu ve böylece diplomasi, 18.yy’a kadar anılan şekilde yani “belgeleri inceleme bilimi” olarak kullanıldı
Diplomasinin ilk örneklerini Eski Mısır ve Hititlerde görmek mümkündür. M.Ö. 1278’de yapılan ve tarihte görülen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması’nı diplomasinin ilk örneklerinden biri olarak göstermek mümkündür.15 Ancak bu tarihten önce diplomasinin olmadığını söylemek doğru değildir.
Akadca yazılmış, siyasi nitelikli mektuplar olan “Amarna Mektupları” eski çağın en önemli diplomatik arşivi olarak bize bilgi vermektedir.
Farklı site devletlerinin karar alma mercilerinin bir araya gelerek toplandıkları ve sorunlara bir çözüm aradıkları “Amphictyonic Konseyi”, çok taraflı diplomasinin; M.Ö. 432’de Sparta ve diğer site devletlerinin Atina’nın güçlenmesine karşı bir çare aramak için bir araya geldikleri “Sparta Konseyi” ise konferans diplomasisinin en güzel örnekleri olarak görülmektedir
Osmanlı diplomasisi
Askeri açıdan, o dönemde çok güçlü olduğu için ve her istediğini gerektiğinde savaşarak aldığı için de dönemin diplomasisi sürekli değil ad hoc diplomasi- antlaşma yapma, törenlere katılma, buyrukları bildirme, savaş öncesi kan dökülmeden teslim olmayı önerme v.b.- şeklinde olmuştur
2.2. Duraklama ve Gerileme Dönemi Osmanlı Diplomasisi Osmanlı Devleti, yukarıda da ifade edildiği gibi kuruluş ve yükseliş dönemlerinde savaşın da bir diplomatik yöntem olarak görüldüğü, savaşın diplomasinin bir uzantısı olarak kabul edildiği “ad hoc” diplomasiyi kullanmıştır.60 Çünkü askeri olarak çok güçlüydü ve istediğini savaşarak kazanıyordu.
Yani duraklama dönemiyle birlikte savaşın yerini diplomasi almıştır.
Avrupa başkentlerinde sürekli elçilikler kurma kararı alarak “ad hoc” diplomasiyi bırakarak sürekli diplomasiye geçmiştir71. İlk sürekli Osmanlı elçiliği de 1793 yılında, dönemin başat gücü olması nedeniyle İngiltere’ye açılmış ve Yusuf Agah Efendi de ilk sürekli Osmanlı elçisi olmuştur
Bununla birlikte, Osmanlı, gücünü kaybedince “bari var olanı koruyalım, kollayalım ve dışlanmayalım” mantığıyla içerde ve dışarıda denge politikası izlemeye başlamıştır.75 Bu dönemde karşımıza çıkan devleti kurtarmak için yapılan, “Osmanlıcılık”76, “İslamcılık”, “Batıcılık” ve “Türkçülük”77 gibi projeler uygulanmıştır.
1.Dünya Savaşı ise, çatlaklar veren -Mehmet Ali Paşa olayında ve Berlin Antlaşması’nda96 olduğu gibi- Osmanlı Diplomasisinin öldüğü/ bittiği an olmuştur.
2.4. Osmanlı Devleti’nin Diplomatik Anlamda Türkiye’ye Bıraktığı Miras Gerek kuruluş ve yükseliş dönemlerinde, gerekse duraklama ve gerileme dönemlerinde Batı tarzı bir diplomasi olmasa da Osmanlı Devleti’nin de diplomasiyi bir araç olarak kullandığını görmekteyiz. Bununla beraber, Osmanlı Devleti, gelecek dönemlerde topraklarında kurulan devletlere özellikle de Türkiye’ye diplomatik anlamdan demografik yapıya kadar pek çok miras bırakmıştır.98 Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:
Dış İşleri Bakanlığı99, Tercüme Büroları100, çalışanları ve örgütün yapısı gibi-, kurumsal ve sivil bürokrasinin neredeyse tamamı aynen ya da benzer şekilde Türkiye’ye geçtiğini ve görmekteyiz
Batılılaşma, denge politikası, statükoculuk, batılılaşmanın rastgele yapılması,
Sonuç Askeri bir gelenekle kurulan ve askeri başarıların bittiği yerde diplomasiyi yaşamak, hayata tutunabilmek için bir araç olarak gören Osmanlı İmparatorluğu, diplomasiyi Batı tarzında almaya, kullanmaya başlamasıyla birlikte, onun için her şey, bütün felaketler aslında yeni başlamıştır

Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi
ÖZET Twitter kullanımı son yıllarda dış politika icrasının önemli bir parçası haline gelmiştir. Dış politika yapıcıları dijital diplomasinin yaygın kullanılan biçimlerinden biri olan Twitter’ı, gücü ve popülerliğinden dolayı giderek daha fazla kullanmakta ve böylece hem takipçilerini belli başlı konular, problemler veya ülkelerinin dış politika gündemlerindeki güncel başlıklar hakkında bilgilendirip hem de muhataplarına mesajlar göndermektedirler. Bu çalışma, Twitter’ın dış politika icrasındaki popülerliğinden hareketle, Twitter diplomasisinin Türkiye-ABD ilişkilerindeki rolünü tartışmayı amaçlamaktadır. Çalışma bu amaç doğrultusunda, Amerikalı ve Türk dış politika yapıcılarının Twitter’ı nasıl ve hangi amaçlarla kullandıkları, her iki tarafta seçilen üst-düzey karar alıcıların attıkları tweetlerle ilişkilerdeki hangi başlıklara değindikleri, Twitter’ın ikili ilişkilerin mevcut durumu üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri ile ilişkilerin geleceğinde oynayabileceği rolleri analiz etmektedir.
Twitter diplomasisi kavramını 21. Yüzyıl dijital diplomasisinin önemli bileşeni haline getirmiştir
Twiplomasi
Birincisi, ülkeyi temsille yetkili liderlerin bu platformlar sayesinde muhataplarına ve kamuoylarına mesaj iletmek için eskiden kullandıkları klasik yöntemlere bağımlılıkları azalmıştır
İkinci değişim ise, Twitter gibi platformlar aracılığı ile klasik diplomasideki zaman-mekân kavramlarının ortadan kalkmasıdır.
Üçüncü önemli değişim, klasik diplomasinin sadece diplomatları ve politikacıları oyuna katan ve sivilleri dışarıda bırakan dışlayıcı (exclusive) doğasında görülmüştür. Bir başka deyişle asırlardır klasik diplomasinin en önemli prensibi olan gizlilik, internet ve sosyal medya kullanımıyla birlikte yıkılmaya başlamıştır.
Dördüncü değişim politikacıların ve bürokratların kişisel (personal), çoğu zaman yüz yüze ilişki kurma biçimlerinin yanına, giderek kişisel olmayan (impersonal) ve Internet üzerinden kurulan ilişki biçimlerinin eklenmeye başlamasıdır
Klasik diplomasinin maruz kaldığı sosyal medya veya Twitter etkisi, devletler arası iletişim ve etkileşimi daha şeffaf ve kolay kılıyor hatta kuvvetlendiriyor gibi gözükse de pek sıklıkla karşılıklı yanlış anlaşılmalara, krizlere ve gerilimlere de neden olmaktadır. Twitter, klasik diplomasinin tersine ikili veya çoklu iletişimden ziyade dış politika yapıcıları tarafından genellikle tek taraflı bir mesaj iletimi için kullanıldığından kriz yaratma potansiyeli yüksek bir araca da dönüşebilmektedir.
Bugün sıkça karşımıza çıkmaya başlayan yerel diplomasi, dijital diplomasi,16 diaspora diplomasisi, spor diplomasisi, Twitter diplomasisi ve hatta ünlü diplomasisi17 gibi kavramlara ve içeriklerine bakıldığında klasik diplomasinin günümüz dinamikleri karşısında nasıl bir değişim ve dönüşüm baskısına maruz kaldığı kolayca görülecektir. Bir başka deyişle, uluslararası ilişkiler 19. yüzyılın başlarındaki biçiminden günümüze nasıl evrim geçirip başkalaştıysa, bu ilişkilerin yürütülme biçimleri de büyük değişimler geçirmiştir
Dijital diplomasi, internet ve sosyal medya platformlarının kullanılması sebebiyle sıkça kamu diplomasisi ile karıştırılsa da aslında kamu diplomasisinin önemli bir parçası ve aracıdır. Kamu diplomasisi, devletlerin hem içeride hem de dışarıda geniş kitlelere ulaşmak ve bu kitlelerin düşüncelerini kendi çıkarları doğrultusunda etkilemek veya değiştirmek amacıyla radyo, televizyon, basın yayın organları, internet ve sosyal medya platformlarında yürüttükleri faaliyetleri de içeren kapsamlı bir etkileşim ve “diyalog”19 biçimidir.
Dijital diplomasi ise internet ve sosyal medya platformlarının dış politika hedeflerine ulaşmak, daha görünür olmak, içerideki ve dışarıdaki hedef kitleye ulaşmak veya dış politika sorunlarını çözmek maksadıyla kullanılması şeklinde tanımlanabilir.20
Diplomasi 1.0 ve 2.0 olarak ikiye ayrılmaktadır.21 Diplomasi 1.0’da e-posta kullanımı ve internetteki içeriklerin tüketilmesi yoluyla yukarıdan aşağıya tek yönlü ve dikey bir iletişim vardır.22 Diplomasi 2.0 ise Twitter, Facebook, Instagram gibi sosyal medya platformlarının aktif kullanıldığı, iletişimin etkileşime dönüşürken yatay ve interaktif bir hal aldığı dönemi temsil etmektedir
Dijital diplomasinin bir alt kategorisi olarak Twitter diplomasisi, bir devleti, kurumu veya örgütü temsil eden kişilerin kişisel ve/veya kurumsal Twitter hesapları aracılığı ile dış politikaya dair öngörü, tutum ve beklentilerini sadece muhataplarına değil, tüm Twitter kullanıcılarına ilettikleri bir dış politika yürütme aracı olarak tanımlanabilir.
Bunlar arasında klasik diplomasinin asırlar süren pratikler neticesinde örülmüş gizlilik duvarının çatlaması, şeffaflığın yeni diplomasinin giderek ön plana çıkan özelliklerinden biri haline gelmesi, diplomatlar ve politikacılar dışındaki aktörlerin de kapsayıcı bir diplomasi anlayışıyla denkleme dahil olması ve zaman-mekân kavramlarının ortadan kalkması ile iletişimin kolaylaşması olumlu değişimler olarak sayılabilir. Hatta sadece olumlu değişimler tarafından bakılırsa, Twitter’ın “kolaylaştırıcı” bir dış politika yürütme aracı olduğu sonucuna da varılabilir. Fakat Türk-Amerikan ilişkileri özelinde incelenen hesaplar ve mesajlar mercek altına alındığında Twitter’ın kolaylaştırıcı olmaktan çok sorun çıkarıcı, kriz büyütücü ve zorlaştırıcı bir dış politika aracı haline dönüştüğü görülmektedir. Bu iddiada bulunurken, aslında gerçek sorumlunun Twitter değil kullanıclardır.
Çalışmadaki bulgular, ilk olarak Twitter diplomasisinin ikili ilişkiler çerçevesinde özellikle ABDBaşkanı Trump tarafından sıkça kullanıldığını, Türk tarafındaki aktörlerin ise klasik diplomasi araçlarını daha çok tercih ettiklerini göstermektedir. İkinci önemli bulgu, Türk tarafındaki konu çeşitliliğinin tersine Amerikan tarafındaki konu kısıtlılığı olmuştur. Üçüncü önemli bulgu ise tarafların Twitter’ı sadece dış politika icrası için değil, dış politika konularını iç politika malzemesi yapmak amacıyla da kullandığının görülmesidir. Bu bulgular ışığında Twitter diplomasisinin Türk-Amerikan ilişkilerinde her an veya mevcut krizleri büyütebilecek bir araca dönüştüğünü söylemek yanlış olmayacaktır. Bir başka deyişle, bu çalışma Türk-Amerikan ilişkileri özelinde Twitter diplomasisinin kriz çözücü değil, kriz tırmandırıcı etkilerinin daha belirgin olduğu sonucuna varmıştır.
Twitter diplomasisinin dış politika yürütülmesi kapsamında olumlu bir katkı sağlaması için hem karar alıcıların hem de dış politika yürütücülerinin bu sanal platformun bilinçli kullanımı konusunda son derece dikkatli olmaları gerekmektedir.
dolaylı biçimde uluslararası para piyasalarında dalgalanmalar yaratması, iç karışıklıklara neden olması, yabancı ülke temsilcilerini hedef haline getirmesi, belirli bir millet veya inanca mensup kişilere yönelik nefret suçlarına sebep olması ve hatta silahlı çatışma olasılığını arttırması mümkündür