Notes

AK DARI (WHITE MILLET): “Ak darı” ya da daha nadir kullanımıyla “kum darı” kuş yemlerinde en büyük oranda bulunması gereken tohumdur. Kuşların tercih ettikleri, yöneldikleri tohumlardan biridir. Kabuğu diğer darılara göre daha kolay soyulur ve bu yönünden tercih sebebidir. Ayrıca sindirimi de diğer darılara göre daha kolaydır. Çok besleyicidir. %72 karbonhidrat içerir. Bana ve birçok üreticiye göre yemde en fazla orana sahip olması gereken tohumdur. %40 ya da %50 gibi oranlarda kullanabilirsiniz. Bana göre %40 en ideal orandır. Bazı üreticiler ise örneğin ülkemizdeki ünlü, başarılı bir üretici olan Ayhan Otçuoğlu yem olarak sadece ak darı kullanmaktadır. Tabi ki tek tip tohumla besleme ne kadar sağlıklıdır, tartışılır ve şahsi kanaatimce yeterli değildir. Ak darının yoksun olduğu mineraller bulunmaktadır. Detaylı besin değeri ise şöyledir:

ASPUR (CANARY SEED, CANARY GRASS): “Aspur”, “Kanarya Yemi”, “İnce Yem” gibi adlarla bilinen tohumumuz bana göre yemde ak darıdan sonra en büyük orana sahip olması gereken tohumdur. %30 ideal oranıdır. Bu oran dönemlere göre artırılabilir. Özellikle yavru bakan kuşlarda bu oran artırılmalıdır. Yavru bakan kuşların yavruları beslerken tercih ettikleri ilk tohumdur. Yavrulu kuşlarda bu oran %60’a hatta %70’e bile çıkabilir. Kendisi şu anda aramızda olmasa da kulaklarını çınlatmak isterim Faruk abi yemindeki aspur oranının %70’e kadar çıktığını belirtmişti daha önce. %70 gibi oranlar size abartılı gelebilir ancak kuşlarını sadece aspur ile besleyen üreticiler bile vardır. Ak darı örneğinde olduğu gibi bu örnek de sağlıklı değildir. Ben her zaman tohum çeşitliliğinden yanayımdır. Ne kadar çeşit o kadar iyidir. Bunların dışında aspurun kabuğu diğer tohumlara göre kolay soyulur ve bu özelliğinden dolayı kuşların yöneldikleri tohumlardan bir tanesidir. Besin değeri ise güzeldir, besleyicidir. Yüksek oranda protein de içerir. Beslenme kaynaklı sulu dışkılamayı kesmede kullanılabilir. Dışkıyı katılaştırma özelliği vardır. Ayrıca kabuğu kolay soyulduğu için yem yemeyen iştahsız kuşlara da verilebilir. Yavrular yuvadan atladıktan sonra yem kırma sürecinde de kafes tabanında bulundurulmalıdır. Besin değerleri ise aşağıdaki gibidir:

SARI DARI (FOXTAIL MILLET): “Cin darı” ya da daha yaygın kullanımıyla “Sarı darı” bana göre yemde 3. en yüksek oranda bulunması gereken tohumdur. Ak darıya göre daha sert bir kabuğu vardır ve ak darıdan daha zor sindirilir. Yanlış anlaşılmasın, bu “Sarı darı sindirilemez.” demek değildir. Ak darıya oranla daha az özümsenir ama kuşlar bunu da rahatlıkla sindirebilir elbette. Dediğim gibi ak darıdan daha sert kabuklu olduğu için kuşların çok fazla yöneldiği bir tohum değildir. %61 gibi bir karbonhidrat oranı vardır ve kuşları güzelce doyurur. Her ne kadar tasvip etmesem de kuşlarını %100 sarı darı ile besleyen üreticiler de vardır. Bana göre yemdeki oranı %10 olmalıdır. Çok elzem bir tohum mudur, değildir bana göre. Ama her zaman yemlerde tohum çeşitliliğini savunurum ve sarı darıyı %10 kullanmanızı öneririm. Şunu da belirtmek isterim ki diğer darılara göre daha ucuzdur ve çoğu kalitesiz yemde %60-%50 gibi oranlarda kullanılmaktadır. Bunu da ucuzluğa bağlıyorum. Neyse, o başka bir konu. Besin değerlerini ise takdim edeyim:

KIZIL DARI (RED MILLET): Kızıl darı da tohum çeşitliliği olsun diye yeme katılabilecek güzel bir tohumdur. Bol miktarda fosfor ve kalsiyum içerir. %5 gibi bir oranda kullanabilirsiniz. Üstünde durmaya çok gerek olmadığını düşünüyorum. Besin değeri ise şöyledir:

KENEVİR TOHUMU (HEMP SEED): “Kenevir tohumu” ya da diğer adıyla “Çedene” bence içerdiği yüksek protein nedeniyle yemde mutlaka bulunması gereken bir ara tohum. %32 protein içeriyor ve bu bence göz ardı edilemeyecek bir oran. Muhabbet yemlerinde %5 gibi bir oran idealdir. Papağan yemlerinde ise bu oran daha fazla olabilir. Doğanay hocamın forpus yeminde de %40 gibi bir oranda kenevir bulunuyordu yanlış değilsem. Forpuslar genel olarak seviyor bu tohumu. Besin değeri ise şöyle:

NİJER TOHUMU (NYJER SEED): “Nijer tohumu” özellikle kuşları kızıştırmak için kullanılır. %38 yağ oranına sahip olan bu tohum çok dikkatli kullanılmalıdır. Zayıflamış kuşları şişmanlatmak için de tercih edilebilir. Oldukça yağlı olan bu tohum fazla verilirse kuşu şişmanlatabilir. Bunun dışında kızıştırma için de kullanıldığını söylemiştim bu yüzden de kızışması istenmeyen kuşlara olduğunca az verilmelidir. Hele eşi olmayan kuşlar kızışırsa (bugünlerde onun sıkıntısını çekiyorum) hiç de güzel olmaz. Bunların dışında fazla Nijer tohumu kuşları tüye de sokabilir. Dediğim bu özelliklerinden dolayı çok çok dikkatli kullanılmalıdır. Normal dönemlerde yemlerde %2 oranında bulunabilir. Kuşlar kızıştırılmak isteniyorsa da bu oran %5’e çıkabilir veya kızıştırmak için ayrı bir kapta da sunabilirsiniz. Protein oranı da ayrıca yüksektir. Detaylı besin değeri ise alttaki gibidir:

SORGUM DARISI (SORGHUM GRAIN): “Sorgum darısı” muhabbet yemlerinde kullanılmayan ama güvercin yemlerinde yaygın olan bir tohumdur. Kullanımı hakkında çok bir bilgim yok maalesef. Ümit abim bu tohumu araştırıyordu. Bu besin değeri de ona gelsin o zaman:

MAVİ HAŞHAŞ (POPPY SEEDS): “Mavi haşhaş” muhabbet yemlerinde hiç görmediğim bir tohum. Genelde sağlık tohumu karışımlarında bulunuyor. Çok faydalı ve yağlı bir tohumdur. Koksidiyoza karşı koruyuculuğu tespit edilmiştir. Çok ufak taneli olduğu için yemlere karıştırılması uygun olmaz kanısındayım. Ayrıca bu tohum %42 yağ içeriyor ve bu oran çok çok büyük. Dikkatli kullanılması gerekir, yağlanmaya sebep olabilir. Sağlık tohumu karışımlarının içinde bulabilirsiniz. Ekstradan vermeye gerek yok diye düşünüyorum. Besin değerini sunayım sizlere:

KİNOA TOHUMU (QUINOA SEED): “Kinoa tohumu” bazı muhabbet yemlerinde bulunan fosfor ve potasyum mineralleri yönünden zengin ve diyet yapan insanlar tarafından da kullanılan bir tohumdur. %14 protein de içermektedir. %2 kullanılabilir. Besin değerleri:

KETEN TOHUMU (FLAX SEED): “Keten tohumu” çoğu muhabbet yeminde bulunan %42 yağ içeren oldukça yağlı bir tohumdur. Fosfor ve potasyum içerir. Zayıf kuşları şişmanlatmak için kullanılır. Ortam ısısı düşük olduğu zamanlarda kuşları ısıtmak için de yemdeki oranı artırılabilir. %3 gibi bir oranda kullanabilirsiniz. Detaylı besin değeri:

YULAF (OAT, AVENA SATIVA): “Yulaf” muhabbet kuşlarının en çok sevdiği tohumlardan biridir. Kuşunuzun önüne bir kap yulaf bir kap da normal yeminden koyarsanız kuşunuz muhtemelen yulafı bitirene kadar yeme ağzını sürmeyecektir. Yulaflın kabuğu çok kolay soyulur ve kuşlar da çok sever. Yemlerin içine karıştırılması uygun olmayabilir. Çabuk bozulan bir tohumdur, bu yüzden yemin içinde bulunması önerilmemektedir. Bir başka neden ise kuşların yem içinde yulafı arayıp diğer yemleri yememesidir. Bu nedenlerden yulaf yemin içine karıştırılmamalıdır. Yeme karıştırmak yerine haftada 1 yemek kaşığı yulaf verebilirsiniz. Yulaf tüy gelişimine faydalıdır. Tüy dönemlerinde sağlık tohumları ile yulafı karıştırıp vermenizi öneririm, ben şahsen çok faydasını gördüm. Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki fazla verilen yulaf kuşu zamansız tüye sokabilir ve yağlandırabilir. Besin değeri ise alttaki gibidir:

ASPİR ÇEKİRDEĞİ (SAFFLOWER): Aspir çekirdeği bazı muhabbet yemlerinde ve çoğu papağan yeminde bulunan bir çekirdektir. OMEGA 6 bakımından zengindir. Bazı muhabbet kuşları kırabilirken çoğu muhabbet kıramaz. Muhabbet yemlerine eklenmesine gerek yoktur. Papağan yemlerinde de en fazla %5 gibi bir oranda bulunabilir. Çekirdeklerin fazlası zararlıdır. Hatta yemde bulunmasa daha güzel olur. Ödül olarak vermeniz daha sağlıklı olacaktır. Besin değeri:

CHIA TOHUMU: Yüksek yağ ve protein oranına sahip tohumdur. Genelde sağlık tohumlarında bulunur. %17 protein, %31 yağ içerir. Fazlası yağlanma yapar. %3 oranında kullanabilirsiniz. Besin değeri:

PERİLLA TOHUMU: İnanılmaz yüksek bir protein oranına sahip tohumdur. %45 protein içerir. Yemde an az %5 oranında bulunması kanaatindeyim. Kabuğu kolay kırılır, çoğu kuş sever ama sevmeyen kuşlar da çıkabilir. Tüy dönemindeki kuşlara ekstra olarak ikram edilebilir.