Notes

###Kurtarma paketi nedir?
Kurtarma paketi; bir şirketin, bireyin veya devletin batmakta olan bir şirkete, bireye veya devlete para veya kaynak sağlamasıdır.^([1]) Bu işlem; kredi verilerek, tahvil veya hisse senedi satın alınarak gerçekleştirilebilir.^([1]) ^([2]) Bu sayede batmakta olan işletmenin iflas etmesi ve finansal yükümlülüklerini yerine getirememesi gibi durumların önüne geçilir, yani “kurtarılır”.

Not: Bu yazı boyunca açıkça belirtmesek bile ABD’den bahsedeceğiz.

###Neden kurtarma işlemi yapılıyor?
Genellikle kurtarma işlemi iflas etmeleri durumunda ekonomi üzerinde ciddi olumsuz etkilere sahip olabilecek şirketlere yapılıyor. Bunun altında yatan mantık ise devletin şirketleri kurtarmasının şirketlerin batmasından dolayı oluşacak krizle mücadeleden daha ucuz olmasıdır.^([1]) Örnek vermek gerekirse, ABD’li ekonomistlerin çoğu, 2008’de verilen kurtarma paketlerinin işsizliği azalttığını^([3]) ^([4]) ve en nihayetinde olumlu sonuçlar doğurduğunu belirtmiş.^([4]) 2008’de hiçbir şey yapılmasaydı çok yüksek ihtimalle durum Büyük Buhran tarzı bir depresyona dönüşecekti.^([5]) En basitinden, otomobil üreten GM ve Chrysler’in batmasına izin verilseydi tahmin edilene göre 39 ile 105 milyar dolar arası bir kayıp yaşanacaktı.^([6])

###Şirketler neden krizlere hazırlanmıyor?
Kurtarılmak zorunda kalan şirketler, genellikle kâr marjlarının düşük olduğu ve bu yüzden de krizlerin para biriktirilerek atlatılamayacağı sektörlerde olduğu için “onlar da para biriktirseymiş” demek akılcı değil. Örnek vermek gerekirse hava yollarının kâr marjı %1 civarında.^([7])

###2008’de neden kurtarma paketleri bankalar yerine insanlara verilmedi?
ABD hükümeti, sadece geri ödeyebileceğini düşündüğü şirketleri kurtardı. Eğer bu para borca batmış kişilere verilseydi zaten var olan borçlarını ödeyemeyen bu kişiler, bu sefer de devlete borçlanacaktı. Ayrıca bütün bu kurtarma işlemin çok hızlı yapılması gerekiyordu, bir likidite krizinin ortasındaydık. Bir şekilde insanları kurtaracak bir plan uygulasaydık bile bankalara yapılan ödemeler yıllara yayılacağı ve aşırı yavaş olacağı için her an batma tehlikesiyle karşı karşıya kalan bankaları kurtaramayacaktık. Sırayla batan bankalar ise domino etkisiyle bütün dünya ekonomisini etkileyecekti.^([5])

Fakat yanlış anlaşılmasın, aslında 2008’de MHA programı kapsamında
ekonomik krizden etkilenen ev sahiplerine yardım edildi. MHA’nın en büyük ve önemli parçası olan HAMP ile finansal olarak sorun yaşayan ev sahiplerine haciz gelmemesi için; kredinin ödeyebilecekleri seviyeye indirilmesi, ödemenin uzun döneme yayılması ve faiz oranının azaltılması gibi işler yapıldı.^([8]) Bunun dışında; PRA ile kredi tutarının gayrimenkulün değerine oranı %115’i geçen ev sahiplerine yardım edildi, UP ile işsiz ev sahiplerine haciz gelmemesi için ödemeleri geçici olarak uzatıldı, HAFA ile ev sahiplerinin evlerini satıp bütçelerine uygun evlere geçmeleri sağlandı.^([9])

###Kurtarmalara harcanan milyar dolarlar mantıklı mı?
Evet, “Neden kurtarma işlemi yapılıyor?” bölümünde bahsettiğimiz kurtarmanın yapılmadığı durumda olabileceklere kıyasla gayet de mantıklı. Üstelik sanılanın aksine, 2008’de kurtarma kapsamındaki TARP programından ABD hükümeti 15.3 milyar dolar kâr etmiştir.^([6])

###TARP nedir?
TARP (Troubled Asset Relief Program - Sorunlu Varlıkların Kurtarılması Programı), ABD Hazinesi tarafından finansal sistemin stabilize edilmesi, ekonomik büyümenin sağlanması ve hacizlerin etkisini hafifletmek amacıyla uygulanan tartışmaya yol açan program.^([10])

ABD hükümeti; finansal kurumlardan, çoğunlukla ipoteğe dayalı menkul kıymetlerden oluşan teminatlı borç senetleri aldı. Ayrıca bu kurumlardan TARP ile oy hakkı olmayan ama sürekli belirli bir miktar temettü ödeyen imtiyazlı hisse senetleri alındı. Böylece yükümlülük karşılama yeterliliği krizinde olan bu kurumların bilançolarını istikrara sokmaları ve zararları azaltmaları sağlandı. Bu sayede kurumlar borç vermeye devam ettiler ve tüketici güveninin geri kazanılması sağlandı.^([10])

###Kurtarmaların olumsuz yönleri nelerdir?
Her ne kadar ekonominin ayakta kalması için önemli olsalar da kurtarmaların sebep olduğu iki büyük sorun var: manevi zarar ve örtülü garanti sübvansiyonu.

Ahlaki tehlike diye de bilinen manevi zarar, risk alan kişinin veya kurumun, kötü sonuçlara katlanacak kişi veya kurumdan farklı olması durumudur. Büyük işletmelerin batmaları durumunda devlet tarafından kurtarılacaklarını bildikleri için riskli yatırımlar yapmaları ve savurgan davranmaları da buna örnektir.^([2])

Diğer sıkıntı ise örtülü garanti sübvansiyonu. Adının karmaşık olmasından korkmamak gerek, altında yatan mantık çok basit: Batmaları halinde devlet tarafından kurtarılacak bankaların yatırımcılar tarafından güvenli görülmesi ve bu yüzden fazladan yatırım alması durumu. Bu konu hakkında yapılan bir araştırmaya göre varlığı 100 milyar dolardan fazla olan 18 banka, 2009 yılının ilk çeyreğinde yaklaşık olarak 34.1 milyar dolar sübvanse edilmiş.^([11])

2013’te yapılan bu çalışma da sübvansiyonun yıllık 100 milyar dolar civarında olduğunu bulmuş. Ayrıca finansal regülasyonların neredeyse hepsinin elden geçirildiği Dodd–Frank yasasının bu sübvansiyonu ortadan kaldıramadığı da çalışmanın sonuçları arasında.^([12])

“Batmak için çok büyük” (İng. *too big to fail*) hadisesinin önüne geçilmesi için önerilen çözümler arasında büyük bankaları bölmekten büyük bankaları ek vergiye ve regülasyona tabi tutmaya kadar ilginç ve tartışmalı fikirler var. Fakat şu anda önümüzde net bir cevap yok.

###Teşekkürler
* [Konu hakkındaki kısa videosu](https://www.youtube.com/watch?v=_HK_xo4Rt0Y) için [Pretzel](https://www.youtube.com/channel/UCFjSAio0o5-brLywJBi4I4Q)’e

###Kaynakça
1. “Bailout”. *Investopedia*. [Link](https://www.investopedia.com/terms/b/bailout.asp).

2. “What is a Bailout Takeover?”. *Corporate Finance Institute*. [Link](https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/deals/bailout-takeover/).

3. “Bank Bailouts”. *IGM Forum*. [Link](https://www.igmchicago.org/surveys/bank-bailouts/).

4. “Bailouts: Banks and Automakers”. *IGM Forum*. [Link](https://www.igmchicago.org/surveys/bailouts-banks-and-automakers/).

5. “What Was the Bank Bailout Bill? - Alternative Options”. *The Balance*. [Link](https://www.thebalance.com/what-was-the-bank-bailout-bill-3305675).

6. "U.S. ends TARP with $15.3 billion profit". *CNN Business*. [Link](https://money.cnn.com/2014/12/19/news/companies/government-bailouts-end/).

7. “Airlines Have An Insanely Small Profit Margin”. *Business Insider*. [Link](https://www.businessinsider.com/airlines-have-a-small-profit-margin-2012-6).

8. "Home Affordable Modification Program: Overview". *Home Affordable Modification Program*. [Link](https://www.hmpadmin.com/portal/programs/hamp.jsp).

9. "Making Home Affordable". *U.S. Department Of The Treasury*. [Link](https://www.treasury.gov/initiatives/financial-stability/TARP-Programs/housing/mha/Pages/Programs-Under-Making-Home-Affordable.aspx).

10. “Troubled Asset Relief Program (TARP)”. *Investopedia*. [Link](https://www.investopedia.com/terms/t/troubled-asset-relief-program-tarp.asp).

11. Baker, D., & McArthur, T. (2009). The Value of the “Too Big to Fail” Big Bank Subsidy. CEPR Reports and Issue Briefs 2009-36. Center for Economic and Policy Research (CEPR).

12. Warburton, A. J., & Anginer, D. (2011). The End of Market Discipline? Investor Expectations of Implicit State Guarantees. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.1961656