Notes

1465
Avrupa ve Asya halkları sonu gelmeyen kanlı bir savaşın içerisindeydiler. Hristiyanlar, Müslümanlar ve kafirlerle mücadele etmekteydi. Ortodokslar birbirlerini öldürüyor, kardeş kardeşi, evlatlar babalarına karşı geliyorlardı.

Batıda, Töton Şövalyeleri Ortodoks inancını benimseyen kafir ve dinsiz Slavları, Roman Katolik incancını tattırmak için kan dökmekten çekinmiyorlardı. Halihazırda Baltıkları ele geçirmiş olan ve oradaki nüfuzlarını korumayı başaran Tötonlar, Rus yalanlarına kandıklarını, zenginliğin aslında doğudaki donmuş bataklıklarda olmadığını anlamışlardı. Tötonlar'ın başları büyük bir beladaydı. Lehlerin zaman geçtikçe zenginleşen ve büyüyen ülkesi gözlerini Töton topraklarına çevirmişti ve oradaki soydaşlarıyla birleşme umuduna kapılmışlardı.

Polonya zengileşen ülkesinin gücünden bihaber olacak kayda değer tüm rakiplerine meydan okuyordu. Müslümanlarla ve Türklerle giriştiği mücadelede ülkesi büyük bir darbe alsa da kısa süre içerisinde gücünü toplamayı başardı ve Kazak gücünü kullanarak Müslümanlarla ve Rus Prenslikleri ile giriştiği mücadelede kendini kanıtlamıştı. Katolik olmanın avantajlarından yararlanırken bunun dezavantajlarının olduğunu da farketti. Rusların ve Müslümanların kışkırtmalarıyla ayaklanan Ortodoks Kazak halkı savaşlarda çok büyük bir rol oynasa da, zaman zaman Katolik beylerine karşı ayaklanıyorlardı. Polonya doğusundaki bu sorunla uğraşırken, bir gözü ve kulağı Töton Şövalyeleri'ndeydi.

Kırım Hanlığı, Osmanlı idaresinde olsa bile dış ve iç işlerinde bağımsız ve serbest denilebilirdi. Zaman zaman Leh ve Rus toprakları üzerine düzenledikleri akınlar ve baskınlar sayesinde çokça ganimet ve esirle topraklarına geri dönüyorlardı. Lehistan'ın uç sınırlarına Kazakları yerleştirmesiyle, Tatarlar ve Kazaklar arasında büyük bir güç mücadelesi başlamıştı. Kırım üzerine baskınlar düzenleyen Kazaklar'a karşılık olarak, Ukrayna'ya karşı bir akınla cevap veriyordu Tatarlar. Bütün bunların Sultan'ın kulağına gitmemesine özen gösteriyordu Kırım Han'ı, böyle bir şey olacak olursa bölgedeki Osmanlı nüfuzunun artacağını biliyorlardı ve bunun olmasını istemiyorlardı.

Moskova Knezliği belki de herkesin gözünde küçük görünen bir prenslikti, fakat gün geçtikçe zenginleşen ve büyüyen bir güç haline geleceğini kimse tahmin edememişti. Moğollar'ın ve Tatarlar'ın baskısı altında yaşam mücadelesi veren bu küçük devlet kolladığı her fırsatta prenslikleri birleştirip büyük ve güçlü bir Rusya kurma hayaline gün geçtikçe daha da yaklaşıyordu. Doğuda bir zamanlar kendisini haraca bağlayan Tatar beylerine büyük darbeler vurmuş, Kafkaslara kadar ilerlemiş, hatta Batı ile boy ölçüşebilecek bir seviyeye gelmişti. Bütün bu yaptıklarıyla çokça prestij ve ün kazanmış olsa gerek Ortodoks dünyasının koruyucusu haline gelmiş ve büyük Rus hayaline daha da yaklaşmıştı.

"Mamma Li Turchi" Bu sözün ağızlarda yer almaması için Tanrı'ya dua ediyordu Cenevizli tacirler. Karadeniz'de bir ticaret kolonisi kurmuş olan Cenevizliler etraflarındaki kaostan ve kargaşadan uzak duruyor, sadece işlerini görüyorlardı. Ermeniler, Türkler, Tatarlar, Çerkesler, Almanlar, İtalyanlar... Cenevizliler iş ve ticaret yapmak isteyen herkesi kolonilerine kabul ediyorlardı. Büyük paraların döndüğü bu yer, belli bir ödeme karşılığı Osmanlı'nın koruması altındaydı, Kırım Hanı'nın buraya neden el süremediği şimdi anlaşılıyor.