Notes

Öncelikle hikayenin geçtiği döneme bakmakta fayda var. 1948 yılında yazılmış bir hikaye. İkinci dünya savaşı yeni atlatılmış, yaralar yeni yeni sarılıyor. Dünya savaşından sonra batıda ve türkiye’de bir modernleşme hareketi başlıyor. Şehirler, yüksek binalar, büyük şehirlere, istanbula göç. Birbirini tanımayan insanların bir arada yaşamaya başlaması… Büyük kalabalıklar.
Temel olarak: Mahalle X şehirleşme kıyası, Cemaat X cemiyet meselesi, Yabancılaşma, Duyarsızlaşma, Metalaşma, Modernite, Yahudilik, İkinci Dünya Savaşı, Arada Kalmışlık vb. anahtar kelimelerden (keyword) bahsedebiliriz.

Bu büyük kalabalıkların oluşması, şehirlerin büyümesi, beraberinde bir “yabancılaşma” unsuru getiriyor. Samimi ilişkilerin yerini, çıkar ilişkileri, mesafe almaya başlıyor. Mesafeden kasıt, fiziken değil aslında, fiziken yakın olsak da zihinler bambaşka dünyalarda yaşıyor şehirde. Bu noktada mahalle kültürü yok oluyor, şehir hayatı yaşamımıza egemen olmaya başlıyor. Mahalle X şehir çatışması çok kuvvetli hikayede. Mansur şehirlilerden, mesela hikayede somut olarak tramvay yolundan (şehiri temsil ediyor tramvay) kaçınıyor, tramvay yolu insanlarından kaçıyor. Samimi, içten bir toplumun hasretini çektiği için bir mahallede yaşıyor. Ve bu mahalleden de çıkmak istemiyor. 7 yıldır çıkmamış… Mahalle X şehir demişken, Cemaat X cemiyet çatışmasından, kıyasından da bahsedebiliriz. Cemaatten kasıt, birbiriyle iç içe geçmiş, daha sözlü yasaların hakim olduğu, yakın ilişkiler. Yani mahalle. Cemiyet ise, şehirde kurulan yeni düzen için söylenebilir.
Yazar bir hikaye kurarken yazdığı her şeyin aslında bir nedeni vardır. Rastgele hiçbir kelime, hiçbir ifade kullanmaz. “Yahudilik”, yahudilerin olduğu bir mahallede yaşaması da tesadüf değil. Manavın ya da yahudi kızın yahudi olması şart değil. Ama neden yahudi? Gönderme içerikli bir kullanım. (Sait faik genel olarak “öteki” olarak tanımlayabileceğimiz insan tiplerine hikayelerinde çok yer verir) İkinci dünya savaşında milyonlarca yahudinin soykırımda kurban gitmesi… bir böcek gibi ezilmesi, yabani bir ot gibi muameleye maruz kalması. İnsanın değerliliğinin dip noktasıdır bu. Bu devirlerde atılan atom bombaları. Sovyetler birliğinin yaptığı acımasız katliamlar… Sanki hikayeden ilgisiz gibi duruyor. Ama değil. Çünkü mansur’un şikayet ettiği şehir hayatı sadece şehirleşmeden ibaret değil. Mansur modernitenin neden olduğu tüm bu aşağılık olaylara karşı da kendini yenik, ezik hissediyor. Bir nedeni de bu münzeviliğinin. Modernite bize büyük şehirler, geniş yollar, konforlu bir hayat, birçok yenilik ve imkan getirirken bir yandan da insanların acımasızca katline neden de oluyor.
hikayenin giriş cümlesine bakalım. Giriş cümleleri genelde karakter ve yaşadığı dünya hakkında önemli ipuçları verir.Hikayenin başında Mansur, ben acayip oldum, gözüm kimseyi görmüyor, kimsenin kapısını çalmak istemiyorum diyor. Kendisine en sevimli gelen postacıları bile istemiyor. Şehir hayatına ayak uyduramayıp mahallede yaşasa da, aslında o mahalleli değil, bir şehirli. Şehirden bir darbe yemiş de, tedavi olmak için tekrar mahalleye dönmüş sanki. G.Simmel diyor ki, şehirde günlük hayatta o kadar fazla uyarıcıya maruz kalırız ki, bunlara artık tepki vermek imkansızlaşır, ve dolayısıyla duyarsız olmaya başlarsın. Mansur da böyle tam olarak. İlgisiz. Şehir insanı böyle çünkü. İnsanın “nesneleştiği”, “metalaştığı”, adeta bir eşya konumuna geldiği bir yerde yaşıyor. Şehirde denk geldiği insanlar hakkında hiçbir şey bilmiyor, tıpkı bizim gibi.. İşkembecinin adını bilmemesi, bu konuyla ilgili. Postacı kadın ve diğer karakterler hakkında da detaya sahip değildir. “Öte”sini bilmez. Çünkü şehir hayatında sokakların ismi yoktur, sadece numaralardan ibarettir sokaklar. 1. Sokak. 2. Sokak 3. Sokak. İnsan kendini ait hissedemez oraya. Bir yabancı gibiyizdir. Yabancılaşma… tıpkı sokaklar gibi, aynı zamanda insanlar da bir numaradan, sayıdan ibarettir modern dünyada.
Hikayenin sonuna doğru bir kabuk kırmaya çalışır aslında Mansur. Şehirde eskiden yerini bildiği hamam yıkılmakta, yeni bir şey inşa edilmektedir. Şehir dönüşmektedir, değişmektedir. Eskinin yerini yeni almaktadır. İçi kıpır kıpır olduğu için > kaşıntı basar onu. Heyecandandan yani. Mansur yedi senedir üzerindeki kabuğu atma çabası ile hamama girer. Hamama girmek, bir temizlik, yeniden başlama şekli diyebiliriz. Kabuğunu kırar mı? Belki kırar. Ama şehir büyümektedir. Değişmektedir. Ne mahallenin ne şehrin bir parçasıdır mansur. Arada kalmış bir adamdır. (yedi sene daha kalmayı düşünmesi, ama olmaz demesi) Bir hovardalık düşünmesi. Sonunu getiremeyeceğini, şehrin onu elbet “sindireceğini”bildiği için… Bir yıl eğlenir, az biraz keyiflenir. Sonra şehir tarafından yutulur. İşte o zaman da kendini atar denizin, boğazın soğuk sularına…
Ayrıca sunuma metinlerarasılık katabilmek adına az biraz Aylak Adam, Franny and Zoe, Tutunamayanlar’den Selim Işık karakteri gibi şeylerle zenginleştirebilirsin. Benzerlikler çok Lüzumsuz Adam ile.