Notes

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa muszą być w określony sposób zorganizowane i występować w ustalonej formie prawnej. Według systematyki opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny podstawowe formy organizacyjno--prawne przedsiębiorstw to:
– osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą;
– osoby prawne;
– jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej.


Osobą fizyczną jest, według obowiązującego prawa, każdy człowiek. Osobą prawną natomiast nie jest człowiek, ale założoną przez niego instytucja, organizacja lub spółka. To, czy mogą one być osobami prawnymi, regulują szczegółowe przepisy. Osobami prawnymi są między innymi: przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje. Osoba prawna działa przez swoje organy, czyli wewnętrzne władze, na przykład dyrektora lub zarząd, w sposób przewidziany w odpowiedniej ustawie i opartym na niej statucie.

Najprostszą formą przedsiębiorstwa jest przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej. Nie potrzeba dużych nakładów na rozpoczęcie działalności w tej formie, ponieważ nie wymaga się do tego posiadania określonego kapitału założycielskiego. Przedsiębiorca jako jedyny właściciel odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wobec wierzycieli. Może wybrać dowolną formę opodatkowania, od bardzo prostych do skomplikowanych, według których rozliczają się duże przedsiębiorstwa.

Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, posiadającym własne fundusze. Członkowie spółdzielni prowadzą wspólną działalność gospodarczą we własnym interesie.Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Wyróżniamy spółdzielnie użytkowników, które świadczą usługi na rzecz członków, oraz spółdzielnie wytwórcze, które zatrudniają swoich członków zarobkowo. Spółdzielnię może założyć 10 osób fizycznych lub mogą to zrobić 3 osoby prawne
.

Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem mającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwo to działa w pewnym określonym celu, którym może być na przykład wydobywanie konkretnego surowca lub produkcja maszyn i urządzeń. Przedsiębiorstwo ma majątek, w który zostało wyposażone przez swoich założycieli w trakcie organizowania. Założycielami przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe organy administracji państwowej. Podlega ono wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Jego organami są: ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza oraz dyrektor.

Fundacja to organizacja utworzona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, takich jak ochrona zdrowia, nauka, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, oświata i wychowanie, rozwój gospodarki. Fundacja zostaje ustanowiona przez fundatora, który ustala jej statut i zarząd oraz przekazuje pewien majątek na działalność. Osobowość prawną fundacja uzyskuje po wpisaniu do rejestru fundacji. W celu realizacji zadań statutowych fundacja może prowadzić działalność gospodarczą.

Stowarzyszenie jest to dobrowolne i samorządne zrzeszenie o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie może zostać powołane przez 15 osób, które po uchwaleniu statutu stowarzyszenia dokonują jego rejestracji w sądzie. Z chwilą wpisania do rejestru stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą. Dochód z tej działalności służy realizacji celów statutowych stowarzyszenia. Członkowie stowarzyszenia wybierają zarząd i organ kontroli wewnętrznej. Działalność w stowarzyszeniu opiera się na pracy społecznej, ale do prowadzenia swoich spraw może ono zatrudniać pracowników. Członkami stowarzyszenia mogą zostać osoby, które ukończyły 16 lat.

Spółka jest umownym związkiem osób i ich kapitałów stworzonym w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W zależności od przepisów prawnych, jakim podlegają, wyróżnia się spółki cywilne i handlowe.

Spółki cywilne podlegają postanowieniom kodeksu cywilnego i nie mają osobowości prawnej. Do założenia wystarczy zawarcie pisemnej umowy miedzy wspólnikami. Kodeks nie określa wysokości kapitału własnego spółki. Od 1 stycznia 2001 roku spółka cywilna nie może istnieć jako samodzielne przedsiębiorstwo, można jednak zawiązywać spółki cywilnie dla realizowania celów gospodarczych. Spółka cywilna musi być według przepisów prawa przekształcona w spółkę jawną, jeżeli przez dwa kolejne lata osiągnie przychody w wysokości będącej równowartością, co najmniej 800 000 euro.

Spółki handlowe podlegają przepisom uchwalonego 15 września 2000 roku Kodeksu spółek handlowych. Reguluje on tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek. Podpisując umowę spółki handlowej, wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów finansowych oraz, jeżeli umowa lub statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Spółki osobowe mogą we własnym imieniu prowadzi przedsiębiorstwo, nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być do niego pozywane. Podstawą ich istnienia jest wspólne działanie osób uczestniczących w spółce. Najprostszą formę spółki osobowej stanowi spółka jawna. Do jej założenia nie ma wymaganego przez prawo limitu kapitału, wystarczy pisemna umowa wspólników. Ciekawą odmianą spółki osobowej jest spółka partnerska, tworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu, na przykład adwokaci, architekci, doradcy podatkowi, lekarze, pielęgniarki, radcy prawni. Katalog wszystkich zawodów, których wykonawcy mogą zakładać spółki partnerskie, podaje Kodeks spółek handlowych.

Spółka komandytowa jest spółką, w której wspólnicy ponoszą różną odpowiedzialność. Wspólnik zwany komplementariuszem ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, natomiast odpowiedzialność komandytariuszy ogranicza się do wysokości sumy komandytowej, ustalonej w umowie spółki. Dla spółki komandytowo-akcyjnej, jako jedynej ze spółek osobowych, określono minimalny kapitał założycielski. Wspólnikami w tej spółce SA komplementariusze, którzy odpowiadają za zobowiązania jak w spółkach komandytowych, oraz akcjonariusze, którzy są właścicielami akcji spółki.

Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, którą uzyskują z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców. Spółką kapitałową może założyć jedna lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Podstawą jej działania jest zgromadzony przez wspólników lub akcjonariuszy kapitał. Członkowie spółki kapitałowej muszą powoływać odpowiednie organy, które nią
zarządzają i ją reprezentują. Prawo wymienia dwa rodzaje spółek kapitałowych: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.