Notes

Tam ismi Ebu el-İzz b. İsmail b. el-Rezzaz el-Cezeri olan, doğum ve ölüm yılı tam bilinmemekle beraber 1200’lü yıllarda Diyarbakır yöresinde yaşadığı tahmin edilen Müslüman bir mühendistir. O dönemde Fırat ve Dicle nehri arasında kalan bölgeye cezire (ada) dendiği için Cezeri lakabını almıştır. Artuklu sarayında 25 yıl saray mühendisliği görevini yürüten Cezeri, orta çağın en önemli mühendisi olarak görülür.

Döneminin çok ilerisinde yeni tasarımlar yapan bilim insanlarından olan El Cezeri, dünya bilim tarihi açısından sibernetik ve robotik alanda çalışmış ilk kişi olarak kabul edilir.

Meşhur fil saati,
su saatleri,
el yıkama ve abdest alma aparatları,
mum saatleri,
saz çalan robot,
su pompalarını çalıştıran makineler
gibi elliden fazla teknolojik aracın tasarımını yapmış ve tasarladığı makineleri üretmiştir.

Bu anlamda o 13. yüzyılda yaşamış büyük bir mühendis, evrensel bilimin dikkat çekici dehalarından birisi olarak kabul edilir.

El-Cezeri’nin Eserleri;

El Câmi-u’l Beyn’el İlmî ve El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ'ati'l Hiyel (Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap)
Elliden fazla makinenin kullanım esaslarını ve mantığını sanat eseri niteliğinde görsellerle aktardığı bu kitabın orjinali günümüze ulaşmamıştır. Ancak bazı kopyaları Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinin çeşitli kütüphane ve müzelerinde yer almaktadır.
El yazması olarak bugün ulaşmış en eski eseri ise “Olağanüstü Mekanik Araçların Bilgisi Hakkında Kitap” tır ve halen İstanbul’da bulunan Topkapı Sarayı’nda meraklı ziyaretçiler için sergilenmektedir.