Notes

1- Ak Darı (WHITE MILLET): “Ak Darı” ya da daha nadir kullanımıyla “Kum/Beyaz Darı” kuş yemlerinde en büyük oranda bulunması gereken tohumdur. Kuşların tercih ettikleri, yöneldikleri tohumlardan biridir. Kabuğu diğer darılara göre daha kolay soyulur ve bu yönünden tercih sebebidir. Ayrıca sindirimi de diğer darılara göre daha kolaydır. Çok besleyicidir. %72 karbonhidrat içerir. Yemde %35-40 gibi oranlarda kullanabilirsiniz. Muhabbet kuşu, kanarya, doğa kuşları ve parakeet türlerine verilirken yurt dışında (Almanya) kanaryalara bile verilir. Ülkemizdeki bilindik bir üretici olan Ayhan Otçuoğlu yem olarak sadece ak darı kullanmaktadır. Tabi ki tek tip tohumla besleme ne kadar sağlıklıdır, tartışılır ve kanaatimce uygun/yeterli değildir. Ak darının yoksun olduğu mineraller bulunmaktadır. Ak Darı için farklı kaynaklardan iki adet besin değeri buldum. Biri 100 gram için diğeri ise 200 gram için. İkisini de ekliyorum. 100 gram için olan detaylı besin değeri şöyledir:

......

2- ASPUR (CANARY SEED, CANARY GRASS): “Aspur”, “Kanarya Yemi”, “İnce Yem”, ''Sade Yem'' gibi adlarla bilinen tohumumuz (bana göre) yemde ak darıdan sonra en büyük orana sahip olması gereken tohumdur. %30 ideal oranıdır. Bu oran dönemlere göre artırılabilir. Özellikle yavru bakan kuşlarda bu oran artırılırsa daha iyi olur. Yavru bakan kuşların yavruları beslerken tercih ettikleri ilk tohumdur. Yavrulu kuşlarda bu oran %60’a hatta %70’e bile çıkabilir. %70 gibi oranlar abartılı gelebilir ancak kuşlarını sadece aspur ile besleyen üreticiler bile vardır. Ak darı örneğinde olduğu gibi bu örnek de sağlıklı değildir. Tohum çeşitliliği her zaman daha iyidir. Bunların dışında aspurun kabuğu diğer tohumlara göre kolay soyulur ve bu özelliğinden dolayı kuşların yöneldikleri tohumlardan bir tanesidir. Besin değeri ise güzeldir, besleyicidir. Yüksek oranda protein de içerir. Beslenme kaynaklı sulu dışkılamayı kesmede kullanılabilir. Dışkıyı katılaştırma özelliği vardır. Ayrıca kabuğu kolay soyulduğu için yem yemeyen iştahsız kuşlara da verilebilir. Yavrular yuvadan atladıktan sonra yem kırma sürecinde de kafes tabanında bulundurulmalıdır. Besin değerleri ise aşağıdaki gibidir:

......

3- SARI DARI (FOXTAIL MILLET): “Cin Darı” ya da daha yaygın kullanımıyla “Sarı Darı” bana kalırsa yemde 3. en yüksek oranda bulunması gereken tohumdur. Ak darıya göre daha sert bir kabuğu vardır ve ak darıdan daha zor sindirilir lakin yanlış anlaşılmasın, bu “Sarı darı sindirilemez.” demek değildir. Ak darıya oranla daha az özümsenir ama kuşlar bunu da rahatlıkla sindirebilir. Dediğim gibi ak darıdan daha sert kabuklu olduğu için kuşların çok fazla yöneldiği bir tohum değildir. Selüloz içerir. %61 gibi bir karbonhidrat oranı vardır ve kuşları güzelce doyurur. Bana kalırsa yemdeki oranı %10 olmalıdır. Çok elzem bir tohum mudur, değildir. Ama yukarıda da belirttiğim üzere yemlerde tohum çeşitliliği her zaman daha iyidir. Yem karışımlarının içerisine karıştırarak zengin bir karışım sağlayabilirsiniz. Şunu da belirtmek isterim ki diğer darılara göre daha ucuzdur ve çoğu kalitesiz yemde %60-%50 gibi oranlarda kullanılmaktadır. Bunu da ucuzluğa bağlıyorum. Neyse, o başka bir konu. Besin değerlerini ise takdim edeyim:

......

4- KIZIL DARI (RED MILLET): Kızıl Darı ya da bir diğer adıyla ''Kahverengi Darı'' tohum çeşitliliği olsun diye yeme katılabilecek güzel bir tohumdur. Bol miktarda fosfor ve kalsiyum içerir. Muhabbet Kuşları, Cennet, Sevda, Sultan ve Forpus gibi ufak tür papağanlarda, Zebra, Gouldian, papağan ve Bengal gibi egzotik finch türlerine rahatlıkla verilebilir. Yemlerinde %5 ile %10 arası bir oran yeterlidir. Doğal olarak bahçelerde ve çimenlik alanlarda yetişir. Üstünde durmaya çok gerek olmadığını düşünüyorum. Besin değeri ise şöyledir:

......

5- KENEVİR TOHUMU (HEMP SEED): “Kenevir tohumu” ya da diğer adıyla “Çedene” biyolojik olarak yararlı ve kolay sindirilebilen, içerdiği yüksek protein oranı (%32) nedeniyle yemde mutlaka bulunması gereken bir ara tohumdur. Ayrıyeten 10 esansiyel amino asitlerin tamamını bünyesinde barındırmaktadır. A, B1, B2, B3, B6, C, E vitaminleri ve folik asit (B9) bakımından zengindir. GLA (gama linolenik asit) adı verilen bir yağ asidi de içeren kenevir tohumu, bu özelliği sayesinde hormon dengesini sağlamaya yardımcı olur. Omega yağ asitleri bakımından da oldukça zengindir. Kenevir tohumunda omega-6 yağ asitlerinin omega-3 yağ asitlerine oranı 3’e 1 şeklindedir ve bu sağlıklı ve enflamasyon karşıtı bir orandır. Kenevir tohumu, oldukça iyi bir lif kaynağıdır. Bağırsakların işleyişini kolaylaştıran içeriği sayesinde sindirim sistemini düzenler, ishal gibi sorunların önlenmesine yardımcı olur. İçerdiği yüksek oranda magnezyum sayesinde rahatlama için oldukça faydalıdır. Melatonin eksikliğinden kaynaklanan stres gibi problemleri azaltmaya yardımcı olur, melatonin hormonu salınımını kolaylaştırır. Özellikle kış aylarında kuşların yağlandırma amaçlı kullanılan besleyici bir tohumdur. Tüylerin sağlıklı çıkmasına yardımcı olur. Fazla miktarda kullanılması yağlanmaya sebep olur. Yem karışımlarında %2-3 oranında kullanılması yeterli olacaktır. Muhabbet yemlerinde %3 gibi bir oran idealdir. Fazla miktarda verilirse kuşun yağlanmasına sebep olur. Kızıştırıcı bir tohum olduğuna unutmamak gerekir. Papağan yemlerinde ise bu oran daha fazla olabilir. @Doğanay Y. 'nin forpus yeminde de %40 gibi bir oranda kenevir bulunuyordu yanlış hatırlamıyorsam. Besin değeri ise şöyle:

......

6- NİJER TOHUMU (NYJER SEED): “Nijer tohumu” kuşları özellikle kızıştırmak için kullanılır. Afrika'da ve Güney Amerika'da yetiştirilir. %38 yağ oranına sahip olan bu tohum çok dikkatli kullanılmalıdır. Fazla verilirse kuşu çok çabuk yağlandırır ve zamansız kızışmasına sebebiyet verir. Zayıflamış kuşlara kilo aldırmak için de tercih edilebilir. Bunun dışında kızıştırma için de kullanıldığını söylemiştim bu yüzden de kızışması istenmeyen kuşlara olduğunca az verilmelidir. Fazla verilen Nijer tohumu kuşları tüye de sokabilir. Dediğim bu özelliklerinden dolayı çok çok dikkatli kullanılmalıdır. Normal dönemlerde yemlerde %2-2,5 oranında bulunabilir. Kuşlar kızıştırılmak isteniyorsa da bu oran %5’e çıkabilir veya kızıştırmak için ayrı bir kapta da sunabilirsiniz. Protein oranı da ayrıca yüksektir. 2 yemek kaşığında yaklaşık 13 gram kadar protein içerir. Detaylı besin değeri ise alttaki gibidir:

......

7- SORGUM DARISI (SORGHUM GRAIN): “Sorgum darısı” muhabbet yemlerinde kullanılmayan ama güvercin yemlerinde yaygın olan bir tohumdur. Beyaz Sorgum ve Kızıl Sorgum olmak üzere ikiye ayrılır. Güvercinler için faydalı asitleri içerir. İçinde bulunan yağlar solunum yolları için faydalıdır. Omega 6 ve diğer yağ asitleri barındırması ile de bağışıklık sistemini güçlendirir. İçeriğindeki oleik asit sayesinde ise tüylerin kalitesini arttırır. Kullanımı hakkında çok bir bilgim yok maalesef. @Ümit T. bu tohumu araştırıyordu. Bu besin değeri de ona gelsin o zaman:

......

8- MAVİ HAŞHAŞ (POPPY SEEDS): “Mavi Haşhaş” muhabbet kuşu yemlerinde hiç görmediğim büyük ihtimalle de olmayan bir tohum. Genellikle sağlık tohumu karışımlarında bulunuyor. Mavi ve Sincabi olarak iki cinsi vardır. Çok faydalı ve yağlı bir tohumdur. Koksidyoz'a karşı koruyuculuğu tespit edilmiştir. Kimi kuşçular tarafından kuşlarına şifa niyetine de verilmektedir. Aynı zamanda sükunet vericidir. Çok ufak taneli olduğu için yemlere karıştırılması pek uygun olmaz ki eğer karıştırılırsa bile zaten büyük ihtimalle tabana çöker ve kuşlar yararlanamazlar. Ayrıca bu tohum %42 yağ içeriyor ve bu oran çok çok büyük. Dikkatli kullanılması gerekir, yağlanmaya sebep olabilir. Yumurta İle birlikle verildiğinde sindirimi kolaylaştırır. Zannımca ekstradan vermeye çok gerek yok zaten sağlık tohumu karışımlarının içinde bulunuyor. Besin değerini sunayım sizlere:

......

9- KİNOA TOHUMU (QUINOA SEED): “Kinoa tohumu” bazı muhabbet yemlerinde bulunan [Kuşlar için en faydalı olan türü beyazımsı (tam beyaz olmayan) renge sahip olanıdır. Bu Kinoa'nın işlenmediğini gösterir.] demir, fosfor ve potasyum mineralleri yönünden zengin, tam protein kategorisindedir. Yani kuşların ihtiyaç duyduğu tüm amino asitleri içerir. Tam protein içeren bitkiler oldukça nadirdir ve bu özelliği ile vejetaryenler arasında oldukça popülerdir. Kinoa, kolesterolü yüksek ve yağ içeren hayvansal protein kaynaklarına göre daha sağlıklı bir protein kaynağı olarak görülebilir. Glüten içermez. Yulaf'a alternatif olarak kullanabilirsiniz. Diğer tahıllardan yaklaşık 2 kat daha fazla besin lifi içerir bu da kuşların bağırsak florasını çok etkili şekilde beslenmesini ve yenilenmesine yardımcı olur. Besin lifi bakımından yetersiz beslenmenin yarattığı en büyük sorun olan kabızlığa karşı da Kinoa önerilir. Yüksek miktarda Magnezyum barındırması sebebi ile ağrı kesici ve antioksidan özelliklerine sahiptir. Diyet yapan insanlar tarafından da kullanılan bir tohumdur. %14 protein de içermektedir. Yemlerde %2-3 oranında kullanabilirsiniz.

Önemli: İşlenmemiş Kinoa yüksek dozlarda Saponin içerir. Saponin kuşların kolon bağırsağında koksidiyoz oluşmasını engeller. Kendine en yakın saponin içeren Foniopaddy tohumundan iki kat fazla saponin içerir.

......

10- KETEN TOHUMU (FLAX SEED): “Keten tohumu” çoğu muhabbet yeminde bulunan %42 yağ içeren oldukça yağlı bir tohumdur. Fosfor ve potasyum içerir. Zayıf kuşlara kilo aldırmak için kullanılır. Ortam ısısı düşük olduğu zamanlarda kuşları ısıtmak için de yemdeki oranı artırılabilir. B12 vitamini yönünden çok zengindir. Yüksek oranda omega-3 içerir. Yağ asitleri bakımından da çok zengindir.%4 gibi bir oranda kullanabilirsiniz. Detaylı besin değeri:

......

11- YULAF (OAT, AVENA SATIVA): “Yulaf” muhabbet kuşlarının en çok sevdiği tohumların başında gelen lifli ve bol proteinli, kuşların üreme, tüy, dinlenme dönemlerinde en çok ihtiyaç duydukları besinlerin başında gelmektedir. Çok iyi enerji sağlayan, karbonhidratlar açısından da çok zengin bir tahıldır. Kuşların bağırsaklarında ki probiyotiklere doğal yoldan prebiyotik desteği sağlamaktadır. Kuşunuzun önüne bir kap yulaf bir kap da normal yeminden koyarsanız kuşunuz muhtemelen yulafı bitirene kadar yeme ağzını sürmeyecektir. Yulaflın kabuğu çok kolay soyulur ve kuşlar da çok sever. Yulaf yapısı itibarı ile sıcak yerde bekletilirse son kullanma tarihi gelmeden de böceklenebilir bu yüzden yemin içinde bulunması önerilmemektedir. Yemin içerisinde bulunmamasının bir diğer nedeni ise kuşların yem içinde yulafı arayıp diğer yemleri yememesidir. Bu nedenlerden yulaf yemin içine karıştırılmamalıdır. Normal zamanlarda haftada 1 kere üç çay kaşığı kadar, tüy dönemlerinde ise haftada 2 kere 3 çay kaşığı kadar vermeniz yeterli olacaktır. Tüy gelişimine de oldukça faydalıdır. Lakin şunu da belirtmek gerekir ki fazla verilen yulaf kuşu zamansız tüye sokabilir ve yağlandırabilir bu yüzden dikkatli kullanılması gerekir. Besin değeri ise alttaki gibidir:

......

12- ASPİR ÇEKİRDEĞİ (SAFFLOWER): Aspir çekirdeği bazı muhabbet yemlerinde ve çoğu papağan yeminde bulunan bir çekirdektir. OMEGA 6 bakımından zengindir. Yüksek derecede lif kaynağıdır sindirim sistemine çok iyi gelir. Bağışıklık sistemi destekleyicidir. Antioksidan bir etkiye sahiptir ve metabolizmayı hızlandırır. Bazı muhabbet kuşları kırabilirken çoğu muhabbet kuşu kıramaz. Muhabbet yemlerine eklenmesine gerek yoktur. Papağan yemlerinde de en fazla %5 gibi bir oranda bulunabilir. Çekirdeklerin fazlası zararlıdır. Hatta yemde bulunmasa daha güzel olur. Ödül olarak vermeniz daha sağlıklı olacaktır. Besin değeri:

......

13- CHIA TOHUMU: Somon balığıdan daha fazla Omega 3, sütten daha fazla kalsiyum, yeşil çaydan daha fazla antioksidan, ıspanaktan daha fazla demir içermektedir. Bağışıklık sistemini güçlendiren, metobolizmayı hızlandıran, mucizevi bir tohumdur. Yüksek yağ ve protein oranına sahiptir. Genelde sağlık tohumlarında bulunur. %17 protein, %31 yağ içerir. Fazlası yağlanma yapar. %2-3 oranında kullanabilirsiniz. Besin değeri:

......

14- PERİLLA TOHUMU: Perilla tüm kuşlar için çok besleyici ve yemesi çok kolay bir tohumdur. Tüy döneminde ve yavru dönemlerinde kuşların ihtiyacı olan yüksek protein ihtiyaçlarını karşılamak için çok uygundur. İnanılmaz yüksek bir protein oranına sahip tohumdur. %45 protein içerir. Yüksek oranda doymamış yağ asidi bulunmaktadır.(Linolenasidi ve Linol asidi.) Tohumun %40'ı kaliteli yağlardan oluşmaktadır. Omega 3, Omega 6, Omega 9 ve oleik asitler bakımından da zengindir. Çok kolay kırılan bir tohum olduğu için yavruların beslenmesinde rolü büyüktür. Yemde an az %5 oranında bulunması kanaatindeyim. Tüy dönemindeki kuşlara ekstra olarak ikram edilebilir. Ayrıntılı besin değerini çok araştırsam da bulamadım yüzeysel olarak Protein % 45, Yağ %4, Karbonhidrat % 38 diyebiliriz.





15- Japon Darısı: Japon Darısı son derece kolay tüketilebilen, diğer darı türlerine göre besin değeri yüksek olan, özel bir tohumdur. Özellikle bebeklerin ve hasta kuşların kolayca tüketebileceği kadar yumuşaktır. Oldukça da severek tüketirler. Japon darısı, tüy döneminde ve yavru döneminde kuşların ihtiyaç duydukları organik proteini sağlayan en iyi tohumlardan biridir. Henüz ülkemizde yetiştiriciliği yapılamamaktadır, birkaç genç çiftçi bu konu ile denemelerini sürdürmekte. Japon darısı özellikle gıda ve yem bitkisi olarak Doğu Asya ve ABD’de yetiştirilmektedir. Özellikle yurt dışında (Avrupa ülkelerinde) gerek üreticilerin gerek de kuş sahiplerinin çok önem verdiği bir tohumdur. Maalesef ülkemizde ise o kadar üstünde durulmuyor. Paket olarak aldığımız yemlerde bulunma ihtimali çok çok zordur. Lakin şu son dönemlerde ülkemizde popülaritesi gün geçtikçe artıyor.

......

16- Kanola Tohumu: ''Kolza'', ''Rapiska'' adları ile de bilinen son tohumumuz; ayçiçeği, pamuk, yer fıstığı ve soya gibi yağlı tohumlu bitkilerle karşılaştırıldığında bitkisel yağ kaynağı olarak dünyada en çok üretimi yapılan yağ bitkileri içerisinde ilk üç sırada yer almaktadır. Kanola, tanesinde bulunan zengin oleik ve linoleik asit miktarı sebebiyle önemli bir yağ bitkisidir. Genetik kökeni Anadolu’dur. Erusik yağ açısından da zengindir. Potasyum ve Manganez açısından değerleri yüksektir. A,E,B1,B2,B5,B6,C vitaminlerini içerir. Kuş yemlerinde eser miktarda bulunabiliyor lakin muhabbet kuşları çok severek tüketmiyor. Yemde bulunmasa da olur.

......