Notes

SUNUM

Görev ve Çok Görevli İşlem
Görev herhangi bir programın işletimine verilen addır. Program durgun komut dizisini tanımlarken görev bu komut dizisini işletim boyutuyla ele alan bir kavramdır. Yukarıda sözü edilen çok iş düzeninin uygulandığı bilgisayar sistemlerinde, aynı anda birden çok işin ele alınabilmesi, sistem kaynaklarının değişik işler ya da programlar arasında paylaştırılmasını gerektirir. Ana işlem biriminin de, önemli bir kaynak olarak programlar arasında paylaştırılması, işletilmekte olan bir programın kesilerek diğer bir programın işletime alınmasını gerektirir. İşletimi kesilen programın işletimine, ileride kalınan yerden devam edilebilmesi ve işletim bütünlüğünün korunabilmesi için işletimin kesildiği konuma ilişkin durum bilgilerinin saklanması gereklidir. Bu amaçla, işletilen her program için, bu bilgilerin saklandığı bir veri yapısı öngörülür. İlgili programın işletiminin her kesilişinde program sayacı, yığıt sayacı gibi programın kullandığı ana işlem birimi yazmaç içerikleri, programın saklandığı kütük kimliği, programca açılmış kütüklerin bulunduğu altkılavuz kimlikleri gibi bilgiler bu veri yapılarına saklanır. Bir program işletime alınacağı zaman ise ana işlem birimi yazmaç içerikleri ve diğer işletimle ilgili değişkenler bu bilgilerle günlenerek işletimin kalınan yerden sürdürülmesi ve işletim bütünlüğünün korunması sağlanır.

Böylece, programlar komut satırları olarak değil de, işletim bilgilerinin tutulduğu, görev iskeleti, denetim öbeği gibi adlarla anılan veri yapılarıyla ele alınmış olurlar. Sistem yönünden bakıldığında birlikte işletilen komut dizileri (programlar) yerine değişik görev iskeletleri yada denetim öbekleri arasında anahtarlanan bir ana işlem birimi söz konusu olur. Programın, işletim aşamasında, iskelet adlı veri yapısı ile ele alınan biçimine görev adı verilir. Görev, özellikle, ana işlem biriminin yönetimi açısından önemli ve temel bir kavramdır. Bu kavrama, Görev Yönetimi adlı konu başlığı altında, ayrıntılı olarak yeniden dönülecektir.

Çok görevli işlem, herhangi bir kullanıcının aynı anda birden çok görev tanımlayarak işletebilmesine olanak veren bir işlem türüdür. Çok iş düzeni için verilen tanımın çağrıştıracağı üzere çok görevli işlem birden çok görevin aynı anda çalışmasına olanak veren işlem türü olarak düşünülmemelidir. Bir bilgisayar sisteminde aynı anda birden çok görevin, işletim sisteminin denetiminde çalıştırılması, bu sistemde çok görevli işlemin yapıldığını söylemeye yetmez. Bu, çok iş düzeninin kurulmasında işletim sisteminin başvurduğu bir yoldur ve kullanıcılar yönünden saydamdır. Zira çok görevli işlemin yapılmadığı sistemlerde de, kimi özel sistem görevleri ile sistem tarafından tanımlanmış kullanıcı görevleri birlikte çalışmak zorundadır. Bu nedenle, bir sistemde kullanıcılar, aynı anda, bizzat, birden çok görev tanımlayıp işletimlerini birlikte başlatabiliyorlarsa, ancak o zaman bu sistemde çok görevli işlemin yapıldığı söylenebilir. Çok görevli işlem, işletim sisteminin kullanıcılara sunduğu bir olanak, bir işlem türü olarak algılanmalıdır. Bu bağlamda, MS-DOS işletim sistemi kapsamında aynı anda birden çok görev çalışıyor olabilmesine rağmen kullanıcılara, aynı anda birden çok programı birlikte çalıştırma (çok görevli işlem) olanağı sunulmamaktadır. Başka bir anlatımla, MS-DOS'ta bir program ya da bir sistem komutunun işletimi sonlanmadan, ekranda imleci yeniden bularak yeni bir program ya da komut işletimi başlatma olanağı bulunmamaktadır. UNIX ve uyumlu işletim sistemleri ise çok görevli işleme olanak veren sistemlerdir. Örneğin bu işletim sistemlerinde birden çok görev tanımlayıp background adı altında, bunları birlikte çalıştırma olanağı bulunmaktadır. MS-DOS’tan türeyen Windows işletim sistemi de, çok görevli işleme olanak sunan bir işletim sistemidir.