Notes

TÜRK EĞİTİM TARİHİ


1) Alp tipi insan?
Mekanda genişlemek isteyen, göçebe, akıncı, düşmanlar ve hayvanlarla mertçe çarpışan, bozkırlarda yaşayan insan tipidir. Temel özelliklerinden biri onun cesur olduğu kadar bilge bir kişi oluşudur.

2) Step sanatı nedir? Kimlerde vardır?
El zanaatları içinde güzel eserlere verilen isimdir. Hunlardadır.

3) Uygur ve Göktürk alfabeleri ve harf sayıları nedir?
Göktürkler  Köktürk alfabesi (38 harf)
Uygurlar  Uygur alfabesi (soğd alfabesi) (18 harf)

4) Matbaanın gelişmesi için gerekli şartlar nelerdir?
- Harf sayısı az bir alfabe kullanılmalı
- Okuma arzusunun artmış ve kitapların çok aranmakta olması
- Kâğıdın bilinip kullanılması

5) Karahanlı hükümdarlarının medreseleri yaymasının sebebi?
- Bilim sevgileri
- Yeni müslüman olanların inançlarını pekiştirme, yeni dinleriyle çelişen eski inanışları yok etme aracı olarak yararlanmak
- Şiilere karşı Hanefi-Sünni inançlarını koruma

6) İbn-i Sina’ya göre zihni eğitim?
Öğretmen genel bir konuyu örnekler vererek açık bir şekilde anlatır. “Kışın su donup genişlediği için kabını parçalamaktadır.”






7) Ahilik nedir? Açık noktaları nelerdir?
Ahilik, küçük esnaf, usta, kalfa ve çırakları içine alan onların dayanışmaları kadar mesleklerini dürüstlük ve özenle yapmalarını ayrıca eğitilmelerini amaçlayan lonca teşkilatıdır.
Açık Noktalar
Eli açık olmalı (cömert)
Kapısı açık olmalı (konuksever)
Sofrası açık olmalı (aç geleni doyurmak)

Kapalı Noktalar
Gözü kapalı olmalı (kimseye kem gözle bakmamak)
Dili bağlı olmalı (kimseye kötü söz söylememek)
Beli bağlı olmalı (kimsenin ırz, namus, haysiyet ve şerefine göz dikmemeli)

8) Osmanlı’da okutulan bilimler nelerdir?
Üçe Ayrılır.

Dini – Hukuki Bilimler
Tefsir: Kur’an’ın anlamı ve açıklamasını konu alan bilim.
Hadis: Hz. Muhammed’in sözlerini inceleyen, ona ait olup olmadığını araştıran bilim.
Fıkıh: İslam hukuku
Kelâm: İslami inançların savunmasını yapan İslam felsefesi

Müsbet Bilimler
Felsefe, matematik, astronomi

Âlet Bilimleri

9) Ulema sınıfına mensup olanların farklılığı nedir?
Öteki sınıflara tanınmamış 2 önemli ayrıcalığa sahipti. İdam edilemez ve hapsedilemezler ancak görevden alınabilir ya da sürülebilirlerdi.

10) Medreselerin bozulma biçimleri nelerdir?
- Öğretim ve yöntem alanında bozulma
- Müderrisliğe atama yönteminin bozulması
- Disiplin alanında bozulma
11) Medreselerin bozulma nedenleri?
- Siyasetin bilim anlayışına baskı altına alması
- Devletin çeşitli kurumlarının bozulmaya başlaması
- Rüşvet, hatır-gönül, adam seçme vb. durumlar

12) İbn-i Sina’nın Türk eğitimindeki yeri?
İbn-i Sina gerek Türk gerek dünya düşünce, tıp ve eğitim tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Bunun başlıca nedenleri:
- Tıp bilimine ve tıp öğretimine katkıları
- Ahlak ve fazilet eğitimine ilişkin görüşleri
- Eğitime ve bilime verdiği büyük önem
- İbni Sina gençlik yıllarında dönemin felsefe, tıp, tabiiyat, teoloji, matematik alanındaki tüm bilgileri öğrenmiş ve kendisine Aristo ve Farabi’den sonra gelen üçüncü öğretmen, üstad anlamında muallim-i salis adı verilmiştir.

13) Farabi’nin Türk eğitim tarihindeki yeri?
Felsefe ve çeşitli bilimlerdeki bilgisi ve görüşleri sebebiyle Aristo’dan sonra kendisine muallim-i sani (ikinci öğretmen) denmiştir. Yüzden fazla eser vermiştir. Türk eğitiminde ilk kez doğrudan eğitim bilimine ilişkin görüşler ileri sürdüğü bilinen düşünürdür. Ona göre eğitimin amacı mutluluğu bulmak ve bireyi topluma yararlı hale getirmektir.

14) Balasagunlu Yusuf’un Türk eğitim tarihindeki yeri?
Yazdığı Kutadgu Bilig adlı eseriyle Türk eğitim tarihinde önemli bir yer tutar. Kutadgu Bilig, devlet yönetimine ilişkin görüşler taşıdığı ve hükümdara öğütler verdiği için bir siyasetnamedir. İnsanların iki dünyada da mutluluğunu sağlamayı amaçlayan bir ahlak ve davranış kitabıdır. Kitapta çocuk eğitimine ilişkin görüşler de yer almaktadır.

15) Kaşgarlı Mahmut’un Türk eğitim tarihindeki yeri?
Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazdığı Divan-u Lügat-it Türk ilk Türkçe sözlüktür. O, Arapçanın üstünlüğüne inanıldığı ve bilim dili olarak kullanıldığı bir dönemde Türkçenin daha zengin bir dil olduğunu ve Arapların bu dili öğrenmesi gerektiğini savunmuştur.

16) Ahmet Yesevi ve Edip Ahmet Yükneki’nin Türk eğitim tarihindeki yeri?
İslamiyetin ve tasavvuf görüşlerinin Türkler arasında yayılıp kökleşmesinde etkili eğitmenlik yapmışlardır. Yesevi  Divan-ı Hikmet Yükneki  Atabetül Hakayık
17) Selçuklularda örgün eğitim kurumları?
- Medreseler (ilk Selçuluklu medresesi 1040 Nişabur <(Tuğrul Bey>)
- Mektepler (ilköğretim düzeyince eğitim, okuma-yazma, din eğitimi)
Medreselerin Selçuklularda önem kazanmasının ve yayılmasının nedenleri
- Şii mezhep propagandalarına karşı koyma
- Memur yetiştirme ihtiyacı
- Din adamı yetiştirme ihtiyacı
- Yoksul ve yetenekli öğrencileri eğitip topluma kazandırma düşüncesi
- Devlet adamlarının eğitim ve bilimseverliği

18) Selçuklularda yaygın eğitim kurumları?
Cami ve mescitler, bilginlerin evi, saraylar, kütüphaneler, ahilik teşkilatı…

19) Atabeylik kurumu?
Şehzadeler tecrübeli devlet adamların gözetimi ve rehberliğinde tecrübe kazanmak ve devlet işlerini öğrenmek amacıyla vilayetlere gönderilirdi.

20) Ahiliğin özellikleri ve Türk eğitim tarihindeki yeri?
-----
21) Nizamülmülk’in Türk eğitim tarihindeki yeri?
Bilimsever bir devlet adamı olması, Bağdat’ta Nizamiye medreselerini kurması, Melikşah’ın atabeyliğini yapması ve “Siyasetname” adlı bir eser ortaya koyması gibi nedenlerle eğitim tarihimizde çok önemli bir yeri vardır.

22) Pençik oğlanlar ve devşirme oğlanlar?
Pençik oğlanlar: savaşlarda esir alınan Hristiyan gençlerin Anadolu’da çiftçi ailelerin yanına gönderilmesi orada Türk geleneklerini ve İslamiyet geleneklerini öğrendikten sonra onlarda askerlik ve devlet işlerinde yararlanılması.
Devşirme oğlanlar:

23) Enderun Mektebi?
----
24) Osmanlılarda saray eğitim ve öğretim kurumları nelerdir?
- Enderun mektebi - Şehzadegan(şehzade ilköğretm) - Meşkhane
25) İlk medrese nerede, ne zaman, kim tarafından kuruldu?
- Anadoluda ilk medrese Danişmentliler tarafından kurulmuştur.
- Selçukluda 1040 Nişabur’da Tuğrul Bey
- Osmanlıda İznik’te Orhan Bey
- Nizamiye 1067 Bağdat’ta Nizamülmülk

26) Misyonerlik nedir?
Dini yayma faaliyetlerinin her çeşidine misyonerlik denir.

27) Farabi’ye göre 3 tür eğitimci?
- Aile reisi, aile fertlerinin,
- Öğretmen, çocuk ve gençlerin,
- Devlet başkanı, milletin eğitimcisidir.

28) Meslek ve ihtisas medreseleri nelerdir?
- Darül hadis
- Darüt tıp
- Darül mesnevi
- Darül kurra

29) Medreselerin toplumdaki etkinliği nasıl ortaya çıkıyordu?
- Ulema sınıfını yetiştirerek
- Sıbyan mektebi hocası yetiştirerek
- İmam, vaiz yetiştirerek
- Devlet memuru yetiştirerek
- Padişahın bir tür siyasal denetimiyle

? ) Ulema sınıfına mensup olanların başlıcaları?
- Şeyhülislam
- Müderrisler

?) padişah hocaları
- Kadılar
- Yüksek din görevlileri
- Hekim başılar