Notes

Yansıtma Kuramı 1. Sanatın bir doğa, tabiat, insan, hayat olduğunun düşünürsek, sanatçının da bu hususları ele alarak bir ayna gibi bizlere yansıtması, taklit etmesi, benzetmesi eğilimidir. Bir ressamın veya şairin dünyaya ayna tutması gibi bir durum olduğu üzerinde durulur. sanatın en önemli özelliğinin doğayı inşam, hayan, kısaca gerçekliği yansıtmak olduğudur.
Kimi eserlerde yazar kendinde uyarlamalar ve kurgulamalar yapabilir. Yazar hayatı, insanları, onların tutkularını, özelliklerini anlatır, ama bu, her zaman gerçek hayatı olduğu gibi anlatmak değildir.
İşlev: Sanatın hem öğretici hem zevk verici özelliği vardır. Sanatta bu iki husus şart koşulur, iki işlev de birlikte kullanılmalıdır. Ne önemsiz ve ciddiyetten yoksun ne de sıkıcı ve itici olmalıdır.
Yansıtma Kuramı 2. Bu kuramda sanatçı yine yansıtma ilkesine vermiş bir sanal anlayışına yaslanır. Bu sefer sanatçı bir ideal üzerine çalışmalarını sürdürüyordu. Söz konusu çağlarda ise edebiyat yalnızca bilgisel değil aynı zamanda erdemli hayatın yol göstericisidir. Hukuk, ahlâk, din ve felsefe de daha az olmakla beraber tarihi etkileyebilirler.

Toplumcu Gerçeklik: Toplumcu gerçekçilik sanalın ne olduğu sorusundan çok ne olması gerektiği sorusuna cevap verir. Toplumcu gerçekçiliğe göre de sanal yansıtmadır. O halde diğer yansıtma kuramlarından nasıl ayrılır? Toplumcu gerçekçilik bunlardan en çok sonuncusuna, yani gerçekçilik akımına yakındır, ama önemli birkaç noktada ayrılır.
Üretim Olarak Sanat: Sanat bir üretimdir, çünkü sanatçının da yaptığı iş yoktan bir şey yaratmak değil, birtakım hazır malzemeyi alarak bunları işlemek ve bir ürün meydana getirmektir. Bu anlayışa göre edebiyat edilgen rolde bir yansıtıcıdır. Üretim kavramı iki düzeyde söz konusu ediliyor. Birincisi, sanatçının eser verirken ideolojiyi dönüştürmek suretiyle yaptığı üretim, İkincisi, kendi üretim tarzı ve ilişkileri ile ele alındığında edebiyatın bir üretim olarak düşünülmesidir.

İşlev: Sanat ve Edebiyat, dış dünyayı, insanı, hayatı, yani gerçekliği yansıtan bir aynaya benzer. Kimisi bu kavramdan hayatın yüzey görüngüsünü, kimisi genel, değişmez insan tabiatını, kimisi sosyal gerçekliği, kimisi de duyu dünyamızda bulunmayan ideal bir dünyayı, aşkın bir gerçekliği anlıyor. Ortak yönleri, sanat ile hayal arasında gördükleri sıkı bağdır.

Dış Dünyaya ve Topluma Yönelik Eleştiri:
Esere bakarken her şeyden önce eserin dış dünyaya ya da topluma yönelik ilişkisi ele alınmalıdır. Eserin meydana geldiği ortam ya da yansıttığı gerçeklik arasındaki ilişkileri ele alınıp incelenmesi, bir sınıflandırma ve başlıca özelliklerin belirtilmesi gereklidir.
Yazara tarihi güçlerin, toplum koşullarının nasıl etkiler yaptığını, bir eserin meydana gelmesinde ne gibi nedenlerin rol oynadığını araştırarak, eserin yazıldığı zamandaki koşulları ve ortamı, eseri açıklamak için kullanmak, ya da aksi yola başvurarak, eseri, çağını aydınlatan bir belge gibi ele almak bu yöntemlerin özelliğini teşkil eder.
Tarihsel eleştiride eseri aslında olduğu gibi görebilmek, çerçevesi içine oturtabilmek için bazı incelemelerde bulunmak ve esere ilişkin bilgiler sağlamak şarttır. Tarihsel eleştiri bu amaçla en çok şu gibi noktalan aydınlatmaya çalışır.
Tarihsel eleştirinin en önemli yanı eseri belli bir sanat geleneğindeki yerine oturtmak, o tür eserlerin özelliklerini ortaya koymak, böylece eserde gözetilen amaçlan, esere şekil veren ilkeyi belirtmek ve ona hangi açıdan bakılacağını
bulmaktır. Sosyolojik eleştiri ise edebiyatın kendi başına var olmadığı, toplum içinde doğduğu ve toplumun bir ifadesi olduğu ilkesinden hareket eder. Okuru sosyal koşullar belirlediğine göre, yapılacak iş, bir bilim adamı gibi davranmak ve bu koşullar üzerine eğilerek sanalla ilgili sorunları açıklamaktır.

Anlatımcılık: Sanatı yansıtma olarak tanımlayanlar için eserin en önemli özelliği dış dünyanın, hayatın, insanın, toplumun bir aynası olmasıydı ve bunun içindir ki sanatçının kendi duyguları ve yaşantıları üzerinde durulmuyordu. Sanatçı, zira romantiklere göre eserin en önemli özelliği duyguları anlatmasıdır. Eser artık bir ayna olmaktan çıkıyor da sanatçının iç dünyasına, ruhuna açılan bir pencere oluyor. Bu dış dünya, sanatçının duyguları ile değişime uğrayarak verilmiş bir dış dünyadır ve önemli olan, eserin bu dış dünyayı doğru olarak yansıtması değil, bu dış dünyanın sanatçıda uyandırdığı duyguları ve yaşantıları ifade edebilmesidir.
Yaratma Olarak Anlatımcılık: Bundan ötürü anlatımdan ne kastettiklerini belirtmek ile başlanabilir işe. Anlatım adlandırma değildir Duygunun anlatımı ile betimlenmesi (adlandırılması) arasında bir ayırım yapmak zorundayız. Bir duygunun anlatımı o duygunun adını vermekle olmaz. Anlatımdan önce duygu yoktur. Şimdi duygu ile anlatım arasında çok önemli bir ilişkiye dikkat etmemiz gereklidir. Sanatçının duygularını dile getirmesi ile sanat meydana gelmez; sanat bu duyguların okura da duyurulması, aynı heyecanların, yaşantıların onda da uyandırılması ile meydana gelir. Bu aktarımın yer alabilmesi için sanatçının kendi duygusunu dile çevirmesi gerekir; duygular hakkında bilgi verir, yani onları tarif ederse biz bunları zihni bir yoldan anlarız ama
duygular bizde uyanmış olmaz.