Notes

İltihap ve onarım
İltihap canlı dokuların kendilerine yönelik zararlı etkenlere ve bunların oluşturduğu zarara verdikleri yerel yanıttır. Bu yanıt damarsal norolojik humoral ve hücresel reaksiyonları kapsar.Sadece damarlı dokularda oluşabilir.Bu reaksiyonların sonucunda zarara uğrayan dokuda çoğu kandan gelen sıvı ve hücreler toplanır.Amaç zararlı etkeni bulunduğu yerde yok etmek , yayılmasını önlemek , etkisini hafifletmek ya da sağlam dokular arasında bir sınır oluşturarak onlara zarar vermesini engellemektir.
Onarım ise iltihabın iyileşme döneminde başlangıçtaki zarar ya da iltihap sırasında oluşmuş doku kayıplarını gidermek için ya kaybolan hücrelerle aynı cinsten hücreler ya da bağ dokusu hücrelerin çoğalarak boşlukları doldurmasıdır.
İltihap ve onarım olayları organizmanın zarardan korunması ve bütünlüğünü sürdürebilmesi için gerekli reaksiyonlardır.Fakat bazen organizma için zararlı olabilmektedir. Romatoid artrit bazı böbrek hastalıkları gibi hastalıkların temelinde iltihabi reaksiyonlar yer almaktadır.
İltihap gidişine göre akut ve kronik olarak ikiye ayrılır.Akut iltihap damardan dokuya sıvı,plazma proteinleri ve lökositlerin çıkışı ile karakterizedir.Bir kaç dakika,saat ya da bir kaç gün sürer.Kronik iltihap sürekli veya tekrarlayan zararlı etkilerin sonucunda oluşur. Haftalar ya da aylar sürer. Dokuda lenfosit,plazmosit,makrofajların birikmesi küçük damar ve bağ dokusu çoğalmasıyla karakterizedir. İltihap bulunduğu organın adının sonuna it eki getirelerek isimlendirilir. Menenjit gastrit gibi .Akciğerin iltihabı bu kuralın dışında pnömoni olarak adlandırılır.Bazen bu isimlerin önüne iltihabın özelliklerini belirten kelimelerde eklenir. Fibrinli perikardit , fibrinli menenjit gibi...
İltihap hücre zararına karşı reaksiyon olduğundan hücreye zarar veren her etken iltihaba neden olur. Bu çok çeşitli olan etkenleri 5 grupta toplayabiliriz ;
+Bakteri,virüs,mantarlar gibi canlı hastalık etkenleri
+asit,alkaliler,çeşitli zehirler iritan gazlar gibi kimyasal etkenler
+kesilme, ezilme gibi mekanik travmalar
+yanma,donma gibi termal etkiler
+elektrik,uv gibi fiziksel etkiler
+antijen antikor alerjik gibi immunolojik zararlar
Ve doku nekrozuyla sonuçlanan olaylar iltihaba yol açar.
Örneğin bir iskemik nekroz örneği olan miyokard enfarktında erken dönemde nekröz çevresinde iltihap hücreleri yer alır. Organizma için yabancı nekrötik dokunun ortadan kaldırılması ve yerine canlı onarım dokusunun oluşması iltihabı reaksiyonlar gerçekleşir.
İltihabın nedenlerini yani etyolojisini gördük.Nasıl oluştuğunu yani patogenezini anlayabilmek için önce bu reaksiyonda yer alan hücre ve maddeleri tanımak gerekir.
İltihap hücrelerinin çoğu nötrofil monosit euzonofil bazofil ve trombosit gibi kanden gelen hücrelerdir.Diğerleri mast hücreleri fibroblastlar doku makrofajları gibi bağ dokusu hücreleridir.Ayrıca kolajen elastin bazal membran proteoglikanlar gibi hücre dışı bağ dokusu elemanlarıda iltihap ve onarımda rol alırlar.
Nötrofiller kemik iliğinde öncül hücrelerden gelişir kana ve kısa sürede de kandan dokulara geçer.Hareketli hücreler olan nötrofiller rastgele hareketlerin dışında yönlendirilmiş hareket olan kemotaksise yanıt verme özelliğine sahiptir. Nötrofiller hücre yüzeyindeki reseptörlerle sağlanan kemotaksise en hızlı yanıt veren hücrelerdir. Nötrofillerin esas fonksiyonu fagositozdur.Fagositoz için gerekli yüzey reseptörleri sitoplazma içinde veya hücre dışında etkili olan çeşitli lizozomal enzimleri vardır. Bu fonksiyonlar için gerekli enerjiyi glikoliz yoluyla da sağladığından oksijensiz ortamda da fonksiyonlarını yaparlar. Nötrofiller bu özellikleriyle akut iltihabın başlıca hücreleridir.
Euzonofillerde kemik iliğinden kana kandan da dokulara geçer. Yapı ve fonksiyon bakımından nötrofillere benzer.Kemotaksis ve fagositoz yapabilirler. Lizozim içermezler , granüllerinde peroksidaz daha fazladır. Deri,akciğer ve bağırsak gibi dokularda normalde de bulunurlar.Alerjik reaksiyonlarda parazit enfestasyonunda supakut ve kronik iltihaplarda kanda dokularda sayıları artar. Adrenal korteks hormonları ise yüksek dozda bu hücrelerin kanda azalmasına yol açar.,
Bazofiller ve mast hücreleri şekil ve içerik bakımından birbirlerine çok yakın iki hücre grubudur. Bazofiller kemik iliğinden kana geçerler. İrilobüllü çekirdeği ve geniş bazofik granüllü sitoplazmaları vardır.Granülleri histamin ve heparin içerir. Fagositoz özellikleri zayıftır. Mast hücreleri ise dokuda özellikle damarlar çevresinde bulunan mezankimal kökenli hücrelerdir.Benzer şekilde granüllerinde heparin histamin ve kemirgenlerde seratonin içerirler. Bazofiller ve mast hücreleri özellikle tip 1 hipersensitivite reaksiyonlarında rol oynarlar.
Akut iltihabının erken döneminde etkili olan histamin mast hücrelerinden serbestleşir.
Lenfosit ve plazma hücreleri vucütta santral ve periferik lenfoit organlarda ve de kanda bulunur.İmmun reaksiyonlarda önemli rol oynarlar. Ayrıca viral enfeksiyonlarda ve kronik iltihaplarda dokuda biriken başlıca hücrelerdir. Aktive olmuş lenfositlerden salınan lenfokinler iltihapta rol oynayan maddeler arasında yer alır.Plazma hücreleri ise antikor yapan ve serbestleştiren hücrelerdir.
Monosit ve makrofajlar kemik iliğindeki aynı kök hücreden gelişirler.Kandaki monositler ile çeşitli dokularda bulunan makrofajlar birlikte mononükleer fagosit (retiküloendotelyal sistem) sistemi oluştururlar. Bu sistem içinde yer alan hücreler kemik iliğinde promonoblast ve promonositler kanda monositler bağ dokusunda histiyositler karaciğerde kuppffer hücreleri akciğerde alveoler histiyositler dalak ve lenf düğümlerinde sinüs histiyositleri seröz boşluklarda makrofajlar kemikte osteoklastlar ve santral sinir sisteminde mikroglialardır.
İltihaplı dokuda görülen makrofajların çoğu kandan gelen monositlerdir. Makrofajlar hem akut hem de kronik iltihapta önemli rol oynar. Yüksek fagositoz yeteneği olan bu hücreler akut iltihapta dokuya nötrofillerden hemen sonra gelerek tüm yabancı maddeleri zarara uğramış doku artıkları dokuya çıkmış proteinleri ve de ölmüş nötrofilleri fagosite ederler. Bunlar iltihap alanın temizlik işçileridir.Kemotaksise yanıt verirler ayrıca çeşitli enzimler kemotaksis yapıcı ve permabilite arttırıcı faktörler ateş ve lokositoz yapıcı maddeler savunma mekanizmasında rol alan faktörler ile fibroblastları etkileyen maddeleri serbestleştirirler. Lenfositlerle birlikte spesifik immunitede rol alırlar.
İltihaba katılan maddeler hücre ve dokunun zehirlenmesi ile başlayan iltihabı reaksiyonu sürdüren maddelerdir.Bu maddeler plazmadan veya iltihaba katılan hücrelerden kaynaklanır. İltihaba katılan maddeleri ya da kimyasal mediyatörleri şöyle gruplandırabiliriz ; Histamin ve seratoninin yer aldığı vazoaktif aminler plazma proteazları araştonik asit metabolizması ürünleri sitokinler ve kemokinler plataret aktivi edici faktörler(paf) nitrik oksit lizozomal enzimler ve de serbest radikaller. Hücre kaynaklı mediyatörlerden vazoaktif aminler ve lizozomal enzimler hücrelerde hazır olarak bulunurlar.Bunlardan histamin seratonin gibi vazoaktif aminler mast hücreleri bazofil ve trombositlerden , lizozomal enzimler ise nötrofil ve makrofajlardan kaynaklanır. Prostaglandinler lokosit trombosit ve endotelde , paf lokosit endotelde , lokotrienler ve oksijen metabolitleri tüm lokositlerde , nitrik oksit makrofajlarda sitokinlerde lenfosit makrofaj ve endotelde yeni olarak sentezlenirler. Plazma mediyatörlerin ise ana kaynağı karaciğerdir. Plazma kaynaklı bu maddeler faktör 8 in aktivasyonuyla ortaya çıkan kinin pıhtılaşma fibrinolis sistemlerin ile kompleman aktivasyonuyla oluşan maddelerdir. Mast hücrelerinden histamin serbestleştiren etkenler bazı kimyasal maddeler travma sıcak ve soğuk gibi fiziksel etkenler immünolojik reaksiyonlar c3a5a gibi kompleman fragmanları lökositlerin histamin serbestleştiren faktörleri noropeptidler ve sitokinlerdir.
Histamin insanda arteriyolleri geliştirir venullerde endotel hücrelerinin konteraksiyonlarına neden olur.Endotel hücre aralıkları genişler geçirgenliği arttırır.Bu özelliğinden dolayı iltıhabın başlangıc fazında damar geçirğenliğini arttıran maddelerdir. Histaminaz enzimiyle inaktive edildiğinde geç fazda rolu yoktur. Trombositlerde seratonin ve histamin serbestleşmesi ise bu hücrelerin kollajen trombin adp ve antijen antikor kompleksileri karşılaşması sonucunda olur.Plazma proteinleri şekilde görüldüğü gibi faktör 12nin aktivasyonu ile başlayan ve birbirleriyle ilişkili işleyen 3 ayrı sistem ile kompleman sistemini içermektedir.İlki olan kinin sistemi pıhtılaşma sisteminin hageman faktörüde denilen Faktör 12nin aktive olması ile harekete geçer.Faktör 12 plazmadaki inaktiv prekallikreini aktiv enzim olan kreine çevirir.Kallikrein plazmadaki kininojeni parçalayarak bıradakinin ortaya çıkar.