Notes

YARGILAMA HUKUKU – KADI VE ŞAHİTLİK
Fakih = Müçtehid = Müftü = Kadı (tam değil)
Fıkıhla uğraşan içtihad edendir. İçtihad eden kimse fetva verendir. Fetva veren anlaşmazlıkları çözüme bağlar.
Müçtehid iki durum ile içtihad eder. Nasları yorumlar veya yeni hüküm verir. Yeni olaylara nevâzil/vâkıa denir. Mesela robotların hükmü şahsiyetleri günümüzde yeni bir konudur. Robot suç işlerse? Mesela.
Müfti ise mevcut olan görüşü aktarır ya da yeni bir konuda hüküm veririr (böylece içtihad yapar).
Kadı ise iki taraf arasında meydana gelen bir probleme içtihad ederek fetva vermektir. Bu fetva müftinin fetvasından farklı olarak bağlayıcıdır. Müftinin fetvasını uygulamayabilirsin ama kadının hükmünü uygulamak zorundasın. Kadılar yetkili makamlarca atanır. İlk zamanlarda halife atarken daha sonra Kad-ı Kudat’a bu görev verilmiştir. Kad-ı Kudatlar kadılarla ilgili işlemleri yaparlar.
Bu ikisinin(müfti ve kadının) ortak bir yönü taklid(yapana mukallid denir.) yapmakdır. Bir fıkıh kitabında hüküm varsa oradan hüküm verebilirler.

İlk dönemlerde Müfti ile kadı iç içeydi. Mesela Hz. Ömer kadı-müfti idi. Daha sonraları buna ehliyeti olmayan halifeler bu görevleri başkalarına vermişlerdir. Emevilerin başından beri yargılama işi özel bir kişiye/kuruma bırakılmaya başlandı. Daha önceden halifeler müçtehitti buna gerek yoktu.
KADILARDA ARANAN NİTELİKLER:
- Kadının adil olması gerek.
-Derin hukuk bilgisi olmalı.
- Vücut bütünlüğü olmalı. Karar vermesi için görmesi şart. İyi duyması vs.
- Dış etkilere karşı koyacak ahlaka sahip olmalı. (Hediye verilmesi durumunda ona göre karar veremez. Zaten kadıların hediye alması yasaktır.
Kadılar tayin edildikten sonra devlet başkanının vekilidirler. Bir tür akittir kadâ. Vekaleten sürdürür görevini. Devlet başkanının temsilcisidir.
KADININ AZİL SEBEPLERİ:
-Adalet vasfını kaybetmesi
-… Kadının niteliklerinden birisine uymadığında azil sebebidir.

KADI NE GÖREVLERİ YAPAR:
-Davalara bakar.
- Hakkı hakkına teslim eder. (Dava dışında da böyle. Günlük yaşamında karşılaştığı olaylarda mesela)
- Yetim ve sefihlerin (malını harcamaya kadir olamayan mesela her yere para savuran adam böyledir.) mallarını tasarruf eder.
- Vakıflara nezaret eder.
- Velisi olmayanları evlendirir.
- Had cezalarını infaz eder.
-Şehrin asayiş ve emniyetini sağlar.
-Şahitleri denetler mesela şahidin yalancı şahit olup olmadığını.
Kadının işini yaparken müracaat ettiği ispat vasıtaları: Şahitlik.
Şahitlik neden var çünkü yazılı belgenin sahtesinin uydurulma korkusu var o zamanlar.
Şahitliğin iki kısmı var birincisi tahammül (bir olaya şahid olmak görmek.) ikincisi edâ (mahkemede o olay için şahitlik yapmak.) Şahitlik emanet gibidir. Bir insan şahitlik yaptığı olayı zihnine kazıyacak unutmayacak. Edâ edecek.
Birinin şahitlik yapması için aranan şartlar:
- Mükellef olması (akıl-baliğ olacak)
-Hür olması (Köle sahibine bağlı olduğu için şahitlik yaparken onun lehine olabilir.)
-Müslüman olmak. (Müslüman olmayanın velayeti olamayacağı için Müslümanlar hakkında şahitlik yapamaz. Ama Müslüman olmayan biri için yapabilir. Müslüman biri ise Müslüman olmayana şahit olabilir.)
-Adalet sahibi olmak. (Adil olmayan fâsıktır. Konuştuğunda doğru değildir. vs)
-Fasık olanın hadd-i Kazif’i (masum birine iftira etmek.) yoksa şahitliği kabul edilebilir. Tabi olayı sadece o gördüyse.
-Muruet sahibi olmalı (Oturaklı kişilik. Mesela utanma duygusu olan biri)
-Hakkında töhmet edilmemiş (başkasının onu töhmet altında bırakması)
-Açık şahitlik lafızları kullanmalı. (Kapalı kelimeler kullanmamalı adam gibi ben şahitlik ederim ki..)
Şehadet ale’ş-şehade nedir? Başkasının gördüğü olayı ondan aktararak şahitlik etmek. Olaya o şahitlik etmemiştir ama edenden duymuştur. Burada mesela asıl şahit ölürse, mahkemeye gidemeyecek kadar yatalak hasta gibi şeyle var ise buna başvurulur.
Şahitlikten dönme: Hakikate dönmenin bâtıla karşı daha iyi olacağı için kabul edilmiştir.
Yalancı Şahitlik: Adaletin yerini bulmasını engellemekte olduğu için teşhir edilme, hapis, ta’zir, tazminat gibi cezalar uygulanır.