Notes

HÜCRE MEMBRANIN İŞLEVLERİ
ENDOSİTOZ,EKSOSİTOZ

Hücre Membranın işlevleri
+Küçük moleküllerin ve iyonların zardan geçişine ek olarak
hücrelerin daha büyük molekülleri ve parçacıkları da
çıkarmaları ve almaları gerekir.
+bazı hücreler, tek hücreli mikroorganizmaların tamamını
içine alabilir.
+Hücre tarafından sağlanan enerji ile bile büyük bir partikül
membrandan geçemez.
+bu büyük parçacıkları taşıyan iki temel mekanizma vardır:
endositoz ve eksositoz

Endositoz:Ökaryotik hücreler,makromolekülleri ve parçacıkları
çevreleyen ortamdan, endositoz adı verilen bir süreçle alabilirler.
Eksositoz: Hücre içinde oluşturan hücre dışına verilecek
makromoleküllerin hücre dışına atılması.
++Her iki işlem de moleküler taşıma için vezikülleri kullanır.
Endositoz vezikülleri yaratırken,eksositoz onları yok eder.

+Hücre içi membran trafiği, endositoz ve eksositoz membran
dinamiklerini ve hücresel membran homeostazını(dengesini)
düzenler.

ENDOSİTOZ
+Hücrelerde 3 ana tür endositoz işlemi vardır.
1.Fagositoz(hücrenin yemesi)
+büyük partiküllerin yutulması
2.Pinositoz(hücrenin içmesi)
+Sıvıların alınması
3.Reseptör aracılı endositoz
+belirli makromoleküllerin seçici alımı.

1.FAGOSİTOZ
+Hücrelerin büyük partikülleri (1-2mikrometre) yutmasıdır.
ör; bakteri,mantar,apoptik hücre, hasar görmüş ve yaşlanmış
hücre,ölü hücre , hücre çöpleri , yabancı partiküller
+Memelilerde fagositoz, iki tip beyaz kan hücresinin fonksiyonudur.
Makrofajlar(Profesyonel fagositler)
Nötrofil granülositler

Fagositozun adımları :
1.Parçacıkların fagositik hücrenin yüzeyindeki reseptörlere
bağlanması
2.Psödopodun uzaması (hücre yüzeyinin aktin kaynaklı hareketi)
3.Psödopodia'nın parçacığı çevrelemesi,membranların büyük
bir vezikül fagozomu oluşturmak üzere kaynaşması
4.Fagozomların lizozomlarla kaynaşması

Fagositoz niçin yapılır ?
+İstilacı mikroorganizmalara karşı savunma sağlamak,
+Yaşlı veya hasar görmüş hücreleri ortadan kaldırmak,
-Her geçen gün 10-11 yaşın üzerindeki kırmızı kan hücrelerin
ortadan kaldırılmasında sorumlu olan karaciğer ve dalağın
makrofajları tarafından sağlanmaktadır
-30 milyon spermatidin sitoplazmik artığı,sertoli hücreleri
tarafından her gün fagositozla ortadan kaldırılır.

2.PİNOSİTOZ(HÜCRE İÇMESİ)
+Pinositoz ; bir hücrenin genel olarak hücre dışındaki sıvıyı
HDS veya HDS içine dağılmış küçük parçacıkları emmesi ve
içeri sokmasıdır.
**bir vezikülün, hücrenin karşı tarafına ekstrasitoza uğramasına
neden olan HDSyı taşıyabilir(bir sıvı damlası , sitoplazmada
çözünmeden hücre boyunca taşınıp karşı membrandan dışarı
atılabilir)ya da vezikül içeriği sitoplazmaya dağılabilir.

+bir pinositoz varyasyonu : potositoz
-bu işlemde , plazma zarının caveolin adı verilen bir kaplama
proteini kullanır.
-Vakuolleri oluşturan plazma zarındaki ceplerde, caveolin
membran reseptörleri ve lipit salları yer alır.

+++Caveollarda oluşan vakuoller veya veziküller,pinositozdakilerden daha küçüktür

3.RESEPTÖR ARACILI ENDOSİTOZ
+belirli makromoleküllerin seçici endositozu için bir mekanizmadır
+Hücre yüzeyindeki spesifik bir reseptör,tanıdığı hücre dışı
makromolekül(ligand) ile sıkı bir şekilde bağlanır.
+Reseptör+ligand kompleksini içeren plazma membran bölgesi
daha sonra endositoz ile içeri alınır,bir taşınma vezikülü oluşur.
+Reseptör hücre membranının sitoplazmik yüzünce cep
oluşturacak proteinlerle ''KLATRİNLER'' birleşir.

Seçici Reseptörler ile endositoz işleminin yapıldığı örnekler
1.Düşük yoğunluklu lipoprotein(LDL)olarak adlandırılan
kolestrol içeren partiküller;
2.Transferrin, bir demir bağlayıcı protein;
3.İnsülin ve diğer birçok protein yapıdaki hormon;
4.glikoz,galaktoz veya manoz içeren glikoproteinler

+Çoğu virüs,konakçı hücrelerine girmek için bu tür endositozları
kullanır.
+Hepatit C virüsü, dang virüsü ve memeli reovirüsü bu yolu kullanır.

Hücrenin Kolesterol alımı (endositozu)
+Reseptör aracılı endositozun moleküler düzeyde anlaşılması
için anahtar bir model sunmuştur.
+Kolesterol,kan dolaşımından Lipoprotein partikülleri formunda
taşınır.Düşük yoğunluklu lipoprotein(LDL)

LDL'nin reseptör aracılı endositozu
+bir LDL partikülü plazma zarındaki LDL reseptörüne bağlanır
+reseptör-ligand kompleksi,klatrin kaplı çukurda biriktirilir.
+Klatrin kaplı keseler oluşur.
+Kesecik içeri alınır.(erken endozom)
+Erken endozomda, düşük pH(5)da LDL parçacıkları reseptörlerinden ayrılır
+LDL reseptör bölgesi , plazma zarına geri dönmek üzere
tomurcuklanır.
+LDL içeren bir vezikül lizozomlar birleşir
+Lizozomda , apo-b proteini amino asitlere , kolesterol
esterli ise yağ asitlerine ve kolesterole parçalanır.

Endozomların ve reseptörlerin akibetleri
1.Pek çok reseptör , plazma zarına(LDL reseptörü gibi)
geri döndürülür.
2.bazıları lizozomlara taşınır ve parçalanır.
3.bazı reseptörler , plazma membranının zıt alanına
(trans-sitoz) karşı tarafa transfer edilebilir.

EKSOSİTOZ
+Eksositoz, bir hücre ürettiği hücre dışına göndereceği
yapıları eksositoz yolu ile dışarı atar
+Yeni yapılmış membran proteinleri ve membran lipidleri
eksositoz ile plazma membranının üzerine taşınır.
+Eksositozun amacı materyalleri hücre dışı alana çıkarmaktır.
+Kesecik(vezikül) plazma zarı ile birleşir içindeki maddeler
hücre dışı alana atılır

Eksositoz yoluyla
+hücre dışı matriks proteinleri
+salgılanan proteinler: enzimler , protein hormonları ve
antikorlar
+Sinir hücresinden nörtransmitterler
+Plazma zarı proteinleri
+Antijenler-bağışıklığı uyaran bakteri veya istilacıların
küçük parçaları

EKSTRASELLÜER (HÜCRE DIŞI) VEZİKÜLLER:
Eksozomlar
+Hücrelerden hücre dışına salınan endozomal ve plazma
zarı kaynaklı veziküller : eksozomlar ve mikro veziküller
+bu hücre dışı veziküller hücreli arasında sitozolik proteinler
liptler ve RNA transferi için araç olarak görev yapar.
önemli bir hücre içi iletişim yoludur