Notes

BAĞ DOKU

Bağ Dokusunun yapısı
+Ekstraselüler matriksten oluşur (ESM).
ESM bileşenleriyse :
+Ara madde (glikozaminoglikanlar,proteoglikanlar ve adheziv glikoproteinler)
+Lifler(fibril)den (kollajen,elastik,retiküler)meydana gelir

EKSTRASELÜLER MADDE
Bağ dokusunun 3 ana lif tipi
+Kollajen
+Retiküler
+Elastik

+Kolajen ve retiküler lifleri kolajen proteini,elastik lifreli ise esas olarak elastın proteini oluşturur.
Bu lifler farklı tip bağ dokuları arasına eşit olmayan şekilde dağılmıştır.
+Kolajen lifler bağ dokusunun dominant lifleridir
+Kollajen sentezi; fibroblast,osteoblast,kondroblast ve dişte odontoblastların granüllü erde başlar.

KOLLAJEN BİYOSENTEZİ
+GERde polipeptid zincileri oluşturulur.
+ER sarnıçlarında PREPROKOLLAJEN haline getirilir
+Preprokollajenin sinyal peptidi kesilir PROKOLLAJEN oluşur
+Intrasellüler ortamda prokollajenin heliks içermeyen uçları prokollajen peptidaz enzimi ile kesilir TROPOKOLLAJEN oluşur.
+Merdiven basamakları şeklinde üst üste gelen tropokollajen molekülü lizil oksidaz vasıtasıyla çapraz bağlarla bağlanır güçlenir.

+Kollajen fibriller : beyaz , dağınık veya bir arada (tendon) bulunurlar.
+aa başlıca glisin prolin hidroksiprolin ve lizindir
+hidroksiprolin içeren yegane proteindir.

+Prolin ve lizin aminoasitlerinin hidroksillenmesi GERda meydana gelir. Hidroksilasyon işlemi , peptidil prolin hidroksilaz ve peptidil lizin hidroksilaz enzimlerce gerçekleştirilir.
+Kofaktör olarak askorbik asit (C vitamini) gerekir.
+Prokollajenin paketlenmesi ve salgılanması Golgiden gerçekleşir
+Prokollajen hücre dışına ekstraselüler matrikse salgılanır.

EKSTRASELÜLER ORTAMDA 3 OLAY GERÇEKLEŞİR.
+Tropokolajen molekülünü oluşturmak için prokolajenin heliks içermeyen uçları prokolajen peptidaz enzimi tarafından kesilir
+Tropokolajen molekülleri merdiven basamağı gibi üst üste gelerek toplanır ve kolajen lifçikleri oluşur.
+Tropokolajen molekülleri arasında ki lizil oksidaz aracılı çapraz bağlantılarla lifçik yapısı güçlendirilir.

Tip 1 : Deri,tendon,kemik
Tip 2 : kıkırdak
Tip 3 : Damar duvarı , dalak
Tip 4 : Epitel bazal lamina
Tip 5 : Fetal dokular (plasenta,koryon)
Tip 7 : Deride epidermisi altında ki stromaya bağlar

+Kolajenlerin yapı ve işlevlerine göre farklılık gösteren yaklaşık 20 tipi tanımlanmıştır

+Işık mikroskopla incelendiğinde kolajen lifleri asidofildir.eozinle pembe , mason tri krom üçlü boyasıyla yeşil , sirius kırmızısıyla kırmızı renkte görülür.

RETİKÜLER LİFLER
+Retiküler lifler esas olarak tip 3 kolajenden oluşur ve belli organlarda yaygın bir ağ oluştururlar.
+Hematoksilen-eozin preparatlarında görülemez ancak gümüş tuzlarıyla siyaha boyanarak görülebilir ve bu özelliklerinden dolayı argirofilik lifler olarak da adlandırılırlar.
+Retiküler lifler özellikle düz kas ve hematopoetik organların iskeletlerinde bol miktarda bulunur.

ELASTİK LİF
+Elastik lif sistemi 3 tip liften (oksitalan,elaunin ve elastik)oluşur. Elastik lif sisteminin yapımım peş peşe 3 evrede gerçekleşir.
+Birinci evrede fibrilin başta olmaz üzer,çeşitli glikoproteinlerin oluşturduğu mikro lifçik demetlerinden oluşan oksitalan ortaya çıkar.
+Hatalı fibrilin parçalı elastik lifçiklerin oluşmasına yol açar.
+Oluşumun ikinci aşamasında,oksitalan mikro lifçiklerin arasına elastin proteinin düzensiz olarak birikmesiyle elaunin lifleri oluşur.
+Üçüncü aşamada elastin, lif demetlerinin ortasını dolduruncaya dek artarak birikir ve daha sonra bunları ince bir mikro lifçik kılıfı sarar. Bu şekilde oluşan elastik lifler, elastik lif sisteminin en yaygın bileşenidir.

+Oksitalan lifler elastik değildir ve çekme güçlerine karşı oldukça dayanıklıdır.Oysa elastin proteininden zengin olan elastik lifler, gerilme karşısında kolaylıkla esnerler.
+Elastik liflerin esneme özelliğini bu aminoasitler arasında ki özel tepkimeler sonucu oluştuğu düşünülmektedir.

EKSTRASELÜLER MADDENİN LİFLER DIŞINDAKİ BİLEŞENİ OLAN ARA MADDE
+GLİKOZAMİNOGLİKANLAR
+PROTEOGLİKANLAR
+YAPIŞKAN GLİKOPROTEİNLERDEN (ADHEZİF) OLUŞAN KARMAŞIK BİR BİLEŞİMDİR.

+Ara madde bağ dokusu hücreleriyle liflerin arasında ki boşluğu doldurur.
+Kıvamlı yapısı kaydırıcı ve dışarıdan gelen saldıralara karşı bariyer görevi görür

GLİKOZAMİNOGLİKANLAR ;
+Hyaluronik asit
+Dermatan sülfat
+Kondrotin sülfat
+Keratan sülfat
+Heparan sülfat
+Heparin

+Çoğu glikozaminoglikan molekülünün karbonhidrat kökünde çok miktarda hidroksil,karboksil ve sülfat grubu bulunur.
+Bu nedenle glikozaminoglikanlar yoğun su sever özellik gösterirler ve polianyonlar olarak davranırlar.Bazik boyanma özelliği gösterirler.
+Proteoglikanlar, hyalüronik asit dışında, bir protein öze bağlanan glikozaminoglikanlardan meydana gelirler
+Proteoglikan,şişe temizleme fırçasına benzeyen 3 boyutlu bir yapıdır.
+Yapının tel sapı protein özden,buna tutunan fırça telleriyse glikozaminoglikanlardan oluşturmaktadır.
+Proteoglikanların yıkılması lizozomal enzimlerce gerçekleştirilir.Lizozomlardaki özgül hidroksilazların eksikliğine bağlı olarak glikozaminoglikanların parçalamasının engellendiği ve bu bileşiklerin dokuda biriktiği bazı hastalıklar tanımlanmıştır
+Hurler sendromu Hunter sendromu Sanfilippo sendromu gibi.

ÇOKLU YAPIŞKAN GLİKOPROTEİNLER (ADHEZİF)
+Karbonhidratların bağlanacağı bir protein kökü içerirler.
Adhezif glikoproteinlere örnek ;
+Fibronektin : Fibroblast ve bazı epitel hücrelerince sentezlenir.Kolajen ve glikozaminoglikanlar için bağlanma bölgeleri içerir.
+Laminin:Epitel hücresinin bazal laminaya tutunmasında rol oynar
+Hücreler yüzey reseptörleri (transmembran integrin proteini) aracılığıyla ekstraselüler matriks bileşenlerinden kolajen,fibronektin ve lamininle etkileşir.
+Bağ dokusunda ara maddeye ek olarak az miktarda doku sıvısı vardır.
+Doku sıvısı kanın hidrostatik basıncıyla damar duvarlarından geçen düşük molekül ağırlıklı plazma proteinleri içerir.
+Ödem hücre dışı boşluklarda sıvı birikmesi sonucu meydana gelir.

BAĞ DOKU SINIFLAMASI
+Bağ dokusu hücresel,ekstraselüler ve fonksiyonel özellikleri dikkate alınarak sınıflandırılır.
++Embriyonik bağ dokusu
-Mezenşim
-Müköz bağ dokusu
++Bileşenlerine göre erişkin bağ dokusu
-Gevşek bağ dokusu
-Sıkı bağ dokusu (Düzenli ve Düzensiz)
++Özelleşmiş bağ dokusu
-Yağ dokusu
-Kıkırdak dokusu
-Kemik dokusu
-Kan dokusu

EMBRİYONİK BAĞ DOKU
+Üç haftalık embriyonun mezoderm tabakası embriyonik ve erişkin tüm bağ dokularının (baş bölgesi hariç) kaynağıdır.
Embriyonik bağ dokusu iki alt gruba ayrılır :
1.Mezenşim : Primitif embriyonik bağ dokusudur.
+Mekik şeklinde ve komşu hücrelerle bağlantıyı sağlayan uzantılarla karakterize hücreler içerir.Viszköz bir ara madde ve ince,dağınık retiküler lifler içerir.

2.Müköz Bağ Doku(Wharton Jeli): Esas olarak göbek kordonunda bulunur.Hyalüronik asitten zengin şekilsiz bir ara madde bulunur.Az sayıda lif ve fibroblast benzeri mekik şeklinde hücre içerir.Göbek kordonu dışında sadece genç diş pulpasında bulunur.

BİLEŞENLERİNE GÖRE BAĞ DOKU
+Gevşek ve sıkı bağ dokuları olmak üzere iki esas bağ dokusu türü vardır.

Gevşek Bağ Dokusu:
+Bağ dokusunun en yaygın tipidir.
+Normalde basınca ve sürtünmeye maruz kalan yapıları destekler.
+Epitel dokusunu destekler,kas hücre grupları arasındaki boşlukları doldurur,kan ve lenf damarlarını çeviren bir kılıf oluşturur.
+Gevşek bağ dokusunda en çok fibroblastlar ve makrofaj olmak üzere tüm hücreler bulunur.
+Orta miktarda kolajen,elastik ve retiküler lif içerir, oldukça dayanıksız bir yapıdır, damardan zengindir.

Sıkı Bağ Dokusu:
+Direnç ve koruma sağlamak üzere özelleşmiştir.Gevşek bağ dokusuna göre belirgin olarak yoğun kolajen lif ancak daha az hücre içerir.
+Gerilmeye diğer bağ doku türlerine göre daha dirençlidir.
Sıkı bağ dokusu ikiye ayrılır ; düzenli ve düzensiz
++Düzensiz tıkız bağ dokusunda kolajen lifler 3 boyutlu bir ağ oluşturur ve her yönden gerilmeye direnç oluşturur.
++Düzenli sıkı bağ dokusunun kolajen demetleri belli bir düzene dizilmiştir.En yaygın örneği tendondur.
+Tendonlar uzun silindirik yapılar olup , çizgili kasları kemiğe bağlarlar ve renkleri beyazdır.Çekildiklerinde uzamazlar.
+++Tendonlar düzenli yerleşmiş kolajen lifleri arasında az miktarda ara madde içerirler. Fibrositler kolajen liflerine paralel uzanan yassı nukleuslarıyla ayırt edilir.Ligamentler tendonlara benzeyen düzenli sıkı bağ dokusundan meydana gelir.İki kemik arasında bağlantıyı sağlayan yapılardır.
+Genellikle kolajen lif demetlerinden meydana gelir ancak omurgada ligamentum flava gibi istisnalarda elastikiyet sağlama açısından yoğun olarak elastik lif az miktarda kolajen lif bulunur.

Bağ dokusunu oluşturan iki tip hücre vardır:
Sabit Hücreler , yerel olarak çoğalan ve hep bağ dokusu içinde bulunan hücrelerdir.
Geçici Hücreler , diğer bölgelerden gelip yerleşim gösteren hücreler.

++Bağ dokusunda bulunan hücre tipleri şu şekilde sıralanabilir.
*Fibroblastlar-Fibrositler
*Makrofajlar-histiyositler
*Mast hücreleri
*Plazma hücreleri
*İndeferent mezenkimal hücreler
*Yağ hücreleri
*Lökositler
*Perisitler

1.FİBROBLASTLAR
+Fibroblastlar ekstraselüler matriksi sentezlerler.
+Fibroblastlar bağ dokuda en fazla bulunan hücrelerdir.
+Fibroblastlar aktif ve sessiz olmak üzere iki evrede izlenir
+Aktif fibroblastın bol ve düzensiz dallanmış bir sitoplazması vardır. Ovoid,büyük ve belirgin çekirdekçik barındıran bir çekirdeği bulunur.Sitoplazma kaba er yönünden zengin ve golgi iyi gelişmiştir.
+Sessiz fibroblast, aktif fibroblasttan daha küçüktür ve çoğunlukla iğ şeklindedir.Uzantıların sayısı aktif fibroblasttan daha azdır,çekirdekleri daha küçük , daha koyu renkli ve uzuncadır. Sitoplazması asidofilik olup az mıktarda GER bulunur.

2.MAKROFAJLAR
+Makrofajlar ; kemik iliğinden köken alan ve bölünerek dolaşımdaki monositleri oluşturan öncül hücrelerden kaynaklanır.
+Monositler venül ve kapilerlerin duvarlarını aşarak bağ dokusuna göç eder ve olgunlaşıp makrofaj özelliği kazanır.
+Makrofaj fagositoz yeteneğine sahip hücrelerdir.
+Tripan mavisi ya da çini mürekkebi gibi vital boyalar hayvana enjekte edildiğinde makrofaj hücreleri boyayı tutar ve ışık mikroskobunda fagozomlar granüler şekilde gözlenir.
+*+*Vücutta bir çok organa dağılmış olan makrofajlar mononükleer (tek çekirdekli) fagositer sistemi oluştururlar.
+Yaşam süreleri uzundur, dokularda aylarca yaşayabilirler. Makrofajlar vücudun belirli bölgelerinde özel isimlerle anılır ; örneğin
-Karaciğerde Kupffer hücreleri
-Merkezi sinir sistemindeki mikroglia hücreleri
-Derideki Langerhans hücreleri
-Kemik dokusundaki osteoklastlar
-Akciğerde toz hücreleri (dust cell)

3.PLAZMA HÜCRELERİ
+Plazma hücreleri B lenfositlerden köken alırlar ve immünglobulin sentezinden sorumludurlar.Antikorlar, vücuda giren antijenlere karşılık olarak üretilen özgül bağışıksal globulinlerdir
+Granüllü endoplazma retikulumundan zengin oluşu nedeniyle bazofilik sitoplazmaya sahiptir.
+Nukleus yakınında ki Golgi kompleksi ışık mikroskobik incelemelerde soluk boyanan bir bölge oluşturur.

4.MAST HÜCRELERİ
+Mast hücreleri sitoplazması bazofilik salgı granülleriyle dolu olan bağ doku hücreleridir.
+Mast hücrelerinin esas işlev, yangısal yanıtta kullanılacak olan kimyasal aracıları depolamaktır.
+Mast hücresi granülleri glikozaminoglikanların içeriğinde ki asit köklerin çok sayıda olması sebebiyle metakromatik reaksiyon verir. Metakromazi , belli moleküllerin bazik anilin boyaların (ör. toluidin mavisi) rengini değiştirme özelliğidir. Metakromatik moleküller içeren bir hücre veya doku uygulanan boyanın renginden (mavi) farklı bir renk (mor-kırmızı) alır.
+Mast hücrelerinin kemik iliğindeki öncül hücrelerden köken aldığı düşünülmektedir.
+Mast hücrelerinin yüzeyinde plazma hücreleri tarafından üretilen bir immünglobulin tipi olan IgE'ye özgü reseptörler bulunmaktadır. Çok sayıda IgE molekülü mast hücrelerinin ve kandaki bazofillerin yüzeyine bağlanır.
+Mast hücresi pek çok yönden bazofilik lökositlere benzer.
+Mast hücre granüllerinin sekresyonu aşırı duyarlılık reaksiyonları,allerji ve anaflakside rol oynar.
MAST HÜCRELERİNİN SALGISI
1.Allerjenle karşılaşıldığında plazma hücrelerince üretilen IgE molekülleri mast hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanır.
2.Bu durum adenilat siklazı etkinleştirir ve sonuçta belli proteinler fosforillenir.
3.Aynı anda , Ca++ hücer içine girer.
4.Özgül granüller hücre iç zarıyla kaynaşıp içeriklerini dışarı boşaltır.
5.Ayrıca, fosfolipazlar hücre zarı fosfolipidleri üzerine etkiyerek lökotrienleri üretilmesine yol açar. Hücre yeni granüller sentezlemeye devam eder.

5.YAĞ HÜCRELERİ
+Yağ hücreleri (adipositler) nötral yağların depolanması ya da ısı üretilmesi için özelleşen bağ dokusu hücreleridir. Bağ dokusu içerisinde küçük kümelenmeler gösterir.

6.LÖKOSİTLER
+Bağ dokusunda diapedez ile kandan göç eden lökositler bulunur.Kapilerlerin ve postkapiler venüllerin duvarlarını aşarak kandan bağ dokusuna geçerler.

7.PERİSİTLER(FARKLILAŞMAMIŞ MEZENŞİMAL HÜCRELER)
+Kapiller ve postkapiller venüllerin etrafını çevreleyen hücredir.
Perisitler düz kas ve epitel hücre özelliklerini taşıyan modifiye bir karakter gösterir. Kontraksiyon özelliği kanın akışına katkı sağlar. Kan damarını döşeyen endotelle ortak bazal laminayı paylaşırlar.