Notes

1// Obraz Maryi w Bogurodzicy

Osoba boska, matka Boga, jednocześnie dziewica. Szczęśliwa, radosna. Przebywa w niebie, ponad ludzkimi sprawami i ludzkim światem. Maryja jest adresatką ludzkich próśb. Ludzie zwracają się do Maryi, budzi ich zaufanie. Została wybrana przez Boga, jest niezwykła.

Obraz Maryi w Lamencie

Matka Boska jest przedstawiona jako zrozpaczona matka. Zostały w niej zawarte typowe, ludzkie cechy: bezradność oraz szukanie współczucia i wsparcia w innych ludziach. Możemy zauważyć jaki ból sprawia jej widok jej jedynego, cierpiącego dziecka. Rozpacza ona stojąc przy krzyżu. Chce przejąć na siebie chociaż część cierpień Jezusa, jednak wiedząc, że to niemożliwe, pragnie chociaż podeprzeć jego głowę, otrzeć z jego ciała krew, dać mu pić.

2// Bogurodzica

Kompozycja składa się z uporządkowanego układu wezwań i próśb modlitewnych. Utwór ma wyraźnie intelektualny charakter. Boga-Dziewica, Chrystus, Bóg i Jan Chrzciciel - współtworzą święty zespół czterech osób. Symbolika jest tutaj czytelna, liczba oznacza kwadrat cnót (męstwo, roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie). Polacy proszą Ją o wstawiennictwo w walce, ale i o naukę cichego umierania i rozumnego cierpienia.

3// Wzorce osobowe w średniowieczu

ASCETA
żyje w ubóstwie, przyjmuje pogardę i cierpienie z pokorą, ucieka od sławy, rozgłosu, modli się do Boga, umartwia swoją duszę i ciało, anonimowość, pokora

RYCERZ
bogobojny, odważny, zawsze dotrzymywać słowa, dbać o honor i sławę, patriota, uwielbienie Boga i poświęcenie dla obrony wiary, wzorzec dydaktyczny, zyskiwał władzę, stawał się godnym szacunku, propagował postawę wygodną kościołowi, kościół akceptował rycerzy, bowiem w nich upatrywał szerzenie chrześcijaństwa

WŁADCA
troszczy się o kraj i o poddanych, dobry rycerz, dobry chrześcijanin (miłosierny), sprawiedliwy i wyrozumiały, bronił granic, szybkość podejmowania trudnych decyzji, dobro ogółu przedkłada nad dobro własne

ŚWIĘTY
życie w niedostatku, wyrzeczenie się dóbr doczesnych, przyjęcie ludzkiej pogardy i zniewag oraz cierpienia z pokorą, ucieczka przed zgubną sławą i rozgłosem, nieustanna modlitwa do Boga, umartwianie ciała, anonimowość, skromność, posłuszeństwo, pokora





4// Etos rycerski

Etos rycerski to zespół zasad i wartości, pożądanych zachowań i cech, jakimi powinien odznaczać się idealny przedstawiciel stanu rycerskiego.

Honor, odwaga, gotowość do poświęcenia, wierność władcy, szlachetność w stosunku do kobiet, szlachetne pochodzenie, pasowanie, turnieje rycerskie.

5// Tristan i Morhołt

Tristan był bardzo oddany swemu seniorowi, więc etos łamie Morhołt. Tristan bez wahania do boju z niezwyciężonym Morhołtem z Irlandii, który zaproponował, by zamiast płacenia lenna któryś z rycerzy podjął z nim walkę. Tristan pokonał go, pozostawiając w jego czaszce odłamek swojego miecza. Poprosił o spuszczenie go w łodzi na morskie fale.

6// Roland

Roland, czując zbliżający się koniec, świadomie na miejsce swej śmierci wybiera wzgórze (nawiązanie do Golgoty) i ma przy sobie tak ważne dla niego: miecz – Durendal oraz róg – symbol dowódcy. Odwraca głowę w kierunku pogan – aby wszyscy widzieli, że umiera jako zwycięzca. Bije się w piersi za popełnione grzechy, a do nieba wyciąga swoją prawą rękawicę. Później zwraca oczy w kierunku Hiszpanii, aby pokazać, że nie boi się wroga. Aniołowie z nieba zstępują do rycerza. Tuż przed śmiercią przywołuje tak ważne dla niego wartości: miłość do ojczyzny, wiarę, wierność wobec króla i kraju. Scena ta ukazuje, że nawet na łożu śmierci idealny rycerz wykazuje te cechy, które towarzyszyły mu za życia. W scenie śmierci widzimy oznaki przestrzegania przez rycerza etosu rycerskiego, jego wiarę jako chrześcijanina, heroizm.

7// Aleksy
Aleksy jako asceta miał wyrzec się wszelkich ziemskich dóbr. Wybrał drogę poprzez cierpienie. Jego wzorem stał się bardzo surowy model religijności. O tym, że zyskał świętość świadczy objawienie się Matki Bożej, samodzielne bicie dzwonów po jego śmierci, list nie dający się wyjąć z ręki nikomu poza żoną

8// Śmierć w średniowieczu

Człowiek epoki Średniowiecza traktował śmierć jako naturalny etap w życiu każdego stworzenia, również człowieka. Był oswojony z umieraniem, bowiem śmierć towarzyszyła każdemu od najmłodszych lat – na oczach wszystkich umierali członkowie rodzin, na ulicach umierali biedacy i żebracy.

Motywy:
śmierć prowadząca w makabrycznym korowodzie przedstawicieli wszystkich stanów - tzw. taniec śmierci (danse macabre), Ubi sunt? („Gdzie są (ci, którzy byli przed nami)?”) używany na określenie literackiego motywu przemijania, marności świata i tęsknoty za przeszłością obecnego szczególnie w europejskiej poezji średniowiecznej.



9// Polikarp (rozmowa ze śmiercią)

Polikarp pyta czemu śmierć chce pozbawić ludzi żywota, czy czymś jej zawinili, a może da się ją jakoś przekupić, np. kołaczem. Wypytywana przez mistrza opowiada o swoich ofiarach przeszłych i przyszłych. Wśród nich znajdziemy również postaci znane z Biblii. W swoich kolejnych wypowiedziach przywołuje coraz to inne grupy społeczne (nawiązanie do danse macabre).

10// Portrety Zawiszy, Władysława Jagiełły

Zawisza Czarny pochodził z Garbowa, był najsłynniejszym rycerzem średniowiecznym. Jak wszyscy rycerze, odznaczał się tężyzną fizyczną, był wysoki i silny. W parze ze sprawnością fizyczną szły nakazy etyczne i dopiero ich przestrzeganie czyniło z mężczyzny rycerza. Zawisza Czarny jako rycerz stale był gotowy do służby ojczyźnie, całkowicie oddany był królowi. Poza tym jego obowiązkiem była walka z najeźdźcą w obronie kraju. Był człowiekiem szlachetnym, wiernym, dotrzymującym słowa, broniący honoru. Opiekował się wdowami i sierotami, pomagał słabszym.

Władysław Jagiełło od roku 1386 był królem polskim i założycielem dynastii Jagiellonów. W 1385 roku poślubił Jadwigę. Sienkiewicz ukazał go, jako znakomitego wodza i sprawiedliwego władcę. Był człowiekiem zapalczywym, łatwo wpadającym w gniew, lecz jego wrodzoną gwałtowność hamowała wielka i szczera pobożność. W czasie walk okazał się doskonałym strategiem, odniósł zwycięstwo nad potęgą Zakonu krzyżackiego.

11// Bitwa z Krzyżaków

Bitwa rozpoczęła się koło południa. Wojska królewskie ruszyły do boju śpiewając pieśń "Bogurodzica". Jako pierwsze do walki ruszyły wojska litewskie, do których dołączyły chorągwie polskie. Szeregi Tatarów i Niemców załamały się. Chwilowo jednak Krzyżacy utrzymywali przewagę, później natomiast szala zwycięstwa przechyliła się na korzyść Polaków. Walkę podjęło siedemnaście nowych chorągwi wroga. Wojska Polskie stoczyły śmiertelna walkę z nieprzyjaciółmi. Krzyżacy zaczęli się wycofywać. Bitwa zakończyła się zwycięstwem zjednoczonych sił polsko - litewskich. Po stoczonej walce przed królem Jagiełłą zostały złożone chorągwie wroga, a także odnalezione na polu bitwy zwłoki wielkiego mistrza Urlyka von Jungingena.

12// Zwyczaje rycerskie w krzyżakach

1. Ślubowanie - rycerz miał w obowiązku wybrać sobie damę bliską sercu.
2. Pojedynki- były przeprowadzane w czasach pokoju.
3. Ułaskawienie skazanego - skazany został ułaskawiony w chwili, gdy niewiasta zarzucała biała chustę zwaną nałęczką na głowę mężczyzny.
4. W niepisanym kodeksie rycerskim istniał nakaz pozostawania na miejscu pojedynku po skończonej walce.
5. Najistotniejszym obowiązkiem rycerzy była służba w interesie ojczyny, króla oraz swej wiary.
6. Kodeks rycerski mówi także o ochronie sierot.
7. Panował obyczaj, aby rycerz wjeżdżał do miasta w pełnym uzbrojeniu.
8. Rycerz nie miał prawa odmówić walce. Powinien być zawsze do niej przygotowany a służba narodowi stanowiła podstawę jego życia.

13// Jurand ze Spychowa

Jurand ze Szychowa, wzorowy rycerz, kochający ojciec, jest bohaterem tragicznym a jego losy przynoszą na myśl pokonanego mściciela, można nawet powiedzieć ofiarę Krzyżaków. Po porwaniu Danusi, Jurand – rycerz i ojciec został uwikłany w intrygę bez wyjścia. Postawiony wobec tragicznego wyboru – życie Danusi lub własna hańba. Wybrał, jednak jego ofiara na nic się nie zdała, stała się jedynie początkiem jeszcze większych cierpień. Nie uratował córki, nie pomogło ogromne poświęcenie, jego budząca postrach siła została podstępnie poskromiona.