Notes

• Bürokrasinin varlık nedeni devletler devlet varsa varlar devlet yoksa yoktur. 2. Hristiyan burjuvanın ayrılmasıdır. 1915'ten sonra bir Dünya Savaşı'ndan sonra Ermeni tehcirinden sonra yapılan müdahaleler karşısında Ermeniler ve Rumlar Türkiye'yi terk ettiği zaman burjuvazi Türkiye’yi terk ediyor. Burjuvanın olmadığı bir sistemde burjuvanın yapacağı işleri Bürokrasi yapması gerekiyor. Osmanlı hanedana ait 2 sınıf vardır.
Bürokratlar ve Köylü. Bürokratlar köylüyü koruyor ve refah içinde yasatmasını sağlıyor. Köylüde elde ettiği ürünü devlete veriyor. Bu sekilde beraber karşılıklı bir ilişki oluyor.
Tımar beyleri: Devletten iltizam usulü ile oluyor. Osmanlı savaş kazanamıyor ve sürekli toprak kaybettiği için bu yapının değişmesi gerekiyor. Artık elde ettiği tımar sistemi ile elde ettiği geliri değiştiriyor. İltizam usulü bozuluyor bunun yerine en cok parayı veren kişiye tımarları toplama hakkı veriyor. Öncesinde her yılın sonunda parayı alıyordu ama ekonomi cok kötü bir hale geldiği için artık en cok parayı veren kişinin toplama hakkı oluyor. Bu sistemde parayı kimin aldığı bilinmiyor asker vs olabilir. Bu durum halkta korku ve paniğe neden olabiliyor. Dolayısıyla Osmanlının mutlu adalet sistemi bozuluyor. Bu sistemle birlikte halktan sürekli para kazandığı için Osmanlıda bürokratların yanında bu sınıfta ortaya çıkıyor. İltizamlar Ermeni ve Rumlardan parayı alıp iltizama ödüyor ve daha sonra bu parayı halktan topluyor.
• Kavalalı Mehmet Ali Paşa akıllı bir yöneticidir mısırlı validir. Osmanlının bozulan yapısını görüyor ve bu Osmanlının eski adaletli yapısını Mısır’a uygulamaya başlıyor. Osmanlı ile savaşa giriyor ve bu savası kazanıyor. Mısır İngilizlerin göz bebeğidir çünkü sömürgülerine yakın ve konum acısından önemlidir. İngilizler görüyor ki yerel beylerin ve burjuvaların güçlenince aslınca hic iyi olmadığının farkına varıyor çünkü İngiltere güçsüz bir Osmanlı istiyor. Bu yüzden İngiltere Osmanlıya destek veriyor ve Osmanlı yeniyor. Osmanlı bunun sonucunda ayanlara verdiği hakları geri alıyor ve Osmanlıda burjuvanın oluşma süreci tekrar yok oluyor ve kapitalzmden uzak kalıyor. Tekrar siyasi güc Osmanlı hanedanına dönüyor.

• Ayanların ortaya çıkmasıyla beraber halkın rahatı bozuldu. Bu durumda halk sehire göc etmeye başladı. Fakat kavalalının yenilmesi ile beraber herkes köylerine geri dönmeye başladı ve bu yapının önüne geçildi. Buda burjuvasinin oluşumunun önüne gecen diğer bir önemli olaydır.
Rumlar ve Ermeniler neden zengin?
• Cünkü Osmanlı askeriyeye bunları almıyordu memur olamıyorlardı. Bunların yapacağı tek is ticaret altın kuyumculuk vsydi. Yabancılar azınlıklara sürekli iyi ayrıcalıklar ve kapitilasyon ile maddi ayrıcalıklar istiyor. Çünkü paranın Osmanlıda olmasını istemiyorlar.
• Ayanların yenilmesiyle büyük bir toprak zenginliği engellenmiş oldu. Toprak zenginliği ortaya çıkması 1950’li yıllara dayanır.
Periferlesme Notlarda varmış. Cevrelesme süreci demektir. Merkez bürokrasi devlet cevre ise merkeze gelmesini engelleyen kesimler köylüler ticaretle uğraşanlar askerler vs.
• Periferlesme süreci kapitalzm için önemlidir. Cevre ne kadar kuvvetlenirse merkez o kadar kuvvetden düşer. Birinin kuvvetlenmesi diğerinin düşmesini gerektirir. Periferlesme sürecinin devletin gücünün azalıp çevrenin gücünün artması demektir.

• 19.yy’da yeni bir toplumsal yapı kurulması gerekiyor. Osmanlı yenilmeleri vs.yle beraber geçmişimizi unuttuk bu yüzden geçmişe dönersek yeniden güçlü oluruz diye düşünüyor. Fakat görüyorki bu durum yanlış. Yeni yy’da eski düzenin olmasının mümkün olması doğru değil olduğunu anlıyor. Bu durumlarda Yeni Osmanlılar ortaya çıkıyor. Onlar İslamcı kısmımız kalıcı Avrupanın sadece parlamento yapısını alacaz diyorlar. Jön Türkler ise Avrupalılara cok güceniyor. Çünkü onların tek hedefi Abdülhamit’i devirmek. Jön Türkler Avrupalılar çok özgür insanlar bu yüzden Avrupalılar bize destek veriyor diye düşünüyorlar. Daha sonra bu durumun Osmanlının daha rahat yenilebilmesini istediklerini için böyle davrandıklarını anlıyorlar.
• Serveti biriktirip zenginleşme olayı Osmanlıda yoktur. 19.yy’da temel sınıf bürokratlardır. Çünkü devleti korumakla mükellef bürokratlardır. Çünkü bürokratlar devlet var oldukça vardır. Osmanlının yönetim düşüncesi platona dayanır. Padişah her zaman bilgili ve yeteneklidir. Eğer bu bozulursa yine bozulduğuna dair teşhisi bürokratlar koyar ve tedavisini yine onlar yapar.
Günümüzde bile devletten hersey bekleniyor. Devlet düzenlesin devlet yapsın gibi.
19.yy’da avrupayla bütünleşme düşüncesi gelişiyor.
• 1838’de İngilizlerle bir anlaşma yapılıyor. Balta limanı anlaşması. Burda gümrükler kaldırılıyor. Dısardan gelen tüccara gümrük yokken icerdeki tüccara gümrük vardır. Dısardaki tüccara siyasal ve ekonomik serbestlik geliyor. Bu dönemde itaalat serbest ihracat sınırlıdır. Cünkü yönetim kesimi lüks düşkünüdür. İhracat niye sınırlı çünkü tarıma dayalı bir toplum olduğu için eger ihracat olursa yetmecegini düşünüyor. Böyle bir durum olduğu için dısardan gelen tüccar vergi ödemediği için ucuz ürün getiriyor. Yerli halk italat ürünlerini alıyor ihraç edemeyen yerli tüccar ise dükkanını kapatıyor ve iflas ediyor. Bundan sonra Osmanlı üretemediği için bu dönemden sonra avrupanın ciirt attığı bir Pazar haline geliyor. Devamlı dıs borç alıyor ve dıs borçları ödeyemediği için Avrupalı devletler sen iflas ettin duyumumi umumiyeyi kuracağız diyorlar. 1881’de ve seni ekonomik olarak biz yöneteceğiz diyorlar. Bu durumdan sonra avrupaya büyük bir nefret başlıyor.

• Bu ortamda ekonomik bir sınıf oluşacak. Ama etnik ve dini bir burjuvasi oluşacak. Hem Hristiyanlar hem de türk değiller. Dısardan gelen tüccarlar genellikle kendilerine benzer kişilerle bir oluyorlar. Ermeni ve rumlar hem onların dininden hem de dillerini biliyorlar. Yani herkes kendinden olana güveniyor. Müslüman tüccarlar bunlarla uğraşamadıkları için tezgahlarını kapatıyorlar. Diger tarafta ise paranın mevcut olduğu ermeni ve rumlar arasında bir catısma ortaya çıkıyor.

Jön Türklerin Olusma Süreci:
• Modernizasyon ile birlikte bir sürü askeri okullar açılmıştır. Abdülhamit döneminde. Bu okullardan mezun olan bol miktarda memur çıkıyor. Memur nüfusu cok hızlı bir sekilde artıyor ve padişahın yerini alacak kadar güçleniyorlar. Bu sınıf hızla gelişiyor. Devleti kurtarmayı düşünen bu memur sınıfı kendi ideolojisini oluşuyor. Bu durum Türk Milliyetçiliğini ortaya çıkarıyor.


• Jön Türkler İngiliz ve Fransızlara hayrandı. Ama bir süre sonra özgürlük demokrasi meşrutiyet gibi kavramlardan sonra kendilerini desteklediklerini düşünüyorlar ama 2.mesrutiyet Abdülhamit tahttan indirildikten sonra bir olay yaşanıyor. 31 Mart olayında ittihat ve terakki İngilizlerin bu olayda parmağı olduğunu düşünüyordu. Ayrıca sürekli iç islerine karışma istekleri olduğu için sorumlu olarak onları gördüler. Bunları gören Jön türkler İngiliz ve Fransızlardan bir yarar gelmeyeceğini anladı ve yüzünü Almanlara cevirdi. Almanlar sürekli padişaha övgüler yapıyordu çünkü, italya ve almanya siyasal birliklerini gec tamamlamışlardı. İtalyanlar ve almanlar geri kalmışlardı. Bunlar hızlıca sömürge arayışına girdiler. 1.Dünya savasını Almanların çıkarması dolayısıyla tesadüf olamaz. Dolayısıyla Almanya Osmanlı ile bir çıkarı olduğu için bir araya geldi.

• Jön Türkler bunlardan hayır gelmediklerini anladıkları için Milli Devletini kuracağız diye düşündüler. Peki milli devletimizi kurarken ekonomimizi dıs devletlere mi teslim edeceğiz? Hayır dolayısıyla Milli burjuvasi düşüncesi ilk defa bu dönemde ortaya çıkıyor. Milli devlet Milli ekonomi düşüncesi ortaya çıkıyor. 1.Dünya savaşına girildiği için artık duyumumi umumiye rest çekiliyor. Türkçeleştirme çalışması başlatıyorlar. İngiliz ve Fransız dillerine ait tabelalar kaldırılıyor ve millestirme çalışmaları başlıyor. Demir yollarının isimleri, demir yollarının müdürleri hep Türkleştiriliyor. Dolayısıyla buralarda zenginlensen kesim milli burjuvaziyi oluşturmaya başlıyor. Dolayısıyla devlet eliyle bir sınıf ortaya çıkarılmıştır. Milli burjuvasi kendinden doğan bir sınıf olmayacak devlet eliyle oluşturulan bir sınıftır. (Devlet eliyle zengin yaratmak)
Öncesinde parası olana düşmandık. Parası olan ortadan kaldırılıyordu. Devletten başka mülk ve para hakkı olan yoktu.
Yerli burjuvaziyi asıl yaratan sudur. 1.Dünya savasından sonra rumlar ve ermeniler gönderiliyor. Ermeni techirine ait bizim iddamız sudur. Biz yerlileştirme calısması başlattık ama yolda giderken baslarına birsey gelmiş olabilir biz soykırım yapmadık demiştir. İşte bu dönem rumlar yunanistana gönderiliyor. Dolayısıyla ermeni ve rumlar giderken malını ve mülkünü almasına izin verilmiyor. Diger ülkedeki türklerin buraya yerleşmesiyle yerli bir burjuvazi meydana geliyor. Yerli burjuvazinin olusuturlmasında mübadelenin payı cok büyüktür.
6.Hafta
• Osmanlının toplumsal ve iktisadi yapısı bir burjuvazi yaratmamıştır. Milli ekonomi planı ile yabancı kapitalasyon kaldırılıyor.

• Yıl 1923 Dünyada 2 sıkıntı var. Biri devrimci ekonomi diğeri 1929 ekonomik buhranından sonra yıldızı Rusya ve Almanya ile parlıyor. Digeri ise liberal yani batı tarzı ekonomi. 1929-1930 dönemimi çaresiz liberal politikalar olarak adlandırıyorlar. Başka bir care olmadığı için liberal politikalar deniyor. Osmanlının tarihsel mirası liberal politikalara uygun değil. Kemalist kadro cumhuriyeti kuran kadro iktisadi ve toplumsal bir devrim getiremiyor. Bunun için 1923’de bir iktisat kongresi yapılıyor. Bu dönem de bir cok kesimden yasayan insanlar geliyor. Ayanlar toprak sahipleri yani her kesimden insan var.
• Yabancı sermayeyi Türkiye’ye çağırıyorlar. Burjuva için paraya ihtiyaçları var. Ama söyle bir durum vardır. Biz kapitalistlesecez ama bizi sömüremezsiniz üzerinde karar kılıyorlar. İzmir iktisat kongresi kararı. Burda tek amaç sermayi birikmesidir çünkü sermaye birikmeden burjuvazi oluşmuyor. Türkiye’de yabancı sermayeler cok önemlidir. Cünkü ekonomiyi döndüren döngü budur. Örnek olarak yapılan darbelerde her zaman biz natoya bağlıyız mesajı verilmektedir. Yani burda yabancı yatırımcıya güven verme durumu vardır.

Devlet eliyle bir girişimcilik yaratması gerekir. Bunun için 2 önlem alıyor. 1 koruma 2- özendirme.
Yabancı sermaye geldiğinde birikim yapabilmesi için kredi olanakları olması lazım. Bunun için banka gerekir Atatürk kendi parası dahil olmasıyla beraber İş Bankası kuruluyor. Devletin yabancı yatırımı çekebilmesi için yaptığı yatırımlardan biri iş bankasıdır. İş bankasını kuran kişi Celal Bayar. Celal bayar liberal devrimci düşünceleriyle tanınan devletçi bir bireydir.
• Digeri ise Sanayi ve Maden Bankası Kuruluyor. Gümrük duvarları indiriliyor hem yabancı yatırımcı hemde türk yatırımcı için kolaylık sağlanıyor. Sanayi teşvik politikaları isleniyor.
Bu cabalara rağmen milli bir burjuvazi yaratılamadı. 1923-1929 arası çünkü bu dönemde savaşın yaraları sarılmaktadır ve burjuvazinin temeli atılmaktadır.
1930-1940 arası bu dönem devletçi politikaların olduğu bir dönemdir.
• Devletcilik politikaları bu dönemin en etkin politikasıdır. Peki nasıl yapılıyor? Almanlar İtalyanlar rusların planlı ekonomileri örnek alınıyor. Türkiye 1933’de planlı bir ekonomik plan hazırlanıyor. Kagıt seramik maden dokuma sanayi tipleri devlet eliyle üretilmeye başlıyor. Bunun için Sümerbank kuruluyor. Hem banka hem de bu ürünleri satıyor. Kumaş vs ürünler bu bankada ucuzdu. Bu ürünlerden hem zengin kesim hem de fakir kesim satın alabiliyordu. Yani devlet hem milyoner için hem de fakir içinde üretiyor. Yine bu dönem de altın vs devlet tekeliyle yapılıyor. Ekonomik kriz ile bu plan tam anlamıyla uygulanmıyor. Ama 20 tane yabancı sirket ulusallaştırılıyor.
• 1936 ikinci 5 yıllık kalkınma planı oluşturuluyor. Ama kaynak sıkıntısı yaşanıyor. Bu ne demek yani yabancı sermaye yok demek. Bu dönemde savaş hazırlıkları olduğu için ülkeler kendi içerisinde hammaddeleri kullanıyor. 1938 ücüncü 4 yıllık kalkınma planı hazırlanıyor. Ama 2.dünya savası nedeniyle başarılı olmuyor.
Bankacılık:
1930’larda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulmuştur. Cumhuriyet isminin olması sebebi bankanın bağımsız olduğunu ifade etmesidir. Merkez bankası bağımsız karar verir. Merkez Bankasının kurulması amacı hem batıya karsı özerk olduğunu özgür olduğunu bağımlı olmadığını belirtmek. Hemde batının kapitalist sistemiyle entegre olmak.
Demir Yolları
1930-1940 arası Türkiyenin bir cok yeri demiryollarıyla örülüyor. Bu dönemde devlet kendi eliyle sanayileşiyor. Sanayi malları agır mallar olduğu için demiryolları ile taşınması gerekiyor. DP ile bunlar yollara dönüyor çünkü DP ile milli burjuva oluşmuş oluyor.
2.Dünya savaşında en büyük temel sıkıntı sudur. Büyük bir tüketim var ama üretim yok. Yani enflasyon vardır. Özellikle Türkiye de sag iktidarlar ismet inönüyü milleti ekmeği karneyle yedirdiği için suçlarlar. Yetecek ürün olmasına rağmen bunları saklayıp piyasada yokken fiyatı yüksekken karaborsacılık yapanlar bundan zenginlesen cok kişi oluyor. Bu durumla beraber zenginlesen kişileri engellemek için CHP bir vergi çıkarıyor. Bu vergi VARLIK VERGİSİ’dir.


Varlık Vergisi : Sükrü Saracoglu bu dönemde başbakandır. Saracoglu diyorki; Savas koşullarında vurguncular karaborsacılar sebepsiz zenginleştiği için onlardan bu zenginleşmenin vergisini alacağız diyor. Ama bu vurguncu ve karaborsacılar iyi ilişkileri olan karaborsacı ve vurguncular kendi isimlerini sildiriyor. Burda kabak cok azı türk olmak üzere gayrimüslimlere patlıyor. Cok yüksek meblağlar çıkarılıyor. Bu meblağların ise belli bir standartı olmayın tamamen kişinin inisiyatifine bağlı kalmıştır. Burdan zenginlesen kesim ise milli burjuvazi oluşuyor.
1946 ilk devalüasyon yapılıyor. Paranın değerinin devlet eliyle düşürülmesine devalüasyon adı veriliyor.
Komunizmin Türkiye’de korkulmasının sebebi Rusyanın devamlı Türkiyeden toprak istemesidir. Bu durum ismet İnönü tarafından başarılı bir sekilde diplomatik ve barışçı yollardan halledilmiştir. Amerika Rusya’nın gelişmesini görüyor ve dünyayı dizayn etme isteği oluşuyor. Amerika bu durum için Türkiye’nin konumunu önemli görüyor.
• Demokrasi için savaşan ülkelere Truman doktrini adı verilen destek saglayacagını söylüyor. Daha sonra ise Marshall yardımları ile ekonomik olarak bu ülkeleri gelisterecegini söylüyor. İşte bu dönemle birlikte Amerikancılık Türkiye’ye giriş yapmış oluyor. Alınan yardımlar ile ülkede büyük bir refah kalkınması yaşanıyor.
Menderesin iktidara gelmesi bir devrimmidir yoksa karsı bir devrimmidir?
• Tek parti yani chp 27 yıl iktidarda kalmıştır.1946’da cok partili hayata geçilmiştir. 1946’da Adnan menderes ve Fuat köprülü bunlar chp’nin yaptığı uygulamalardan rahatsız olduğu için rahatsızlar ve elestri meydana getiriyorlar. Bu sebeple partiden ihraç ediliyorlar.
• 12 Temmuz 1947’de İnönü bir konuşma yapıyor. Türkiye’ye yardımlar yapılacak eger bunları istiyorsan demokrasiye gec deniyor. İnönü sartların oluştuğunu ve demokrasiye geçeceğini ifade ediyor. Bunun üzerine Demokrat Parti kuruluyor. CHP hemen 1946’da hileli secimler olarak adlandırılan erken secim yapılıyor. DP’i CHP’i cogunlukcu sistem uyguladığı için CHP’yi eleştiriyor. Bu sistem adaletsiz bir sistemdir. Bu sistemde acık oy gizli sayım vardır yani tam tersi olması gereklidir. Cogunlukcu sistemde örnek olarak %52 alan 400 mv çıkarırken %48 alan 50 mv çıkarabiliyor.
• DP iktidara gelir gelmez ilk işi ezanı Arapcaya çevirmek ve türbeleri açmak oluyor. Bu dönemde din üzerinden bir tartışma vardır. CHP DP’yi irticacı olmakla suçluyor.
DP’nin 3 dönemi vardır.
• 1950-1953 döneminde DP demokrasi adına cok güzel işlerin yaptığı bir dönemdir. Halk demokrat diyemediği için demirkırat demişlerdir.
• 1953-1954 %58 oranla iktidara geliyor. Bu oran asılamamıstır.
• 1957-1960 %48’e düşmüştür oy oranı. Bu 3 dönem birbirinden farklıdır.
Genc subaylar ordu modernize olmadığı için İsmet paşayı istemezken Generaller ismet paşayı istemiştir. Genc subaylar Adnan menderesi bu duruma yönelik haber veriyor. Adnan menderes ordu kademesini bunun üzerine değiştirmiştir.
Atatürk inkılaplarından toplumda karşılık görmeyenleri kaldırıcagını söylemiştir Adnan menderes. Toplumda irtica gelecek korkusu artmıştır. CHP Atatürkün partisi Türkiyeyi kuranların partisi olarak adlandırdığı için Adnan menderes Atatürk’ü koruma kanunu çıkarmıştır. Devlet dairelerinde atatürkün resminin dışında kimsenin asılmaması, kimsenin heykeli olmaması vs.
Menderes üniversite öğrencileri aydınlar muhalefet ordu sırayla hepsiyle kavga ediyor.