Notes

SOLUNUM SİSTEMİ
Oksijenin hücrelere ulaştırılması ve CO2nin vücuttan uzaklaştırılması solunum ve dolaşım sisteminin ortak çalışması ile gerçekleştirilir.
Burun veya ağızla alınan hava,burun boşluğunun açtığı yutağa daha sonra da gırtlağa geçer.
Burnun iç yüzeyi kıllı ve bol damarlı mukoza epiteli ile döşenmiştir.Mukoza epiteli burun içinin nemli kalmasını sağlayan mukus salgısı yapar.Kıllar mikropları tutar.Kılcal damarlar ise havanın ısınmasını sağlar.
✔YUTAK
Yutakta epiglottis bulunur.Bu yapı,gelen besin ve havanın doğru yere iletilmesini sağlar.
✔GIRTLAK
Soluk borusunun başlangıç kısmıdır.Ses telleri bulundurur.Akciğerden hava çıkarken burada bulunan kasların istemli hareketiyle ses telleri titreştirilerek ses çıkar.
Bulundurduğu gırtlak kapağı(epiglottis)yutkunurken yukarı doğru kalkar ve soluk borusu girişini kapatır.
✔SOLUK BORUSU
“C” şeklinde kıkırdak halkalarından oluşmuş borudur. Yemek borusuyla komşu olan yüzeyinde kıkırdak halka bulunmaz.Kıkırdak halkalar soluk borusunun gergin ve açık kalmasını sağlar.Bu kıkırdak tabaka yemek borusuna komşu kısımda yerini düz kasa bırakır.
İç yüzeyi silindirik silli epitel ve epiteller arasında mukus salgılayan goblet hücreleriyle kaplıdır.Bu hücreler ortamı nemlendirir,siller ise yabancı maddeleri tutar ve enfeksiyondan korur.
Soluk borusu akciğere girerken bronş adı verilen iki kola ayrılır.Bronşlar akciğer içinde bronşçuk denilen daha ince kollara ayrılır.Bronşçuklar kaslı yapıda olup kıkırdak içermez!Bronşçukların ucu alveollere uzanır.
ALVEOLLLER tek katlı yassı epitelden oluşur.Çevreleri bolca kılcallarla kaplıdır.
Alveol bulundurmak sadece memelilere özgüdür.
Bulundurdukları LİPOPROTEİN su kaybını azaltır ve solunumu kolaylaştırır.
Fosfolipit ve proteinden oluşan SURFAKTAN maddesi de alveolü açık tutar.
✔AKCİĞERLER
Sağ akciğer 3loblu,sol akciğer2loblu(kalpten dolayı)
İki katlı plevra zarı bulundurur.Bu zarların arasında plevre sıvısı bulunur.Bu sıvı soluk alıp vermeyi kolaylaştırır.Kaburganın akciğere zarar vermesini engeller.
Damar,sinir ve bronşların akciğere girdiği yerde plevre zarı yoktur.

Kanda CO2 artışına bağlı olarak kan pH'sı düşer.Bu durumu omurilik soğanı algılar ve solunumu ayarlar.
Soluk Alırken Gerçekleşen Olaylar
1) Diyafram kası kasılarak düzleşir.
2) Kaburgalar arası kaslar kasılır ve göğüs kafesi genişler.
3) Göğüs boşluğunun hacmi artar.Karın boşluğunun hacmi azalır!
4) Akciğerler genişler.
5) Akciğerlerdeki iç basınç düşer. (Akciğerlerin hacminin artması basıncı düşürür.)
6) Hava akciğerlere dolar.
Soluk Verirken Gerçekleşen Olaylar
1) Diyafram kası gevşeyerek kubbeleşir.
2) Kaburgalar arası kaslar gevşer ve göğüs kafesi daralır.
3) Göğüs boşluğunun hacmi daralır.Karın hacmi artar.
4) Akciğerler daralır.
5) Akciğerlerin iç basıncı yükselir. (Akciğerlerin hacminin azalması basıncı artırır.)
6) Hava akciğerlerden çıkar.
Soluk verme sırasında akciğerlerin geri yaylanma basıncının da etkisi vardır.Bu basınç akciğerin yapısındaki elastik lifler ve plevre zarlarının arasındaki sıvının meydana getirdiği yüzey geriliminden doğar.
Soluk alma aktif bir olay olduğundan enerji harcanır.Soluk verme ise,pasif olduğundan sadece kasların gevşemesi sırasında enerji harcanması gerçekleştirilir.
Alveolü saran kılcallardan alveole oksijen geçerken,alveolden kılcala CO2 geçer.
Solunum gazları difüzyonla alınıp verilir.Gazların aktif taşıması olmaz.
✔Oksijenin Taşınması
%98’i alyuvarlardaki hemoglobin ile %2’si kan plazması ile taşınır.
Oksijen alyuvarlarda hemoglobinle birleşerek oksihemoglobini (HbO2) oluşturur.
Kan doku kılcallarına geldiğinde oksijen hemoglobinden ayrılır. Alyuvardan çıkarak önce plazmaya daha sonra doku sıvısına oradan da hücrelere geçer.
Doku kılcallarında oksijen hemoglobinden ayrılırken, alveol kılcallarında hemoglobinle birleşir.
✔ Bohr kayması: Doku kılcallarındaki CO2 yoğunluğu pH’ın düşmesine neden olur. Bu durumda hemoglobin oksijenden ayrılır. Buna bohr kayması denir.
✔Karbondioksitin Taşınması
Hücrelerde oluşan CO2 doku sıvısına buradan da doku kılcal damarlarına geçer.
Kılcal damara geçen CO2 plazmada çözünebilir ya da alyuvar içine girerek hemoglobinle birleşip karbohemoglobin oluşturabilir.
Büyük bir kısmı ise alyuvarda bikarbonat iyonu halinde taşınabilir.
✔ Doku kılcallarında: Alyuvar içine giren CO2, karbonik anhidraz enzimi etkisi ile H2O ile birleşip karbonik asiti
(H2CO3) oluşturur. Karbonik asit daha sonra iyonlarına ayrışarak H ve HCO3 (bikarbonat) haline gelir. H, hemoglobin tarafından tutulurken bikarbonat kan plazmasına geçer ve alveol kılcallarına kadar bu şekilde taşınır.
✔ Alveol kılcallarında: Plazmada bulunan bikarbonat (HCO3) alyuvar içine girer, hemoglobin H serbest bırakır. Yeniden karbonik asit (H2CO3) oluşur. Karbonik anhidraz enziminin etkisi ile karbonik asit H2O ve CO2 haline gelir. CO2 alyuvar içinden çıkarak önce plazmaya oradan da alveollere geçer.
✔ CO2 ve H2O difüzyonla akciğere geçerek soluk verme ile dışarı atılır. H2O alveol yüzeyini nemlendirir. Fazlası ise dışarı atılır.
Solunum Siteminin Denetlenmesi
✔ Metabolik faaliyetler arttığında kandaki CO2 miktarı solunum hızını belirler. Miktarının artması pH’ı düşüreceğinden solunum ve dolaşım hızı artar.
✔ Omurilik soğanı ve beyindeki solunum merkezi tarafından denetlenir. Solunum merkezi istemli solunumu denetler.
✔ Adrenalin ve Tiroksin hormonu solunum hızını artırır.
✔ Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça basınç azalır ve havadaki O2 miktarı düşer. Bu durumda ;
- Hemoglobin miktarı
- Alyuvar sayısı
- Soluk alıp verme hızı
- Nabız sayısı artar.
Deniz seviyesinden derinlere inildikçe basınç artar.Dibe dalmış dalgıçların aniden su üstüne doğru hareketinde ani olarak basıncın azalmasına;kanda çözünmüş sıvı azotun tekrar gaz haline dönmesine neden olur.Oluşan kabarcıklar damarı yırtar veya tıkar.Buna VURGUN denir.
✔ SADECE MEMELİLERE AİT SOLUNUMDAKİ FARKLILIKLAR
KASLI DİYAFRAM
ALVEOL
ÇEKİRDEKSİZ ALYUVAR
✔ Karbonmonoksit Zehirlenmesi: Karbonmonoksit; oksijen ve karbondioksit gibi hemoglobine bağlanabilen bir gazdır. Ancak CO hemoglobine bağlandığında tekrar ayrılma yapmaz. Bu durumda oksijen ve karbondioksit hemoglobine bağlanamadığından kişi solunum güçlüğü çeker. Müdahale edilemezse ölümle sonuçlanır.
✔ Astım: Solunum yollarında meydana gelen enfeksiyonların ilerlemesi sonucu oluşan hastalıktır. Astımda solunum yolları daralır ve duyarlılığı artar. Mukus oranı artarak soluk alıp verme güçleşir.Hava yollarının çeşitli alerjenlerle veya doğuştan daralması veya ilhitaplanmasıdır.
✔Akciğer Ve Gırtlak Kanseri: Sigara içindeki katran soluk borusunun içindeki sillere yapışır. Bu durumda solunum sistemi mikroorganizmalara karşı açık hale gelir. Bu durumun ilerlemesiyle akciğer ve gırtlak kanseri oluşabilir.
✔Kronik Bronşit: Bronşların uzun süreli iltihaplanması sonucu oluşur. Kısa süreli iltihaplanma ise akut bronşite yol açar.
✔Amfizem: Kronik bronşite bağlı olarak alveollerin esnekliğini yitirmesi ve yırtılması sonucu oluşur.
✔KOAH: Kronik bronşit ve amfizem hastalığının ilerlemesiyle akciğerlerin yapısı bozulmasıdır. Hasta nefes almakta zorluk çeker
✔Zatürre-Pnömöni-Akciğer İltihabı:Pneumonia bakterisinin neden olduğu hastalıktır.Alveoller enfeksiyon sonucu ilhitaplanır.İlhitaplanan akciğerlere kan ve sıvı dolar.
✔Verem-Tüberküloz:Tubercolosis bakterisinden kaynaklanır.Akciğer bağ dokusunun elastikiyetinin azalması,solunum yüzeyinin kalınlığının artmasından dolayı gaz difüzyonu kapasitesinin düşmesi durumudur.
Ortam ve solunum organı arasındaki solunum Dış Solunumdur.
Solunum organı ve hücre arasındaki İç Solunumdur.

Hemoglobin alveol kılcallarından aldığı oksijeni doku kılcallarında bırakır.
Oksijenin hemoglobinden ayrılmasının nedeni dokuda artan karbondioksitin pH'ı düşürmesidir.Buna Bohr etkisi denir.

Hb + O2 >alveol kılcalı> HbO2
Böylece oksijen, hemoglobine bağlı bir şekilde doku kılcallarına kadar taşınır.
alveolde oksijen bağlanır çünkü dokuya gidecek

HbO2>doku kılcalı>Hb+O2
Doku kılcallarında,hemoglobin molekülleri oksijeni serbest bırakır.


Karbondioksitin karboksihemoglobin şeklinde taşınması:
Hb+CO2>doku kılcalları>HbCO2
doku kılcallarından alıp alveole getirecektir.
HbCO2>alveol kılcalları>Hb+CO2
CO2 serbest kalıp dışarı gidecektir.

Karbondioksitin bikarbonat şeklinde plazmada taşınması
doku kılcallarında
CO2 + H2O >karbonik anhidraz> H2CO3
H2CO3 > H+ + HCO3-
H+ alyuvarda hemoglobin tarafından tutulur.
HCO3- (bikarbonat) alyuvardan kan plazmasına verilir.

alveol kılcallarında
H+ hemoglobin serbest bırakır
HCO3- alyuvar içine girer

H+ + HCO3 > H2CO3

H2CO3 >KARBONİK ANHİDRAZ> H2O +CO2