Notes

BOŞALTIM SİSTEMİ
Boşaltım sisteminin asıl organları böbreklerdir. Bunun dışındaki; deri, karaciğer, akciğer, anüs boşaltım organı olarak kabul edilmez.
Boşaltım Maddeleri
✔ Su ve Karbondioksit
Monomerlerin solunumla parçalanması sonucunda oluşur.
Su  Deri, akciğer, böbrekler ve anüs ile atılabilir.
CO2  Akciğerler ile atılır
✔ Azotlu Boşaltım Atıkları
Aminoasitlerin solunumla yıkılması sonucu ya da diğer monomerlere dönüşmesi sonucunda amonyak oluşur.
Amonyağın zehir oranı yüksek olduğundan bol su ile seyreltilerek vücuttan uzaklaştırılır.
Amonyak insanlarda üreye dönüştürülerek(az miktarda ürik asidi de)atılır.Böylece boşaltım sırasında daha az su atılmış olur.
Amonyak,karaciğerdeki KUPFER hücrelerinde ORNİTİN DEVRİ ile üreye çevrilir.
Boşaltım sistemi ve deri ile vücuttan uzaklaştırılır.
✔Diğer Maddeler
Birçok yoldan vücuda girmiş ilaç,zehir ve tuz gibi maddeler boşaltım atıklarıdır.
Ayrıca Na,K,Cl,Ca gibi iyonlar,metobolizma sonucu oluşan HSO4,HCO3,H+,FOSFORİK ASİT,KREATİN VE KREATİNİN de boşaltım maddeleridir.
✔Azotlu Boşaltım Atığı ✔Canlılar ✔Harcanan Su ✔Harcanan Enerji ✔Zehir Oranı
AMONYAK >larva amfibiler,balık, çok az çok
omurgasızların çoğu
ÜRE > memeliler,ergin amfibiler orta orta orta
ÜRİK ASİT >kuşlar,sürüngenler,böcek az çok az

BOŞALTIM ORGANLARI
İnsanda boşaltım sistemi böbrek, üreter, idrar kesesi(mesane) ve üretradan oluşur.
✔Böbrek
Her böbreğin üstünde bir böbrek üstü bez bulunur.Böbrekle bez arasında yağlı bir doku vardır.Böbrek üstü bez ile böbrek arasında doğrudan bir bağ yoktur!
Böbreklerin çukur bölgesinden böbreğe kan,lenf damarları,sinirler ve idrar kanalları girer.
Kanın pH'ını düzenler.
Kan bileşimini sabit tutar.
Hormon salgılar.*ERİTROPROTEİN*kemik iliğini uyararak akyuvar üretimini sağlar.
Uzun süreli açlık durumunda protein ve yağlardan karbonhidrat üretimini sağlar.
Homeostasiyi sağlar,boşaltım atıklarını uzaklaştırır.
Böbreğin Dıştan İçe Yapısı
Korteks(Kabuk):Süzme birimleri(nefron)vardır.
Medulla(Öz):Nefronların uzantıları vardır.
Havuzcuk(Pelvis):Böbreğin tam ortasında bulunan huni şeklinde yapıdır.Süzülme ile oluşan idrar burada toplanarak üretere aktarılır
✔Üreter
Her bir böbrekten çıkarak idrarı mesaneye götürür.
✔Mesane(İdrar Kesesi)
İçi boş,düz kastan yapılmış bir kesedir.
İdrarın keseye geldiği bölgelerde idrarın geri dönmesini engelleyen kapakçıklar bulunur.
Dolduğunda gerilen duvarların yapısında bulunan sinir uçları beyne impulslar gönderir ve kesenin kasılmasını sağlar.
✔Üretra
İdrarın dışarı atıldığı yerdir.Erkeklerde üreme sistemi ile bağlantısı vardır.
✔✔NEFRON
Böbreklerde kandan üre ve atık maddelerin süzülmesini sağlayan birimlere nefron denir.Her böbrekte yaklaşık 1milyon civarında nefron bulunur.
Nefronun Yapısıar
1) Glomerulus:Böbrek atardamarının kabul bölgesinde yaptığı kılcal damar yumağıdır.
***Glomerulusun yapısında bulunan kılcal kan damarlarının yapısında iki kat yassı epitel vardır.Bu durum kan basıncının sabit kalmasını ve daima kanın ozmotik basıncından yüksek olmasını sağlar.Bu sayede glomerulus içindeki maddeler tek yönlü olarak nefron kanallarına iletilir.***
✔✔✔Glomerulus Kılcalları ile Normal Kılcalların Farkı✔✔✔
İki ucu da atardamara bağlıdır-Getirici atardamar ve götürücü atardamar-
Kan basıncı yüksek ve sabittir.
Çift katlı epitelden oluşmuştur.
Sadece madde çıkışı vardır-tek yönlü-
Glomerulus kılcallarının iki ucunda atardamarın olması kan basıncının yüksek ve sabit olmasına yol açmıştır;bu basınca dayanıklı olması amacı ile çift katlı epitelden oluşmuştur.
2) Bowman Kapsülü:Boşaltım kanalının başlangıç kısmı olup GLOMERULUSU SARAR.
Tek katlı yassı epitelden oluşmuştur.
Glomerulustan gelen süzüntünün boşaltım kanalına aktarılmasınısağlar.
Glomerulus ve bowman kapsülü beraber malpighi cisimciğini oluşturur.
***GLOMERULUS + BOWMAN KAPSÜLÜ = MALPİGHİ CİSİMCİĞİ***
3) Boşaltım Kanalcığı: Nefronun Bowman kapsülünden sonra gelen kısmıdır.
Proksimal tüp,henle kulpu,distal tüp ve idrar toplama kanalından oluşur.
Proksimal ve distal tüp böbreğin kabul bölgesinde;henle kulpu ve idrar toplama kanalı böbreğin öz bölgesinde bulunur.
Etrafı glomerulustan gelen götürücü damarların uzantısı olan yoğun bir kılcal damar ağı ile sarılmıştır. Bu damarlar idrarın son halini almasını sağlarlar. Nefrondaki bu kılcal damarların birleşmesi ile böbrek toplardamarı oluşturulur.
Distal tüp,idrar toplama kanalına bağlanır.İdrar toplama kanalları ise genişleyerek havuzcukta toplanır.
İdrar toplama kanallarının bir araya gelmesiyle oluşan yapıya PİRAMİT KANALLARI denir.Bunlar öz bölgesinde bulunur.

İDRAR OLUŞUMU
✔ İdrar oluşumu üç aşamada gerçekleştirilir.
1) Süzülme (Filtrasyon)
Glomerulus kılcalları ile bowman kapsülü arasında gerçekleşir.Getirici atardamar ile gelen kan süzülerek bowman kapsülüne geçer.Geri kalanlar götürücü atardamar ile uzaklaştırılır.Bu damar daha sonra kılcal damar haline gelerek nefronu sarar.
KB: 70 mmHg OB: 32 mmHg
Hidrostatik Basınç: 14 mmHg (Bowman kapsülündeki su basıncı)
Süzülme: KB - (OB + HB) : 24mmHg
Süzülme basıncı nedeniyle kan hücreleri,proteinler ve yağlar! bowman kapsülüne geçemez.Bowman kapsülü içindeki kan plazma sıvısına benzer.Bu nedenle proteinsiz plazma da denir.

Süzülme Hızı
Süzülme basıncının artması süzülme hızını artıracaktır.
✔ Kan basıncının artması
✔ Kan akışının artması
✔ Kan miktarının artması
✔ Kılcal damarların büzülmesi
Süzülme hızını artırır.

2) Geri Emilim (Reabsorpsiyon)
Bowman kapsülü içindeki bazı maddelerin aktif veya pasif taşıma ile kılcal damarlara geri verilmesidir.
Eğer geri emilim yapılmasaydı yararlı maddeler de atılırdı.Bu da kanın kimyasal yapısını bozacağından ölüm meydana gelirdi.
Glikoz ve aminoasit:Tamamı aktif taşıma ile proksimal tüpte geri emilir.
Su:Çok büyük bir kısmı osmozla geri emilir.Su geri emilimi özellikle henle kulbunda gerçekleşir.Henle kulbunun inen kolu su geri emilimi yaparken ÇIKAN KOLU SUYA GEÇİRGEN DEĞİLDİR.
Mineraller:Çok büyük bir kısmı aktif ya da pasif taşıma ile geri emilir.HENLE KULBUNUN ÇIKAN KOLUNDA SADECE MİNERAL GERİ EMİLİMİ VARDIR.
Üre:İdrar toplama kanalı boyunca yarısı difüzyon ile geri emilir.
Kreatin:Geri emilmez.

3) Salgılama (Aktif Boşaltım)
Süzülme ile bowman kapsülüne geçemeyen bazı ilaçlar H+,K+, NH3, NH4 gibi maddeler nefron kanallarını saran kılcal damarlar ile nefron kanallarına geçer. Bu olaya salgılama denir.
Salgılama aktif taşıma ile olur.En çok distal tüpte meydana gelir.
Hasta olan bireylerde kandaki şeker ve aminoasit miktarı optimum değerin üzerindeyse salgılama ile dışarı atılabilir.

İDRARIN İÇERİĞİ
✔ İdrarın pH’ı, yenilen besinlere bağlı olarak 4,5 – 8 arasında değişir.
✔ İdrarda organik madde olarak üre, ürik asit, amonyak, kreatin, vitamin bulunur.
✔ İnorganik madde olarak sodyum, potasyum, kalsiyum, klor, fosfat ve su bulunur.

Üre MİKTAR sıralaması
BÖBREK ATARDAMARI >İDRAR > BÖBREK TOPLARDAMARI

Üre YOĞUNLUK sıralaması
İDRAR >BÖBREK ATARDAMARI > BÖBREK TOPLARDAMARI

İdrar oluşumundaki mekanizmaların seçiciliği
SALGILAMA>GERİ EMİLİM>SÜZÜLME

OKSİJEN MİKTARI
BÖBREK ATARDAMARI> BÖBREK TOPLARDAMARI

GLİKOZ MİKTARI
BÖBREK ATARDAMARI >BÖBREK TOPLARDAMARI

UZUN SÜRE AÇLIK DURUMUNDA BÖBREK TOPLARDAMARININ GLİKOZ MİKTARI ARTAR


Böbreğin Çalışmasında Hormonal Kontrol
1) ADH: Suyun geri emilimini artırır.
2) Aldosteron: Na ve Cl geri emilimini artırırken, K geri emilimini azaltır. Özellikle distal tüpü etkiler.
3) Parathormon: Ca geri emilimini artırken, P geri emilimini azaltır.
4) Kalsitonin: Ca geri emilimini azaltır.


NEFRİT
✔ Sebep: Nefronların iltihaplanmasıdır. Bademcik iltihapları,diş çürüklerinin zamanında tedavi edilmemesi, anjin ve kızıl gibi bulaşıcı hastalıklara neden olan mikroorganizmalar ile bazı zehirlerin kan yoluyla böbreklere ulaşması sonucu oluşabilir.
✔ Sonuç: Zamanında tedavi edilememesi, böbrek yetmezliğine neden olur.
✔ Tedavi: Antibiyotik.
BÖBREK TAŞLARI
✔ Sebep: Gereksiz ilaç kullanımı, hormon bozuklukları ve genetik faktörler sonucunda böbrekte kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat gibi minerallerin birikmesi ile oluşur.
✔ Sonuç: Böbreklerin zarar görmesine, iltihaplanmalara ve kanamalara neden olur.
✔ Tedavi: Küçük taşlar, bol sıvı alımı ile kendiliğinde düşebilir. Büyük olanlar için, taş kırma yöntemleri kullanılır. Ameliyat
BÖBREK YETMEZLİĞİ: İltihaplanmalar, zehirlenmeler böbreklerin sağlıklı çalışmasına engel olur. İdrarda protein ve kana rastlanır. Böbrek nakli yapılması gerekir. Nakil olana kadar hasta diyalize girer.
ÜREMİ: Böbreklerin herhangi bir nedenle görevini yeterince yapamaması sonucunda kanda üre miktarının artmasıdır.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU: Ağrılı ve sık idrara çıkma şeklinde ortaya çıkan idrar yolunun enfeksiyon kapması sonucu oluşmuş hastalıktır.
ALBÜMİN: Nefronların görevini tam olarak yapamaması sonucu idrarda proteinli maddelerin bulunmasıdır.

İlk olarak temizlenen kan kalbe geri geldiğinde aort ile vücuda dağılıyor.
AORT > BÖBREK ATARDAMARI > GETİRİCİ ATARDAMAR > GLOMERULUS KILCALLARI > GÖTÜRÜCÜ ATARDAMAR > BOŞALTIM TÜPLERİNİ SARAN KILCALLAR > BÖBREK TOPLARDAMARIN İNCE KOLLARI > BÖBREK TOPLARDAMARI > ALT ANA TOPLARDAMAR > KALBİN SAĞ KULAKÇIĞI

Böbreklerin salgıladığı renin enzimi kan basıncını düzenlemeye yardım eder.