Notes

✔ Popülasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı tür canlıların oluşturduğu topluluktur.
✔ Komünite: Birden fazla popülasyonun oluşturduğu topluluktur.
✔ Ekosistem: Birden fazla komünitenin bir araya gelerek oluşturduğu cansız çevreyi de içine alan bölgedir.
✔ Biyosfer: Dünya üzerinde canlıların yaşayabildiği en büyük ekosistemdir.
✔ Habitat: Canlıların hayatsal faaliyetlerini doğal olarak sürdürebildikleri yaşam alanıdır.
✔ Ekolojik Niş: Bir canlı türünün ekosistemdeki görevidir.
BİYOTİK FAKTÖRLER:
Ototroflar, heterotroflar ve saprofitlerdir.
ABİYOTİK FAKTÖRLER
1) Işık:
✔ Yüksek enerjili ışınlar canlıda mutasyonlara neden olabilir.
✔ Dünya üzerindeki ışık dağılımı, canlıların yayılış göstermesi üzerine etkilidir. Işık alma süresi fazla olan ekosistemlerdeki canlı çeşitliliği ışık alma süresi az olanlara oranla daha fazladır.
✔ Hayvanların hayatsal faaliyetlerine devam edebilmesi ışığa göre ayarlanır. Örneğin, bazı hayvanlar ışık olduğunda aktifken bazıları karanlıkta aktiftir. Ya da bir çok bitki çiçek açma zamanlarını ışığa göre ayarlamıştır.
2) Sıcaklık:
✔ Canlı vücudundaki metabolik faaliyetlerin gerçekleşebilmesi enzimlerin çalışması ile mümkündür. Enzimler, en iyi çalışmalarını kendilerine göre olan optimum sıcaklık aralığında yaparlar. Canlının yaşam yerindeki sıcaklığın değişmesi canlı yaşamını olumsuz etkiler. Bu nedenle her canlı kendi metabolizmasına uygun sıcaklıktaki ekosistemlerde yaşar.
✔ Sıcaklık hayvanların görünüşünü de etkiler. Sıcak bölgelerde yaşayan hayvanların vücutları, soğuk bölgelerde
yaşayanlara göre daha koyudur.
✔ Sıcaklığın vücut boyutlarında da etkisi vardır. Sıcak bölgelerde yaşayan böcek, kertenkele gibi hayvanlar soğuk
bölgelerde yaşayan akrabalarına göre daha büyüktür.
✔ Bazı canlıların vücut sıcaklığı sabit değildir. Vücut sıcaklığı çevre sıcaklığı ile paralel olarak değişen canlılara soğukkanlı canlı denir. Değişmeyerek sabit kalanlara ise sıcakkanlı canlı denir. Soğukkanlı canlılar dünyanın her yerinde yayılış gösteremezler ve bazıları soğuk mevsimlerde kış uykusuna yatarlar. Sıcakkanlı canlıların ise dünya üzerindeki dağılışları daha geniştir.
3) İklim:
4) Toprak:
✔ Humuslu Toprak: Bol miktarda besin içeren bitki gelişimine
en uygun topraktır.
✔ Kumlu Toprak: Ozmotik basıncı çok yüksek olan ve bitki
gelişimi için elverişsiz topraklardır.
✔ Kireçli Toprak: Kireç miktarı fazla olan topraklardır.
✔ Killi Toprak: Kil miktarının fazla olduğu topraklardı
5) Mineraller:
✔ İnorganik maddeler olduğundan canlılar tarafından
üretilemeyen ve doğada hazır olarak bulunan maddelerdir.
✔ Canlı vücudunda yapıcı onarıcı ve düzenleyici olarak görev
yaparlar.
✔ Canlının vücudunda gereken miktarlara göre en az olan
mineral sınırlayıcı etki gösterir. Buna minimum yasası denir
6) Su:
✔ Canlıdaki enzimlerin çalışabilmesi için ortam oluşturur. Bu
nedenle hayatsal faaliyetlerin gerçekleşebilmesini sağlar
7) pH:
✔ Canlılar metabolizmalarına uygun pH aralıklarında yaşarlar.
Çünkü, enzimler belirli pH aralıklarında çalışabilmektedir. Ortam
pH’ının bozulması enzimlerin çalışmasını olumsuz
etkileyeceğinden canlı yaşamını tehlikeye sokar.

CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME İLİŞKİSİ
✔ Canlılarda üç şekilde beslenme görülür.
1) Ototrof
2) Heterotrof
3) Hem ototrof hem heterotrof

1) İnorganik maddeleri kullanarak organik maddeleri üreten ve
böylece, kendi besinini kendisi üreten canlılara ototrof denir.
✔ Ototrof canlılar, organik maddeyi üretme şekilerine göre ikiye
ayrılır. Bunlar fotoototrof ve kemoototroftur.
✔ Fotoototroflar fotosentez yapar ve klorofil pigmentine
sahiplerdir.
✔ Kemoototroflar ise kemosentez yapar ve prokaryotlardır

2) Organik maddeleri beslenme yolu ile dışarıdan hazır alan
canlılara heterotrof denir. Heterotrof canlılar beslenme
şekillerine göre holozoik, saprofit ve parazit olmak üzere üçe
ayrılır.
✔ Holozoik canlılar, besinlerini büyük parçalar halinde alır;
sindirim sistemlerinde parçalayarak kullanırlar. Hayvanlar
holozoik canlılardır. Besin çeşitlerine göre etçil (karnivor), otçul
(herbivor) ve hepçil (omnivor) olarak üç gruba ayrılırlar
✔ Saprofit canlılar, güçlü sindirim enzimlerine sahiplerdir.
Sindirim enzimlerini hücre dışına salgılayarak organik
maddelerin zardan geçebilecek boyutlara küçültürler. Daha
sonra solunum metabolizmaları ile inorganik madde haline
getirerek hücre dışına bırakırlar. Böylece organik maddeleri
inorganik hale getirerek yeniden kullanabilir hale getirirler.
Ototroflar için inorganik madde elde ederler. Madde
döngülerinin gerçekleşmesinde çok büyük öneme sahiplerdir.
Bazı bakteri ve mantarlar saprofittir.
✔ Parazit canlılar, sindirim enzimlerine sahip olmadıklarından
sindirilmiş besinlerin hazır olarak bulunduğu yerlerde yaşarlar.
Başka canlıların içinde ya da üzerinde yaşayarak canlının
besinlerini alırlar ve canlıya zarar verirler. Aynı zamanda
patojen (hastalık yapıcı) özellik gösterirler.
Bazı bakteri, protista, mantar, bitki ve hayvanlar parazittir

3) Fotosentez yaparak ototrof, besinini dışarıdan hazır alarak
heterotrof beslenen canlılar hem ototrof hem heterotrof
canlılardır. Öglena ve böcekçil bitki en önemli örnekleridir.


✔ Ekosistemdeki her canlının üretmiş olduğu organik maddeye
biyomas ya da biyokütle denir.
✔ Biyokütle, bir canlıdan diğer canlıya besin yolu ile aktarılır.
Bu aktarım sırasında biyokütlenin ve biyokütle içindeki
kimyasal bağda bulunan enerjinin yaklaşık %90’ı kaybolur.
%10’luk bir kısmı canlı vücuduna katılabilir.
✔ Besin piramidinin en altında daima ototroflar, diğer
basamaklarında heterotroflar bulunur. Saprofitler ise belirli
bir basamakta bulunmaz, her basamağa etki edebilirler.
✔ Piramitteki her bir basamağa trofik düzey denir.
Besin Piramidinde Aşağıdan Yukarıya Doğru Gidildikçe
✔ Canlı sayısı azalır.
✔ Biyomas azalır.
✔ Canlıların vücut büyüklüğü artar. (Genellikle)
✔ Canlıların üreme hızı azalır.
✔ Aktarılan enerji miktarı azalır.
✔ Zehirli madde birikimi artar.

Besin Zinciri
✔ Bir ekosistemde madde ve enerji akışı doğrultusunda
canlıların sıralanması ile oluşan zincirdir.
Besin Ağı
✔ Birden fazla besin zincirinin kesişmesi ile oluşan karmaşık
zincirdir

✔ Besin ağındaki türler ekosistemin dengesi açısından
birbirine bağımlıdır ve bazı türler bütün sistem üzerinde
diğerlerinden daha fazla etki gösterirler. Besin ağındaki bu
özellikteki canlılar kilit taşı türdür.
✔ Kilit taşı türün yok olması besin zincirindeki diğer canlıların
yok olması ya da azalmasına yol açar.
Örnek: Denizyıldızı popülasyonunun ekosistemden
çıkarılması, midye popülasyonunun kontrolsüz artmasına
neden olur ve diğer birçok türü uzaklaştırır.

SU DÖNGÜSÜ
Buharlaşma, yoğunlaşma, yağış, fotosentez ve solunum
olayları ile su katı sıvı ve gaz formuna dönüşerek yeryüzü ile
atmosfer arasında dönüşüm geçirir.
KARBON DÖNGÜSÜ
✔ Atmosferde C; CO ve CO2 halinde bulunur.
✔ CO2, özümleme reaksiyonları ile ototroflar tarafından organik
madde haline getirilir. Beslenme yolu ile diğer canlılara geçer ve
solunum ile yeniden atmosfere ulaşır.
✔ Ayrıca yanma olayları da atmosferdeki CO2 miktarını artırır.
fotosentez ve kemosentez co2 yi azaltır
solunum fosil yakıt yanması ve SAPROFİT FAALİYETLERİ CO2 ARTTIRIR


AZOT DÖNGÜSÜ
✔ Atmosferde bulunan azot gazı çeşitli doğa olayları ve azot
bağlayıcı bakteriler ile yeryüzüne aktarılır.
✔ Fotosentez ve kemosentez reaksiyonları ile ototroflar
tarafından organik madde haline getirilir.
✔ Beslenme yolu ile heterotroflara geçer.
✔ Canlıların ölmüş vücut parçaları, ölüleri ve dışkılarının
saprofitler tarafından parçalanması sonucu yeniden inorganik
hale gelir. Bu olaya pütrifikasyon denir.
✔ Saprofit faaliyetleri ile açığa çıkan NH3, nitrit bakterileri ile
nitrite (NO2); nitrit ise nitrat bakterileri ile nitrata (NO3)
dönüştürülür. Bu canlılara genel olarak nitrifikasyon
bakterileri denir. Olaya ise nitrifikasyon denir. Nitrifikasyon
bakterileri nitrifikasyonu kemosentez ile gerçekleştirmektedir.
Nitrifikasyon bakterileri ile tekrardan kullanılabilir azot tuzları
oluşur.
✔ Yeryüzünde dönüşümü tamamlanmış olan azotun yeniden
atmosfere aktarılması ise kemoototrof olan denitrifikasyon
bakterileri tarafından gerçekleştirilir. Bu olaya denitrifikasyon
denir.

Sera Etkisi: Havadaki karbondioksit ve sera gazlarının
miktarının artmasıdır. Bunun sonucunda güneş ışınları tutulur,
dünyanın sıcaklığı artar ve küresel ısınma ortaya çıkar.
Küresel Isınma: Sera etkisine bağlı olarak dünya sıcaklık
ortalamasının artmasıdır. Bunun sonucunda iklimler değişir,
buzullar erir, dünya üzerindeki su miktarı artar, karalar küçülür
deniz ve okyanuslar büyür, canlı çeşitliliği azalır.
Karbon Ayak İzi: Bir kişinin bir yıl boyunca havaya salınımına
neden olduğu karbondioksit miktarıdır.

Asit Yağmurları: Azot ve kükürtlü bileşiklerin havaya salınımı
ile bu maddelerin suyla tepkimeye girmesi sonucunda asit
olarak dünyaya yağmasıdır. Bunun sonucunda; asit
yağmurlarının yağdığı bölgelerde pH değişimi olur. pH
değişiminden o ortamdaki canlılar olumsuz olarak etkilenir ve
tarihi eser ve binalar zarar görür.
Ozon Kirliliği: Motorlu taşıtlardan çıkan gazların güneş ışığı
ile tepkimeye girmesi ile oluşan ozon ve azot dioksitin
birikmesi ile ozon kirliği oluşur. Biriken ozon gazı
solunduğunda canlılara zarar verir.
Ozon Tabakasının İncelmesi: Kloroflorokarbon vb. kimyasal
maddeler ozon tabakasının incelmesine neden olur. Bunun
sonucunda güneşten gelen zararlı ışınlar ve UV ışınlar
yeryüzüne ulaşarak canlılara zarar veri
Ötrofikasyon: Evsel ve endüstriyel atıklarla sulara azot ve
fosfor taşınır. Bunun sonucunda su bitkileri ve algler
kontrolsüzce çoğalır. Su kirlenmeye başlar ve sucul bölge
zamanla küçülür. Buna ötrofikasyon denir.
Bunun sonucunda sudaki organik besin miktarı, kokuşma ve
çökelme artar, oksijen azalır, canlı çeşidi ve sayısı azalır