Notes

DOLAR!!! Buzullardan çöllere, okyanuslardaki en ıssız adalardan milyarlık ülkelere, nereye giderseniz gidin, nerede olursanız olun her kapıyı açabilecek belki de yegane anahtar. Dünya ekonomisi dolarla dönüyor desek, hayır, hatta dünya dolarla dönüyor desek yalan olmaz.

Dolardaki en ufak hareketlilik bile dünya ekonomisinde etki yaratmaya yetiyor. Tabii, bizim ekonomimiz de irili ufaklı bu etkilerden muaf değil. Son olayları hepiniz hatırlıyorsunuz. Etkisini az da olsa çok da olsa hepimiz yaşadık ve yaşıyoruz. Dolar 7 lira civarına geldiğinde ve her şey aniden zamlandığında ekonomiden en anlamayanımız bile içinden "Lan bu işte bir yanlışlık var" demiştir.

Her şeyin fiyatı birden arttı. Yediklerimiz, içtiklerimiz, giydiklerimiz... Her şeyin. Kriz mi vardı? Yoksa fırsatçılar mı iş başındaydı? Herkes birilerini suçlayıp durdu. Üreticiler, aracılar, tüketiciler, politikacılar... Herkes diğerine suç attı. Karşılıklı suç atmaların bize bir faydası oldu mu? Hayır. Olayın bir numaralı zanlısı dolar saklandığı yerde bize kıs kıs gülüyordu.

Peki, Allah muhafaza ya yine benzer bir şey yaşarsak? Dolar bir sırıkla atlama şampiyonu gibi kendi rekorunu kırmaya çalışırsa? Ne bileyim, mesela 10 tl olursa??? "Ya ben zaten fakirim, daha da fakirleşmem imkansız" mı diyorsun? Yanlış düşünüyorsun. Daha da fakirleşmen, arzın merkezine, magma tabakasına kadar fakirleşmen imkan dahilinde.

Misal, doların yükselmesi istisnasız petrole zam demek. Paranın değerleşmesi demek. Petrole zam ise her şeye zam demek. O ucuzluk marketlerinden aldığın 3 liralık yoğurt var ya, onu bile alamayacak konuma gelebilirsin.

Ucuz olsun diye almak için sezon sonunu beklediğin o ayakkabılar, montlar var ya, bir anda sezon sonu fiyatları bile ödeyemeyecek duruma gelebilirsin. Hatta, pazardan alacak kadar bile paran olmayabilir cebinde.

Tabii, buna karşı çeşitli önlemler alınabilir. Misal, TL'den bir 0 atıldığında, olay tamam. Al sana 1 dolar 1 TL. Peki gerçekten tamam mı? Daha önce altı sıfır birden atılması çok büyük bir fark yarattı mı? Daha mı zengin olduk? Daha mı çok para kaldı cebimizde?

Peki, bu dolar denen arkadaş sadece bizim ekonomimizi mi etkiliyor? Dünyada parası dolara karşı değer kaybeden tek ülke biz miyiz? Başka ülkelerin paraları dolara eyvallah çekmiyor mu? Tabii ki durum böyle değil. Dolar pek çok ülkenin para biriminden değerli. Ancak, bu değer farkının kimi ülkeleri çok fazla etkilememesinin bir sebebi var. O da üretim.

Doların gücü büyük ölçüde dışarıdan aldığımız ürün ve hammaddeler yüzünden bize devasa geliyor. Hayatımızın her alanında en basit ürünlerin bile birçoğunu ithal ediyoruz. Dolara karşı dik durabilmemiz için bizim de yapmamız gereken bu. Üretmek.

Paraları dolara karşı değersiz olmasına rağmen sorun yaşamayan ülke ekonomilerinin ortak özelliği yerli üretim. İşte, biz de onlar gibi olabilseydik bu kadar sorun yaşamazdık. Ufak tefek sıkıntılar olurdu elbet, ama bu kadar olmazdı. Sonuçta, doların etkisini sıfıra indirmek imkansız. Doların anavatanı ABD'de krizler yaşanabiliyor. Yani diyeceğimiz o ki dolar artık bir ülkenin resmi para birimi olmanın ötesine geçti.

Frankenstain gibi bir şey oldu. Canlandı. Konakladığı bedene bile zarar verebilen canavar bir parazite dönüştü. Bu canavardan kurtulmanın maalesef bir yolu yok. Ama, zararlı etkilerini azaltmak mümkün. Bunun ilacı da üretmek.

He, yakın zamanda her ihtiyacını üretmeyi başaran bir ülke haline gelir miyiz? En azından yakın zaman için mümkün görünmüyor. ama uzun vadede bir şeyler değişebilir. Hepimiz yaşayarak göreceğiz.